ویکی حج

در حال ویرایش ستون توبه

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            = ستون توبه
| عنوان            = ستون توبه
| تصویر            =ستون توبه۲.jpeg
| تصویر            =ستون توبه.jpg|File.png|270px|thumb|left
| اندازه تصویر    =
| اندازه تصویر    =
| توضیح تصویر      =نمایی از ستون توبه که سمت چپ آن [[ستون سریر]] دیده می‌شود.
| توضیح تصویر      =
| بنیانگذار       = [[پیامبر(ص)]]
| بنيانگذار       = پیامبر
| تأسیس            =
| تأسیس            =
| کاربری          =
| کاربری          =
| مکان            = [[مسجدالنبی]]
| مکان            = مسجدالنبی
| نام‌های دیگر      =ستون ابولبابه
| نام‌های دیگر      =ستون ابولبابه
| وقایع مرتبط      = ابولبابه برای [[توبه]] خود را به این ستون بست تا زمانی‌که توبه وی پذیرفته شد.
| وقایع مرتبط      = ابولبابه برای توبه خود به این ستون بست تا زمانی‌که توبه وی پذیرفته شد.
| تخریب            =
| تخریب            =
| ظرفیت            =
| ظرفیت            =
| وضعیت            = چهارمین ستون از سوی منبر، دومین ستون از سوی [[قبر پیامبر]] و سومین ستون درون [[روضة النبی]] از سوی [[قبله]]
| وضعیت            = چهارمين ستون از سوي منبر، دومين ستون از سوي قبر شريف پيامبر و سومين ستون درون روضه از سوي قبله
| مساحت            =
| مساحت            =
| امکانات          =
| امکانات          =
خط ۲۱: خط ۲۱:
| وبگاه            =  
| وبگاه            =  
}}
}}
'''ستون توبه''' یا '''ستون ابولبابه''' یکی از [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های مسجدالنبی]] و محل توبه [[ابولبابه انصاری]] از [[صحابه|اصحاب پیامبر(ص)]]، در [[جنگ بنی‌قریظه]] است. ابولبابه در حالی که به دلیل همکاری با یهودیان بنی‌قریظه احساس گناه می‌کرد، به مسجدالنبی رفت و خود را به این ستون بست تا [[توبه]] وی پذیرفته شد. نماز خواندن در کنار این ستون مستحب دانسته شده است.
'''ستون توبه'''، يکی از [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های‌ مسجدالنبی]] و محل توبه ابولبابه بوده‌است.


==مکان ==
ستون توبه، یادآور اتفاقی است که در [[جنگ بنی‌قریظه|جنگ بنی قریضه]] رخ داد.  یهودیان، پس از [[غزوه احزاب|جنگ احزاب]] پیمان خود را با [[پیامبر]] نقض کرده و با مشرکین همراه شدند. در پی این رخداد، قلعه یهودیان در محاصره قرار گرفت؛ آن‌ها از پیامبر درخواست کردند تا هم‌پیمانشان، یعنی [[ابولبابه انصاری|ابولبابه]] را برای مشورت نزد آن‌ها بفرستد.


ستون توبه در [[مسجد النبی]] و در محدوده [[روضةالنبی|روضةالنبی]] قرار دارد<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص423</ref> و فاصله آن تا [[قبر پیامبر]] دو ستون است.<ref>اخبار المدینه، ص102.</ref> این ستون چهارمین ستون از سمت [[منبر پیامبر]] و سومین ستون از سمت [[قبله]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref> [[ستون قرعه]] در سمت غربی آن قرار دارد و درِ [[خانه پیامبر]] که به درون مسجد باز می‌شود، برابر این ستون واقع است. به همین دلیل  به آن [[باب التوبه (مسجدالنبی)|باب التوبه]] می‌گویند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی، ص203-206.</ref>
ابولبابه در پاسخ به سوال یهودیان که اگر تسلیم نشوند، چه اتفاقی خواهد افتاد، تلویحا به آن‌ها فهماند که کشته خواهند شد.


