ویکی حج

در حال ویرایش سرمه کشیدن

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[اردیبهشت]]|روز=[[۱۶]]|سال=[[۱۴۰۰]]|کاربر=Abbasahmadi1363}}


{{مقاله فقهی
| صفحه =
| لینک =https://wikihaj.com/view/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D9%87_%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86_(%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9)
| متن = سرمه کشیدن (فتاوای مراجع) }}
{{جعبه اطلاعات اعمال
| عنوان = سرمه کشیدن
| تصویر = سرمه کشیدن.jpg
| توضیح تصویر =
| فیلم =
| توضیح فیلم =
| دسته = [[محرمات احرام]]
| مربوط به آیین = [[احرام]] در [[عمره]] و [[حج]]
| مکان = [[حرم مکی]]
| زمان = هنگام [[احرام]]
| عمل قبلی =
| عمل بعدی =
| حکم = حرام است
| کفاره = ندارد
| پیامد فقهی =
| ثواب =
| آداب وابسته =
| فلسفه و اسرار =
| منشاء و تاریخچه =
| مکان‌های وابسته =
| اشیای وابسته =
| ذکرهای وابسته =
| دعاهای وابسته =
| مفاهیم فقهی وابسته = [[محرمات احرام]]،[[زینت]]
| احکام فقهی وابسته =
| صفحه فتواهای مراجع = [[سرمه کشیدن (فتاوای مراجع)]]
| جستارهای وابسته =
}}
'''سُرمه کشیدن''' کشیدن ماده‌ای خاص بر چشم برای [[زینت]] و درمان است و یکی از [[محرمات احرام]] شمرده شده است. استفاده از سرمه معطر در حال [[احرام]] حرام دانسته شده است؛ البته برخی از فقیهان [[شیعه]] این عمل را مکروه شمرده‌اند. سرمه غیر معطر نیز، اگر برای [[زینت]] استفاده شود از محرمات احرام است؛ البته فقیهان [[شافعیه|شافعی]] این عمل را مکروه دانسته‌اند. همچنین به فتوای بیشتر فقیهان شیعه و اهل سنت، استفاده از سرمه سیاه حتی اگر غیر معطر باشد حرام است. 


بر اساس روایات، سرمه کشیدن در غیر احرام مستحب و دارای فوایدی است و برای آن، آدابی مانند خواندن [[دعا|دعایی]] خاص گفته شده است. 


== سرمه چیست؟ ==
سرمه به سنگی خاص و براق که ساییده شده و به چشم کشیده می‌شود گفته می‌شود.<ref>لغت نامه، ج۸، ص۱۲۰۱۰؛ تاج العروس، ج۱۵، ص۶۴۹ «کحل».</ref> همچنین سرمه به هر ماده‌ای که برای درمان بر چشم کشیده می‌شود نیز اطلاق شده است.<ref>لغت نامه، ج۱۱، ص۱۶۰۴۷؛ فرهنگ معین، ص۵۵۴ «سرمه».</ref> در عربی به سرمه «کُحل»<ref>العین، ج۳، ص۶۲؛ النهایه فی غریب الحدیث، ج۴، ص۱۵۴؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۵۸۴ «کحل».</ref> و به سنگ سرمه «اِثمد»<ref>العین، ج۸، ص۲۰؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۲۸ «اثمد».</ref> می‌گویند. برخی سرمه را به دو نوع تقسیم کرده‌اند: «اِثمِد» یعنی سرمه سیاه و «توتیا»، سرمه سفید.<ref>المبسوط، طوسی، ج۵، ص۲۶۳؛ المهذب، ج۲، ص۳۳۰.</ref>


