در حال ویرایش ستون مربعة‌القبر

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =ستون مربعة‌القبر
| تصویر            = ستون جبرئیل کنار قبر پیامبر.jpg
| اندازه تصویر     =
| توضیح تصویر      =
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =
| مکان             =
| نام‌های دیگر      = ستون مقام جبرئیل، ستون معرس
| وقایع مرتبط      = محل وارد شدن جبرئیل به نزد پیامبر، محل عروسی حضرت زهرا، قرار گرفتن این ستون کنار قبر نبوی، قرار گرفتن داخل ضریح و عدم دسترسی زائرین به آن
| تخریب            =
| ظرفیت            =
| وضعیت            = كنار در خانه حضرت فاطمه زهرا  و در رديف ستون‌هاي وُفود و محرَس قرار دارد
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
}}
'''ستون مربعة‌القبر،''' '''ستونی کنار در خانه حضرت فاطمه''' '''در مسجدالنبی، مکان ورود جبرئيل'''

ستون مربعة‌القبر، کنار قبر پیامبر واقع شده و برخی بر این اعتقادند که هنگام دفن پیامبر، [[علی(ع)]] گفت، قبر را چهار گوشه بسازند و به همین علت این ستون که کنار قبر چهارگوشه پیامبر واقع است، مربعة‌القبر نام گرفته است. قرار داشتن این ستون درون ضریح نیز وجه دیگر این نام‌گذاری است.

نام دیگر این ستون، مقام جبرئیل است به این خاطر که [[جبرئیل]] از این مکان بر پیامبر نازل می‌شد.

ستون معرس، نیز به این ستون گفته‌ شده‌است. درِ خانه حضرت فاطمه در کنار این مکان واقع بود و برخی این محل را محل عروسی [[حضرت فاطمه]] دانسته‌اند.

تبرک جستن به این ستون مستحب دانسته شده‌است. بنابر روایتی، [[پیامبر]] 40 روز در این مکان که  کنار درِ [[خانه حضرت فاطمه]] بود، می‌ایستاد و به در می‌زد و می‌گفت «السلام علیکم یا [[اهل بیت|اهل البیت]]» و سپس [[آیه تطهیر]] را قرائت می‌کرد.



==مکان ستون مربعة‌القبر==

اين ستون كنار در [[خانه حضرت فاطمه]]  و در رديف ستون‌هاي [[ستون وفود|وُفود]] و [[ستون حرس|محرَس]] قرار دارد<ref>. وفاء الوفاء، ج2، ص186.</ref>و اکنون درون [[ضريح پیامبر|ضريح]] و در انتهای سمت شمالی حجره شريف جای گرفته و در ديدرس زائران نيست.<ref>. تاريخ و آثار اسلامي، ص194.</ref> اين ستون از ستون‌های مشهور در [[روضه مطهره]] است.<ref>. موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص446.</ref>

بنابر نقل منابع، اين ستون تا هنگام توسعه مسجد به دست [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)|قايتبای]](م.887ق.) بيرون ضريح و در دسترس زائران بوده است. اما در این دوره، علی‌رغم اعتراض علما، داخل ضریح قرار گرفت و از دسترس مردم خارج شد.<ref>. موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص447؛ موسوعة مرآة الحرمين، ج3، ص239.</ref>
==نام‌های مختلف ستون‌ مربعة‌القبر و دلائل نام‌گذاری==
===مُرَبّعَة القبر===
سبب اين نام‌گذاری آن است که به گزارش [[ابن شهرآشوب]]، هنگامی‌كه امير مؤمنان علی (ع) به كمك سه تن از [[مهاجران]]، عباس و فرزندش فضل و اسامة بن زيد، خواست بدن شريف پيامبر خدا را به خاك بسپارد، [[انصار]] از امير مؤمنان خواستند تا يكي از آنان نيز براي دفن بدن حضرت وارد قبر شود. علي أوس بن خولی را درون قبر فرستاد. پس از قرار دادن جسد مبارك پيامبر در قبر، امير مؤمنان به [[اوس]] گفت: «اُخرُج و رَبّع قبرَه: بيرون شو و قبر را چهار گوشه ساز.»<ref>. المناقب، ج1، ص174؛ المعالم الاثيره، ص39.</ref> وجه ديگر اين نام آن است كه اين ستون درون ضریحی قرار گرفته كه قبر چهار گوشه پيامبر در آن قرار دارد.<ref>. المعالم الاثيره، ص39.</ref> 