==توبه ابولبابه==
در پی این اقدام، ابولبابه، که حکمی از طرف خود صادر کرده بود، احساس گناه نموده و به مسجدالنبی رفت و خود را به این ستون بست تا [[توبه]] وی پذیرفته شد. از این رو این ستون، ستون توبه نام گرفت.
{{همچنین ببینید|ابولبابه انصاری}}
بر پایه گزارش مشهور، پس از پیمان‌شکنی یهودیان [[جنگ بنی‌قریظه|بنی قریضه]] در [[غزوه احزاب]] و اقدام ایشان بر ضد پیامبر، قلعه‌های آنها محاصره شد. یهودیان از پیامبر خواستند تا ابولبابه، هم‌پیمان [[اوس|اوسی]] ایشان را برای مشورت نزد آنها بفرستد.


هنگامی که ابولبابه نزد [[یهودیان در مدینه|یهودیان]] رسید، در پاسخ آن‌ها درباره تسلیم شدنشان به پیامبر، با دست به گلوی خود اشاره کرده و به آنان فهماند که در صورت تسلیم شدن، کشته خواهند شد. بر اساس آنچه خود ابولبابه گفته، وی هنوز گامی برنداشته بود که احساس خیانت به خداوند و پیامبر وجودش را فراگرفت و برای رهایی از عذاب وجدان به مسجدالنبی رفت و خود را با طناب به ستونی بست و سوگند خورد اجازه ندهد جز پیامبر کسی او را از آن ستون باز کند.<ref>المغازی، ج2، ص509؛ السیرة النبویه، ج4، ص196-197؛ الطبقات، ج4، ص376؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref>
بنا بر نقل منابع، پیامبر [[نافله]] نمازهای خود را کنار این ستون می‌خواند.  


پس از شش<ref>السیرة النبویه، ج2، ص237.</ref>، هفت<ref>المغازی، ج2، ص509.</ref> یا 20 شبانه روز<ref>البدایة و النهایه، ج4، ص137.</ref> {{آیه|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تَخُونُوا اللهَ و الرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِکُم وَأَنتُم تَعلَمُونَ}} (انفال/8، 27){{یادداشت|ای مؤمنان! به خدا و پیغمبر خیانت نکنید، و در امانات خود نیز آگاهانه خیانت روا مدارید.}} نازل و [[توبه]] او پذیرفته شد.<ref>اسباب النزول، ص157؛ الکشاف، ج2، ص213؛ مجمع البیان، ج4، ص823.</ref>
تبرک جستن از این ستون توصیه شده و زائرین مدینه روز چهارشنبه کنار این ستون نمازخوانده و عبادت می‌کنند.


== نماز نافله پیامبر کنار ستون ==
==مکان ستون توبه==
بنا بر روایتی، پیامبر بیشترین نمازهای نافله خود را کنار ستون توبه می‌خواند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=180 وفاء الوفاء، ج2، ص180]</ref> ذکر شده پیامبر، بعد از نماز صبح کنار این ستون می‌نشست و فقیران و ناتوانان، دور او می‌نشستند و او تا طلوع آفتاب با آنها گفتگو می‌کرد و آیاتی را که در آن شب بر او نازل شده بود، برای آنها تلاوت می‌کرد.<ref>السیرة الحلبیه، ج2، ص664.</ref> همچنین در منابع آمده، رسول خدا گاهی کنار ستون توبه [[اعتکاف]] می‌کرد<ref>السرائر، ج1، ص652.</ref> و فرش یا تختش را پشت ستون توبه می‌گذاشت.<ref>اخبار المدینه، ص102.</ref>


== استحباب نماز کنار ستون ==
ستون توبه ، چهارمين ستون از سمت منبر، دومين ستون از سمت قبر شريف پيامبر و سومين ستون از سمت قبله<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref>،  درون روضه<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص423</ref>   و فاصله آن تا [[قبر نبوی|قبر شريف]] دو ستون است.<ref>اخبار المدينه، ص102.</ref> [[ستون قرعه|ستون مهاجرين]] يا [[ستون قرعه|قرعه]] ([[ستون عایشه|عايشه]]) در سمت غربی آن قرار دارد و درِِ غربی خانه رسول خدا که به درون مسجد گشوده می‌شود، برابر اين ستون قرار دارد که آن را «باب التوبه» نام نهاده‌اند.<ref>تاريخ و آثار اسلامي، ص203-206.</ref>
بر پایه روایات، مستحب است زائر [[مدینه|مدینه]] چهارشنبه تا جمعه در این شهر اقامت کند و روزه بگیرد و روز چهارشنبه نمازش را نزد ستون توبه به‌جا آورد.<ref>الکافی، ج4 ص558؛ النهایه، ص287؛ السرائر، ج1، ص652.</ref> همچنین خواندن نماز،<ref>المزار، ص65.</ref> عبادت و [[دعا]]<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص572.</ref> و [[تبرک|تبرک جستن]] نزد این ستون مستحب است.<ref>الغدیر، ج5، ص124؛ الزیارة فی الکتاب و السنه، ص40.</ref>