== فایده‌ها و آداب  ==
سرمه کشیدن: کشیدن ماده‌ای خاص بر چشم برای زینت و درمان و از محرمات احرام
در روایات [[اسلام|اسلامی]] به سرمه کشیدن توصیه شده و برای آن فواید مادی و معنوی ذکر شده است. بنابر روایات، [[پیامبر(ص)]] سرمه را برای درمان آب آوردن چشم، نورانی شدن چشم<ref>طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵ و ۹۷؛</ref> و از میان رفتن آلودگی‌های آن<ref>مجمع الزوائد، ج۵، ص۹۶؛ بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۹۷.</ref> مؤثر دانسته است. از [[امامان(ع)]] نیز روایاتی در سفارش به سرمه کشیدن در دست است. در این روایات، برای سرمه کشیدن فوایدی مانند جلوگیری از آبریزش چشم، رویش مو<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و قوت گرفتن انسان برای سجده‌های طولانی<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۹۸؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۶.</ref> ذکر شده است.


=== آداب سرمه کشیدن ===
== مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
بنابر روایات، کشیدن سرمه بر چشم آداب خاصی دارد. یکی از آنها آغاز کردن کشیدن سرمه با نام [[خدا]] و خواندن [[دعا|دعایی]] خاص است.<ref>مستدرک الوسائل، ج۱، ص۴۴۱؛ بحار الانوار، ج۷۳ف ص۹۵–۹۶؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۶ف ص۵۹۷.</ref> همچنین سفارش شده سرمه در شب و هنگام خواب استفاده شود.<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۰ و ۱۰۱؛ مکارم الاخلاق، ص۴۶؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۶، ص۵۹۷.</ref>  
سرمه به سنگی خاص و براق که ساییده شده و به چشم کشیده می‌شود گفته می‌شود.<ref>لغت نامه، ج۸، ص۱۲۰۱۰؛ تاج العروس، ج۱۵، ص۶۴۹«کحل».</ref> همچنین سرمه به هر ماده‌ای که برای درمان بر چشم کشیده می‌شود نیز اطلاق شده است.<ref>لغت نامه، ج۱۱، ص۱۶۰۴۷؛ فرهنگ معین، ص۵۵۴«سرمه».</ref> در عربی به سرمه «کُحل»<ref>العین، ج۳، ص۶۲؛ النهايه فی غریب الحدیث، ج‌۴، ص۱۵۴؛‌ لسان العرب، ج‌۱۱، ص۵۸۴‌«کحل».</ref> و به سنگ سرمه «إثمد»<ref>العین، ج۸، ص۲۰؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۲۸«اثمد».</ref> می‌گویند. برخی سرمه را به دو نوع تقسیم کرده‌اند: «اثمد» یعنی سرمه سیاه و «توتیا»، سرمه سفید.<ref>المبسوط، طوسی، ج۵، ص۲۶۳؛ المهذب، ج۲، ص۳۳۰.</ref>


از دیگر آداب این عمل در روایات فرد بودن دفعات سرمه کشیدن به چشمان است؛<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۳؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۹۹.</ref>  به این صورت که چهار بار بر چشم راست و سه بار بر چشم چپ (هفت بار) از سرمه استفاده شود.<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۵؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۱.</ref> در حدیثی دیگر از، سه بار سرمه کشیدن بر هر چشم یاد شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۲؛ طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵.</ref>  
در روایات اسلامی به سرمه کشیدن توصیه شده و برای آن فوائد مادی و معنوی ذکر شده است. بنابر روایات، پیامبر(ص) سرمه را برای درمان آب آوردن چشم، نورانی شدن چشم<ref>طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵ و ۹۷؛</ref> و از میان رفتن آلودگی‌های آن<ref>مجمع الزوائد، ج۵، ص۹۶؛ بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۹۷.</ref> مؤثر دانسته است. 


