در حال ویرایش ستون مخلقه

استوانه مُخَلَّقه: محل نهادن عود و نزديک‌ترين ستون به محراب پيامبر۹ در مسجدالنبي

==مکان ستون مُخَلَّقه==
مُخلّقه نزديک‌ترين ستون به محراب نماز رسول خدا است که از غرب به پشت محراب اتصال دارد<ref>موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۴۳۵.</ref> و اکنون کمی جلوتر از محل اصلي آن قرار دارد<ref>تاريخ و آثار اسلامي، ص۱۹۱.</ref> و بالاي آن در دايره‌اي سبز با خط طلايي عبارت «اسطوانه المخلّقه» نوشته شده است.<ref>تاريخ و آثار اسلامي، ص۱۹۱؛ موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۴۳۵.</ref>

==مُخَلَّقه، مکان برای خوشبو کردن مسجد==
مُخَلَّقه از خَلوق يا خَلاق به معناي بوي خوش، گونه‌اي عِطر است که بخش عمده آن از زعفران است.<ref>لسان العرب، ج۱۰، ص۹۱، «خلق».</ref> اين ستون از آن رو مُخلَّقه (عطرآگين) نام گرفت که براي معطرسازي فضاي مسجد، آن را به خلوق مي‌آغشتند يا بر آن عود مي‌سوزاندند.<ref>تاريخ و آثار اسلامي، ص۱۹۱.</ref>

==نخستین کسانی که اقدام به خوشبو کردن مسجد نمودند==
چند روایت از نخستین کسانی که اقدام به خوشبونمودن مسجد کردند، وجود دارد که به شرح زیر است:
* گويند نخستين کسي که مسجدالنبي را خوشبو کرد، همسرِ عثمان بن مظعون از نخستين مسلمانان بود که چون همسرش در مسجد آب دهان افکند، آن را شست و خوشبو کرد.<ref>الدره الثمينه، ص۱۰۰.</ref> 
* به گزارش جابر بن عبدالله انصاري، نخستين کسي که مسجدالنبي را خوشبو کرد، عثمان بن عفان بود.<ref>الدره الثمينه، ص۱۰۰؛ موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۴۳۶.</ref> 
* در حکومت بني‌اميه، عمر بن عبدالعزيز (حک: ۹۹ـ۱۰۱ق.) و در دوران عباسيان، خيزران مادر هارون الرشيد به سال ۱۷۰ق. بدين کار پرداخت.<ref>موسوعه مکه المکرمه، ج۲، ص۴۳۶؛ وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۸۱.</ref> گويا از اين هنگام، معطر ساختن فضاي مسجد رواج يافت.
 
==ستون علم==
پيامبر خدا پس از تغيير قبله در سال دوم، تا چندي روبه‌روي اين ستون به نماز مي‏ايستاد. سپس در محراب کنوني که به محراب پيامبر شناخته مي‌شود، به گزاردن نماز پرداخت و آن ستون كه از ديگر ستون‏ها به مصلا نزديك‏تر بود، پشت سر قرار گرفت. به آن «عَلَم» يعني نشانه مصلا و قبله پيامبر۹ نيز مي‏گفتند؛ زيرا در جاي استوانه حنّانه٭ نصب شده بود.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۷۴؛ المسجد النبوي، ص۵۰.</ref> برخي سيره‌نگاران اين استوانه را همان ستون توبه مي‌دانند.<ref>سبل الهدي، ج۵، ص۸؛ السيره الحلبيه، ج۲، ص۶۶۴.</ref> اما واقدي بر پايه نقلي، آن دو را ستون‌هاي جداگانه دانسته است.<ref>المغازي، ج۲، ص۵۰۷.</ref> 

==فضیلت ستون مخلقه==
يکي از جاهاي استجابت دعا، کنار ستون مخلقه است.<ref>سبل الهدي، ج۳، ص۳۲۲.</ref> بر پايه گزارشي، سلمه بن اکوع، صحابي و راوي حديث پيامبر، مي‌کوشيد نمازش را نزد اين ستون به جا آورد و چون سبب آن را از وي جويا شدند، اين کار خود را به رفتار رسول خدا مستند دانست.<ref>مسند احمد، ج۴، ص۴۸؛ صحيح البخاري، ج۱، ص۱۲۷؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۷۴.</ref> بر پايه روايتي، امام رضا هنگام رفتن به عمره نزد قبر پيامبر آمد و نزديک ستون مخلقه شش يا هشت رکعت نماز ‌گزارد.<ref>وسائل الشيعه، ج۵، ص۱۶۱؛ ج۱۴، ص۳۵۹؛ بحار الانوار، ج۸۰، ص۳۱۴.</ref> تبرک جستن به اين ستون مستحب شمرده شده است.<ref>الغدير، ج۵، ص۱۲۴.</ref>


==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}

*'''بحار الانوار'''، المجلسي (م.۱۱۱۱ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۴۰۳ق؛ 

*'''تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره'''، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛ 

*'''تاريخ المدينه‌ المنوره'''، ابن شبّه (م.۲۶۲ق.)، قم، دار الفکر، ۱۳۶۸ش؛ 

*'''الدره الثمينه في اخبار المدينه'''، محمد محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش شکري، دار الارقم؛ 

*'''سبل الهدي و الرشاد'''، محمد بن يوسف الصالحي (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۴ق؛ 

*'''السيره الحلبيه'''، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛ 

*'''صحيح البخاري'''، البخاري (م.۲۵۶ق.)، بيروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق؛ 

*'''الغدير'''، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي‏، ۱۳۹۷ق؛ 

*'''لسان العرب'''، ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق؛ 

*'''مدينه‌شناسي'''، سيد محمد باقر نجفي، ۱۳۶۴ش؛ 

*'''المسجد النبوي عبر التاريخ'''، محمد السيد الوکيل، دار المجتمع، ۱۴۰۹ق؛ 

*'''مسند احمد'''، احمد حنبل (م.۲۴۱ق.)، بيروت، دار صادر؛ 

*'''المغازي'''، الواقدي (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، اعلمي، ۱۴۰۹ق؛ 

*'''موسوعه مکه المکرمه و المدينه المنوره'''، احمد زکي يماني، مکه، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۹ق؛ 

*'''وسائل الشيعه'''، الحر العاملي (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البيت:، ۱۴۱۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودي (م.۹۱۱ق.)‏، مکه، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۲ق.