== نگارخانه ==
==توبه ابولبابه علت نام‌گذاری ستون==
<gallery>
 
پرونده:نقشه مسجدالنبی و ستون‌های آن.webp|نقشه مسجدالنبی که در آن شماره ۳، محل قرار گرفتن ستون توبه را نشان می‌دهد.
ستون توبه از اين رو که توبه يکی از صحابه به نام ابولبابه بشير بن عبدالمنذر اوسی نزد آن پذيرفته شده، به «ستون ابی‌لبابه» نيز مشهور است.<ref>سبل الهدي، ج12، ص392</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=70 عمارة و توسعه المسجد النبوی، ص 70]</ref>
پرونده:ستون توبه۴.png|نمایی از ستون توبه از طرف [[منبر پیامبر]] (ستون توبه چهارمین ستون بعد از منبر پبامبر است).
 
پرونده:ستون توبه۶.png|نمایی از ستون توبه از طرف [[خانه پیامبر|خانه]] و [[ قبر پیامبر]] به سوی [[منبر پیامبر|منبر وی]]
بر پايه گزارش مشهور، پس از پيمان‌شکنی یهودیان [[جنگ بنی‌قریظه|بنی قریضه]] در [[غزوه احزاب]] و اقدام ايشان بر ضدّ پيامبر، بی درنگ پس از غزوه احزاب، قلعه‌های آن‌ها به فرمان خداوند محاصره شد. یهودیان چون راه چاره را بسته ديدند، با فرستادن نماينده‌ه‏ایی نزد پيامبر از او خواستند تا ابولبابه، هم‌پيمان [[اوس|اوسی]] ايشان، را برای مشورت نزد آن‌ها بفرستد.
پرونده:ستون توبه۳.jpeg|نوشته‌ای که بالای ستون توبه نقش شده است: «هذه اسطوانة ابی‌لبابة و تعرف بالتوبة»{{یادداشت|این ستون ابی‌لبابه است که به «توبه» شناخته می‌شود.}}
 
</gallery>
هنگامی که ابولبابه نزد يهوديان رسيد، در پاسخ آن‌ها درباره تسليم شدنشان به پيامبر، با دست به گلوی خود اشاره كرده و به آنان فهماند که در صورت تسليم شدن، به سبب پيمان‌شکنی، کشته خواهند شد. بر پايه گفته خود ابولبابه، وی هنوز گامی برنداشته بود كه احساس خيانت به خداوند و پيامبر وجودش را فراگرفت و برای رهایی از عذاب وجدان، به جای بازگشت از مأموريت و ‌ارائه گزارش به رسول خدا، يکسره به مسجد رفت و خود را با طناب به ستونی بست و سوگند ياد كرد كه اجازه ندهد جز پيامبر كسی او را از آن ستون باز کند.<ref>المغازي، ج2، ص509؛ السيرة النبويه، ج4، ص196-197؛ الطبقات، ج4، ص376.</ref>
 
[[پيامبر]] وقتی از ماجرای ابولبابه آگاه شد، فرمود: اگر او خود نزد من می‌آمد، برايش آمرزش می‌خواستم. ولی اكنون كه كارش به اين جا كشيده است، تا هنگامی كه خداوند او را نبخشايد، وی را از ستون نمی‏‌گشايم.<ref>السيرة النبويه، ج2، ص237؛ السيرة الحلبيه، ج2، ص664.</ref> سرانجام پس از شش<ref>السيرة النبويه، ج2، ص237.</ref>، هفت<ref>المغازي، ج2، ص509.</ref> يا 20 شبانه روز<ref>البداية و النهايه، ج4، ص137.</ref> آيه {'''يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَخُونُوا اللهَ و الرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُم وَأَنتُم تَعلَمُونَ'''} (انفال/8، 27) نازل و توبه او پذيرفته شد.<ref>اسباب النزول، ص157؛ الکشاف، ج2، ص213؛ مجمع البيان، ج4، ص823.</ref>
 