از دیگر مستحبات سرمه کشیدن، آن است که میِل سرمه از آهن و سرمه‌دان از استخوان باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۳.</ref>
از امامان(ع) نیز روایاتی در سفارش به سرمه کشیدن در دست است. در این روایات برای سرمه کشیدن فوایدی مانند جلوگیری از آبریزش چشم، رویش مو<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴.</ref> و قوت گرفتن انسان برای سجده‌های طولانی<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۹۸؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۶.</ref> ذکر شده است. بر اساس روایتی از امام باقر(ع)، سرمه کشیدن با سنگ سرمه «اثمد» باعث خوشبویی بوی دهان و محکم شدن کناره‌های چشم می‌شود.<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۰.</ref>
 
== آداب ==
بنابر روایات، کشیدن سرمه بر چشم آداب خاصی دارد. یکی از آن آداب آغاز کردن کشیدن سرمه با نام خدا و قرائت دعایی خاص است.<ref>مستدرک الوسائل، ج۱، ص۴۴۱؛ بحار الانوار، ج۷۳ف ص۹۵-۹۶؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۶ف ص۵۹۷.</ref> همچنین سفارش شده سرمه در شب و هنگام خواب استفاده شود که دارای فوایدی مانند تقویت شدن بینایی<ref>وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۱؛ مکارم الاخلاق، ص۴۶؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵.</ref> و جلوگیری از مبتلا شدن به بیماری آب سیاه در چشمان<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۴؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۰؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۶، ص۵۹۷.</ref> است.
 
از دیگر آداب این عمل فرد بودن دفعات سرمه کشیدن به چشمان است. در روایتی آمده است که پیامبر(ص) به صورت فرد بر چشمان سرمه می کشید<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۳؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۹۹.</ref> به این صورت که چهار بار بر چشم راست و سه بار بر چشم چپ (هفت بار) از سرمه استفاده می کرد.<ref>الکافی، ج۶، ص۴۹۵؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۱.</ref> در حدیثی دیگر از سه بار سرمه کشیدن بر هر چشم از سوی پیامبر(ص) یاد شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۲؛ طب الائمه، ص۸۳؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۹۵.</ref> از دیگر مستحبات این عمل آن است که میِل سرمه از آهن، و سرمه‌دان از استخوان باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۰۳.</ref>


== در حال احرام ==
== در حال احرام ==
{{همچنین ببینید|محرمات احرام}}
حکم سرمه کشیدن در حال احرام با توجه به معطر بودن یا نبودن آن متفاوت است:
 
حکم سرمه کشیدن در حال [[احرام]] با توجه به معطر بودن یا نبودن آن متفاوت است:


=== سرمه معطر ===
=== سرمه معطر ===
به نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]] استفاده از سرمه معطر در حال احرام بر مرد و زن حرام است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۰.</ref> دلیل حرمت، روایاتی از پیامبر(ص) است که در آن [[بوی خوش|استعمال بوی خوش]] در حال احرام حرام شمرده شده و نیز روایتی از [[امام صادق(ع)]] که در آن از استعمال سرمه مخلوط با زعفران نهی شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۰.</ref> فقیهان مذاهب [[اهل سنت]] نیز استفاده از سرمه معطر را بر مُحرم حرام شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۵.</ref> در مقابل برخی از فقیهان شیعه این عمل را در حال احرام مکروه دانسته‌اند.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۵.</ref>
به نظر بیشتر فقیهان شیعه استفاده از سرمه معطر در حال احرام بر مرد و زن حرام است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۰.</ref> دلیل حرمت، روایاتی از پیامبر(ص) است که در آن استعمال بوی خوش در حال احرام حرام شمرده شده و نیز روایتی از امام صادق(ع) که در آن از استعمال سرمه مخلوط با زعفران نهی شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۰.</ref> فقیهان مذاهب اهل سنت نیز استفاده از سرمه معطر را بر محرم حرام شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۵.</ref> در مقابل برخی از فقیهان شیعه این عمل را در حال احرام مکروه دانسته‌اند.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۵.</ref>