===مقام جبرئیل===
اين ستون از آن رو به اين عنوان شهرت يافت که [[جبرئیل|جبرئيل]] از آن‌جا نزد پيامبر فرود می‌آمده است.<ref>. وفاء الوفاء، ج2، ص186؛ موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص446.</ref>

===ستون معرس===
اين ستون در رکن شمال غربی [[قبر نبوی]] و به ادعاي صبری پاشا ميان دو ستون وفود و قبر نبوی جای گرفته و در خانه فاطمه کنار آن بوده است.<ref>. موسوعة مرآة الحرمين، ج3، ص238-239.</ref> بر پايه گزارش‌هایی، در اين مکان، عروسی حضرت فاطمه رخ داده است. از اين رو، «استوانة المَعْرَس» نيز ناميده شده است.<ref>. فضائل المدينة المنوره، ج2، ص325؛ موسوعة مکة المکرمه، ج2، ص446.</ref> 

==فضیلت ستون مربعةالقبر==
اکنون اين ستون درون ضریح قرار دارد و مردم از تبرک جستن به آن که مستحب شمرده شده<ref>. الغدير، ج5، ص124؛ الزيارة في الکتاب و السنه، ص40.</ref>، محروم هستند.<ref>. وفاء الوفاء، ج2، ص186-187.</ref>

در فضيلت اين مکان، در روايتی مشهور آمده كه پيامبر خدا 40 روز با نهادن دست مباركش بر چارچوب در، می‌فرمود: «السّلام عليكم يا أهل البيت» و بدين سان، بر فاطمه و علی و [[حسنین|حسنين]] درود می‌فرستاد. سپس آيه تطهير: {إِنَّما يُرِيدُ اللهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَيتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهِيراً...} (احزاب/33، 41) را تلاوت می‌كرد.<ref>. وفاء الوفاء، ج2، ص187؛ تعمير و توسعه مسجد شريف نبوي، ص75-76.</ref> به روايتی ديگر، رسول خدا هر روز درِ خانه فاطمه و علي را می‌زد و می‌فرمود: «الصلاة، الصلاة.»<ref>. وفاء الوفاء، ج2، ص187؛ موسوعة مرآة الحرمين، ج3، ص239.</ref>
==جستارهای وابسته==
* [[مسجدالنبی]]
* [[ستون‌های مسجدالنبی]]
* [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)]]


==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}

*'''اخبار المدينه'''، ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزيز، السعودي، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۴ق؛ 

*'''تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره'''، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۸۶ش؛ 

*'''التعريف بما آنست الهجره من معالم دار الهجره'''، محمد المطري (م.۷۴۱ق.)، به کوشش محمد عبدالمحسن، مدينه، دار الهجره، ۱۴۲۶ق؛ 

*'''الدره الثمينه في اخبار المدينه'''، محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدين، مرکز بحوث و دراسات المدينه، ۱۴۲۷ق؛ 

*'''الزياره في الکتاب و السنه'''، جعفر سبحاني؛ 

*'''الغدير'''، الاميني (م.۱۳۹۰ق.)، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۳۶۶ش؛ 

*'''المعالم الاثيره'''، محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شيخي، مشعر، ۱۳۸۳ش.؛ 

*'''المعجم الاوسط'''، الطبراني (م.۳۶۰ق.)، قاهره، دار الحرمين، ۱۴۱۵ق.؛ 

*'''جمع الزوائد'''، الهيثمي (م‌.۸۰۷ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۰۸ق؛ 

*'''موسوعه مکه المکرمه و المدينه المنوره'''، احمد زکي يماني، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۹ق؛ 

*'''وفاء الوفاء'''، السمهودي (م.۹۱۱ق.)‏، به کوشش السامرائي، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۲ق.

[[رده:ستون‌های مسجدالنبی]]