به گزارش [[امهات المؤمنین|اُم سلمه]]، همسر رسول خدا، وی در سحرگاه، ايشان را خندان ديد. چون علت آن را پرسيد، پيامبر از قبولی توبه ابولبابه خبر داد. اُم‌ سلمه با اجازه پيامبر اين مژده را به ابولبابه داد. به دنبال آن، مردم به سوی ابولبابه هجوم آوردند تا او را از ستون بگشايند. وی به انجام اين کار جز به دست پيامبر قانع نشد.<ref>السيرة النبويه، ج2، ص237.</ref> بر پايه گزارشی، [[حضرت فاطمه]] برای گشودن او وارد مسجد شد. ولی ابولبابه به او نيز اجازه نداد<ref>امتاع الاسماع، ج10، ص273</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=178 وفاءالوفا، ج2، ص 178]</ref>تا آن‌گاه كه پيامبر برای نماز صبح از خانه به مسجد آمد و او را از ستون گشود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE.pdf&page=71 عمارة و توسعة المسجد النبوي، ص71.]</ref> گويا از همين هنگام، اين ستون با عنوان توبه يا ابولبابه نامیده شد.<ref>السيرة النبويه، ج2، ص237؛ تاريخ و آثار اسلامي، ص192.</ref>
 
در منابع، از فردی به نام ثمامة بن اثال [[حنفی]] ياد شده که در منطقه [[نجد]] به اسارت مسلمانان درآمد و در [[مدینه|مدينه]] به همان ستون ابولبابه بسته شد. وی در پی آزاد شدنش از سوی رسول خدا [[مسلمان]] شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=180 وفاء الوفاء، ج2، ص180]</ref>
 
==فضیلت ستون توبه==
 
===اقامه نماز نافله پیامبر در کنار ستون توبه===
 
بنا بر روايتی، پيامبر بيشترين [[نمازنافله|نمازهاي نافله]] خود را كنار اين ستون بجامی‌آورد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B2.pdf&page=180 وفاء الوفاء، ج2، ص180]</ref> ذکر شده پیامبر، بعد از نماز صبح كنار این ستون می‌نشست و تهيدستان و ناتوانان و كسانی كه جايگاهی جز مسجد نداشتند، گرد ايشان می‌نشستند و ايشان تا طلوع آفتاب با آنان به گفت‌وگو می‌پرداخت و آياتی را كه در آن شب بر وی نازل شده بود، برای آن‌ها تلاوت می‏‌كرد.<ref>السيرة الحلبيه، ج2، ص664.</ref>همچنین در منابع آمده، رسول خدا گاه نزد اين ستون به [[اعتکاف]] می‌پرداخت.<ref>السرائر، ج1، ص652.</ref> و نیز به هنگام اعتکاف، فرش يا تخت خويش را پشت ستون توبه قرار می‌داد.<ref>اخبار المدينه، ص102.</ref>
 
===نماز خواندن در روز چهارشنبه، کنار ستون توبه===
 
بر پايه روايات، مستحب است زائر مدينه چهارشنبه تا جمعه در اين شهر اقامت کند و روزه بگيرد و روز چهارشنبه نمازش را نزد ستون توبه به‌جا آورد .<ref>الکافي، ج4 ص558؛ النهايه، ص287؛ السرائر، ج1، ص652.</ref>همچنين گزاردن نماز<ref>المزار، ص65.</ref>، عبادت و دعا<ref>من لا يحضره الفقيه، ج2، ص572.</ref> و تبرک جستن نزد اين ستون بسيار مستحب است.<ref>الغدير، ج5، ص124؛ الزيارة في الکتاب و السنه، ص40.</ref>


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==


* [[مسجدالنبی]]
* [[ستون‌های مسجدالنبی]]
* [[ستون‌های مسجدالنبی]]
* [[ستون قرعه]]
* [[ستون قرعه]]
* [[ستون سریر]]
* [[جنگ بنی‌قریظه|جنگ بنی‌قریضه]]
* [[غزوه احزاب|جنگ احزاب]]
* [[ابولبابه انصاری|ابولبابه]]


==پانویس==
==پانویس==
خط ۶۰: خط ۷۵:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
 
*'''اخبار المدینه''' ،ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزیز السعودی، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق.
 
*'''اسباب النزول'''، الواحدی (م.۴۶۸ق.)، قاهره، الحلبی و شرکاه، ۱۳۸۸ق.  
*'''اخبار المدينه''' ،ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزيز السعودي، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۴ق؛
*'''البدایه و النهایه'''، ابن کثیر‏ (م.۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.  
 