=== سرمه غیر معطر ===
=== سرمه غیر معطر ===
به نظر همه فقیهان شیعه و به استناد روایات<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۶۸.</ref> استفاده از سرمه غیر معطر در حال احرام، اگر به قصد [[زینت]] باشد، حرام است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۶؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱.</ref> بسیاری از فقیهان اهل سنت نیز سرمه کشیدن به قصد زینت را حرام دانسته‌اند<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> جز فقیهان [[شافعیه]] که آن را مکروه می‌دانند.<ref>المجموع، ج۷، ص۳۵۳ و ۳۵۴.</ref>
استفاده از سرمه غیر معطر در حال احرام، اگر به قصد زینت باشد، به نظر همه فقیهان شیعه به استناد روایات<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۶۸.</ref> حرام است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۶؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱.</ref> بسیاری از فقیهان اهل سنت نیز سرمه کشیدن به قصد زینت را حرام دانسته‌اند<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> جز فقیهان شافعیه که آن را مکروه می‌دانند.<ref>المجموع، ج۷، ص۳۵۳ و ۳۵۴.</ref>  


بیشتر فقیهان شیعه استفاده از سرمه سیاه را هر چند معطر نباشد بر مُحرم حرام شمرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۲–۴۵۰؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵.</ref> شافعیه<ref>کتاب الام، ج۲، ص۱۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۳.</ref> و [[مالکیه]]<ref>المدونة الکبری، ج۱، ص۴۵۸؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹.</ref> نیز استفاده از «اثمد» و سرمه سیاه را بر محرم بدان جهت که زینت به شمار می‌رود حرام شمرده‌اند. در مقابل به فتوای برخی از فقیهان شیعه<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۴.</ref> و برخی از فقیهان [[حنبلیه]]<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> این عمل برای محرم مکروه است.
بیشتر فقیهان شیعه به استناد روایات، استفاده از سرمه سیاه را هر چند معطر نباشد بر محرم حرام شمرده‌اند. یکی از آن روایات، روایتی از امام صادق(ع) است که سرمه سیاه را زینت شمرده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۵؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۲-۴۵۰؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵.</ref> شافعیه<ref>کتاب الام، ج۲، ص۱۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۳.</ref> و مالکیه<ref>المدونه الکبری، ج۱، ص۴۵۸؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹.</ref> نیز استفاده از «اثمد» و سرمه سیاه را بر محرم بدان جهت که زینت به شمار می‌رود حرام شمرده‌اند. در مقابل برخی فقیهان امامیه<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۴.</ref> و برخی از فقیهان حنبلیه<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> این عمل را بر محرم مکروه دانسته‌اند.
== کفاره ==
به فتوای فقیهان شیعه احرام‌گزار در صورت استفاده از سرمه سیاه و زینتی مرتکب حرام شده، ولی کفاره بر او واجب نیست.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۶؛ مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۲۱؛ کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۸.</ref> برخی از فقیهان شیعه مانند امام خمینی برآنند که در صورت استفاده مُحرم از سرمه معطر، احتیاط در آن است که کفاره استعمال بوی خوش را پرداخت کند.<ref>تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۲۲.</ref> بسیاری نیز پرداخت کفاره را مستحب شمرده اند.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۸؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۲۰.</ref>


== کفاره   ==
نظر فقیهان اهل سنت درباره کفاره استفاده از سرمه در حال احرام مختلف است. حنبلیه کفاره را برای سرمه کشیدن واجب نمی‌دانند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۷ و ۳۱۰.</ref> شافعیه برآنند که سرمه سیاه کفاره ندارد، ولی بر محرم در صورت استفاده از سرمه معطر فدیه واجب است.<ref>المجموع، ج۷، ص۳۵۳ و ۳۵۴.</ref> حنفیه کفاره را در استفاده از سرمه معطر واجب دانسته‌اند. به اعتقاد آنها اگر بوی خوش سرمه اندک باشد دادن صدقه‌ای کافی است، ولی اگر بوی خوش آن زیاد باشد محرم باید حیوانی را قربانی کند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ بدائع الصنایع، ج۲، ص۱۹۱.</ref> در میان فقهای مالکیه در این باره سه دیدگاه وجود دارد. بر پایه دیدگاه مشهور، کفاره واجب است. برخی از آنان کفاره را واجب ندانسته و برخی کفاره را فقط بر زنان واجب دانسته‌اند.<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹.</ref>
به فتوای فقیهان شیعه، احرام‌گزار در صورت استفاده از سرمه سیاه و زینتی مرتکب حرام شده، ولی [[کفاره]] بر او واجب نیست.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۶؛ مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۲۱؛ کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۸.</ref> برخی از فقیهان شیعه مانند [[امام خمینی]] برآنند که در صورت استفاده مُحرم از سرمه معطر، احتیاط در آن است که کفاره [[بوی خوش|استعمال بوی خوش]] را پرداخت کند.<ref>تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۲۲.</ref> بسیاری نیز پرداخت کفاره را مستحب شمرده‌اند.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۸؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۲۰.</ref>
== پانویس ==
{{پانویس}} 