*'''السرائر'''، ابن ادریس (م.۵۹۸ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
*'''اسباب النزول'''، الواحدي (م.۴۶۸ق.)، قاهره، الحلبي و شرکاه، ‌۱۳۸۸ق؛
*'''السیره النبویه'''، ابن هشام (م.۲۱۳/۲۱۸ق.)‏، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه‏.
 
*'''الطبقات الکبری'''، ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، بیروت، دار صادر.
*'''امتاع الاسماع'''، المقريزي‏ (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحميد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۲۰ق؛
*'''الکافی'''، الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش.
 
*'''الکشاف'''، زمخشری (م.۵۳۸ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
*'''البدايه و النهايه'''، ابن كثير‏ (م.۷۷۴ق.)، به کوشش علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۴۰۸ق؛
*'''المزار الکبیر'''، محمد بن المشهدی (م.۶۱۰ق.)، به کوشش القیومی، تهران، نشر اسلامی، ۱۴۱۹ق.
 
*'''المغازی'''، الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
*'''تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره'''، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
*'''النهایه'''، الطوسی (م.۴۶۰ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
 
*'''امتاع الاسماع'''، المقریزی‏ (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
*'''حرمين شريفين'''، حسين قره‌چانلو، تهران، امير کبير، ۱۳۶۲ش؛
*'''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره'''، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش.  
 
*'''مجمع البیان'''، الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
*'''الزياره في الکتاب و السنه'''، جعفر سبحاني؛
*'''من لا یحضره الفقیه'''، الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، نشر اسلامی.  
 
*'''موسوعه مکه المکرمه و المدینه المنوره'''، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۸ق.  
*'''سبل الهدي و الرشاد'''، محمد بن يوسف الصالحي (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۴ق؛
*'''وفاء الوفاء'''، السمهودی (م.۹۱۱ق.)‏، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
 
{{پایان}}
*'''السرائر'''، ابن ادريس (م.۵۹۸ق.)، قم، نشر اسلامي، ۱۴۱۰ق؛
 
*'''السيره الحلبيه'''، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)‏، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛
 
*'''السيره النبويه'''، ابن هشام (م.۲۱۳/۲۱۸ق.)‏، به كوشش السقاء و ديگران، بيروت، دار المعرفه‏؛
 
*'''شرائع الاسلام'''، المحقق الحلي (م.۶۷۶ق.)، به کوشش سيد صادق الشيرازي، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق؛
 
*'''الطبقات الكبري'''، ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، بيروت، دار صادر؛
 
*'''عماره و توسعه المسجد النبوي الشريف عبر التاريخ'''، محمد حسن نادي، المدينه المنوره، ۱۴۱۶ق؛
 
*'''الغدير'''، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۳۸۷ق؛
 
*'''الکافي'''، الکليني (م.۳۲۹ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، تهران، دار الکتب الاسلاميه، ۱۳۶۷ش؛
 
*'''الکشاف'''، زمخشري (م.۵۳۸ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ‌۱۴۰۷ق؛
 
*'''مجمع البيان'''، الطبرسي (م.۵۴۸ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛
 
*'''المزار الکبير'''، محمد بن المشهدي (م.۶۱۰ق.)، به کوشش القيومي، تهران، نشر اسلامي، ۱۴۱۹ق؛
 
*'''المغازي'''، الواقدي (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، اعلمي، ۱۴۰۹ق؛
 
*'''من لا يحضره الفقيه'''، الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش علي اکبر غفاري، قم، نشر اسلامي؛
 
*'''موسوعه مرآه الحرمين الشريفين'''، ايوب صبري پاشا (م.۱۲۹۰ق.)، محمد حرب، قاهره، دار الآفاق العربيه، ۱۴۲۴ق؛
 
*'''موسوعه مکه المکرمه و المدينه المنوره'''، احمد زکي يماني، مصر، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۸ق؛
 
*'''النهايه'''، الطوسي (م.۴۶۰ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۴۰۰ق؛
 
*'''وفاء الوفاء'''، السمهودي (م.۹۱۱ق.)‏، بيروت، دار الكتب العلميه، ۲۰۰۶م.
 
 


[[رده:ستون‌های مسجدالنبی]]
[[رده:ستون‌های مسجدالنبی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[en:Al-Tawba pillar]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

این صفحه عضوی از یک ردهٔ پنهان است:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/ستون_توبه»