نظر فقیهان اهل سنت در این باره مختلف است. حنبلیه کفاره را برای سرمه کشیدن واجب نمی‌دانند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۷ و ۳۱۰.</ref> شافعیه برآنند که سرمه سیاه کفاره ندارد، ولی بر محرم در صورت استفاده از سرمه معطر [[فدیه]] واجب است.<ref>المجموع، ج۷، ص۳۵۳ و ۳۵۴.</ref> حنفیه کفاره را در استفاده از سرمه معطر واجب دانسته‌اند. به اعتقاد آنها اگر بوی خوشِ سرمه اندک باشد دادن صدقه‌ای کافی است، ولی اگر بوی خوش آن زیاد باشد محرم باید حیوانی را [[قربانی]] کند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ بدائع الصنایع، ج۲، ص۱۹۱.</ref> در میان فقهای مالکیه در این باره سه دیدگاه وجود دارد. بر پایه دیدگاه مشهور، کفاره واجب است. برخی از آنان کفاره را واجب ندانسته و برخی کفاره را فقط بر زنان واجب دانسته‌اند.<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹.</ref>
== منابع ==
* بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار: محمد باقر المجلسي (م.۱۱۱۱ق.)، تصحيح محمد باقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمد مهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* بدائع الصنائع: علاء الدين الكاساني (م.۵۸۷ق.)، پاكستان، المكتبه الحبيبيه، ۱۴۰۹ق.
* براهين الحج للفقهاء و الحجج: ‏رضا مدني کاشاني (م.۱۴۱۳ق.)، ‏ کاشان، مدرسه علميه آيه الله مدني کاشاني‏، ۱۴۱۱ق.
* تاج العروس من جواهر القاموس: مرتضي الزبيدي (م.۱۲۰۵ق.)، تحقيق علي شيري، بيروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. 
* تحرير الوسيله: سيد روح الله موسوي الخميني (م.۱۳۶۸ش.)، نجف، دار الكتب العلميه، ۱۳۹۰ق.
* تذکره الفقهاء: : حسن بن يوسف الحلي (علامه حلي) (م.۷۲۶ق.)، قم، مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، ۱۴۱۶ق. 
* ثواب الاعمال و عقاب الاعمال: محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق ) (م.۳۸۱ق.)، قم، شريف الرضي، ۱۳۶۸ش. 
* جامع احادیث الشیعه: سید حسین البروجردی, تحقیق اسماعیل معزی بروجردی، قم، منشورات مدیمه العلم، ۱۴۱۰ق.
* الحدائق الناضره في احکام العتره الطاهره: يوسف بن احمد البحراني (م. ۱۱۸۶ق.)، تحقيق محمد تقي ايرواني و علي آخوندي، قم، انتشارات الاسلامي، ۱۳۶۳ش.
* طب الائمه: عبدالله و حسين بن سابور الزيات(ابني بسطام النيسابوري) (م. ۴۰۱ق.)، قم، الشريف الرضي، ۱۴۱۱ق.
* العين (ترتيب العين): الخليل بن احمد الفراهيدي (م.۱۷۰ق.)، تحقيق مهدي المخزومي و ابراهيم السامرائي، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
* فرهنگ معین: محمد معین، اهتمام عزیزالله علیزاده،تهران، فردوس، ۱۳۸۶ش.
* فقه الحج بحوث استدلاليه في الحج: لطف الله صافي گلپايگاني، قم، مؤسسه سيده المعصومه، ۱۴۲۳ق.
* قرب الاسناد: عبدالله بن جعفر حميري (م.۳۰۰ق.) قم، آل البيت لاحياء التراث، ۱۴۱۳ق.
* الکافي: محمد بن يعقوب کليني (م.۳۲۹ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، ۱۳۶۳ش.
* کتاب الحج: سيد ابوالقاسم الموسوي الخويي (م.۱۴۱۳.ق.)، قم، لطفي، ۱۴۰۹ق.
* کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام: محمد بن الحسن الفاضل الهندي (م.۱۱۳۷ق.)، قم، انتشارات الاسلامي، ۱۴۱۶ق.
* کلمه التقوي (فتاوي): محمد امين زين الدين، قم، اسماعيليان، ۱۴۱۳ق.
* لسان العرب: محمد بن مکرم ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. 
* لغت نامه: دهخدا (م.۱۳۳۴ش.) زير نظر محمد معين و سيد جعفر شهيدي، تهران، مؤسسه لغت نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
* المبسوط في فقه الاماميه: محمد بن حسن الطوسي (شيخ طوسي) (م.۴۶۰ق.)، تحقيق محمد باقر البهبودي، تهران، المكتبه المرتضويه، ۱۳۸۷ق.
* المبسوط: محمد بن احمد بن سهل السرخسي (م.۴۸۳ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق. 
* مجمع البحرين: فخرالدين بن محمد الطريحي (م.۱۰۸۵ق.)، تحقيق الحسيني، تهران, المرتضويه، ۱۳۶۲ش.
* مجمع الزوائد و منبع الفوائد: علي بن ابي‌بکر الهيثمي (م.۸۰۷ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، ۱۴۰۲ق.
* المجموع شرح المهذب: محيي بن شرف النووي (م.۶۷۶ق.)، بيروت، دار الفکر، ۱۴۳۲ق.
* مختلف الشيعه في احکام الشريعه: حسن بن يوسف حلي(علامه حلي) (م.۷۲۶ق.)، قم، انتشارات الاسلامي ، ۱۴۱۳ق.
* المدونه الکبري: مالک بن انس (م.۱۷۹ق)، بيروت، دار الآحياءالتراث العربي، ۱۳۲۳ق.  
* مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: حسين نوري الطبرسي (م.۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البيت، ۱۴۰۸ق. 
* مستند الشيعه في احکام الشريعه: احمد بن محمد مهدي النراقي (م. ۱۲۴۵ق.)، قم، مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، ۱۴۱۵ق. 
* معجم الفاظ الفقه الجعفري: احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق.
* المغني: عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه.
* مکارم الاخلاق: الفضل بن الحسن الطبرسي (م.قرن۶ق.)، قم، شريف الرضي، ۱۳۹۲ق.
* مناسک الحج: الميرزا جواد التبريزي، قم، ‌مهر، ۱۴۱۴ق.
* مناسک الحج: سيد علي سيستاني، قم، شهيد، ۱۴۱۳ق.
* مهذب الاحکام في بيان الحلال و الحرام: ‏ سيد عبدالأعلي‏سبزواري (م.۱۴۱۴ق.)، مکتبه آيه الله سبزواري، ‏۱۴۱۶ق.  
* المهذب: القاضي ابن البراج (م.۴۸۱ق.)، قم، انتشارات الاسلامي، ۱۴۰۶ق.
* مواهب الجليل: محمد بن محمد الحطاب الرعيني (م.۹۵۴ق.)، تحقيق زکريا عميرات، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۶ق.
* النهايه في غريب الحديث و الاثر: ابن ‏اثير (م.۶۰۶ق.)، تحقيق طاهر احمد الزاوي و محمود محمد الطناحي، قم، اسماعيليان، ۱۳۶۴ش.
* وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه): محمد بن الحسن الحر العاملي (م.۱۱۰۴ق.)، الحر العاملي (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البيت، ۱۴۱۴ق.


== پانویس ==
[[Category:مقاله‌های در حال ویرایش]]
{{پانویس}}


== منابع ==
[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
{{منابع}}
{{دانشنامه
| آدرس = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1725803/%d8%b3%d8%b1%d9%85%d9%87-%da%a9%d8%b4%db%8c%d8%af%d9%86?q=%D8%B3%D8%B1%D9%85%D9%87%20%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86&score=25.0&rownumber=1
| عنوان = سرمه کشیدن
| نویسنده =
}}
* '''بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار''': محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۱ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
* '''تاج العروس من جواهر القاموس''': مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
* '''تحریر الوسیله''': سید روح الله موسوی الخمینی (م. ۱۳۶۸ش)، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق.
* '''تذکره الفقهاء''':: حسن بن یوسف الحلی (علامه حلی) (م. ۷۲۶ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
* '''جامع احادیث الشیعه''': سید حسین البروجردی، تحقیق اسماعیل معزی بروجردی، قم، منشورات مدیمه العلم، ۱۴۱۰ق.
* '''الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره''': یوسف بن احمد البحرانی (م. ۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
* '''طب الائمه''': عبدالله و حسین بن سابور الزیات (ابنی بسطام النیسابوری) (م. ۴۰۱ق)، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۱ق.
* '''العین (ترتیب العین)''': الخلیل بن احمد الفراهیدی (م. ۱۷۰ق)، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
* '''فرهنگ معین''': محمد معین، اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران، فردوس، ۱۳۸۶ش.
* '''الکافی''': محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
* '''کتاب الحج''': سید ابوالقاسم الموسوی الخویی (م. ۱۴۱۳. ق)، قم، لطفی، ۱۴۰۹ق.
* '''کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام''': محمد بن الحسن الفاضل الهندی (م. ۱۱۳۷ق)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
* '''لسان العرب''': محمد بن مکرم ابن منظور (م. ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
* '''لغت نامه''': دهخدا (م. ۱۳۳۴ش) زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، مؤسسه لغت نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
* '''المبسوط فی فقه الامامیه''': محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) (م. ۴۶۰ق)، تحقیق محمد باقر البهبودی، تهران، المکتبه المرتضویه، ۱۳۸۷ق.
* '''المبسوط''': محمد بن احمد بن سهل السرخسی (م. ۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''مجمع الزوائد و منبع الفوائد''': علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م. ۸۰۷ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
* '''المجموع شرح المهذب''': محیی بن شرف النووی (م. ۶۷۶ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۳۲ق.
* '''مختلف الشیعه فی احکام الشریعه''': حسن بن یوسف حلی (علامه حلی) (م. ۷۲۶ق)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۳ق.
* '''المدونة الکبری''': مالک بن انس (م. ۱۷۹ق)، بیروت، دار الآحیاءالتراث العربی، ۱۳۲۳ق.
* '''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل''': حسین نوری الطبرسی (م. ۱۳۲۰ق)، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۸ق.
* '''معجم الفاظ الفقه الجعفری''': احمد فتح الله، الدمام، مطابع المدخول، ۱۴۱۵ق.
* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. ۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
* '''مکارم الاخلاق''': الفضل بن الحسن الطبرسی (م. قرن۶ق)، قم، شریف الرضی، ۱۳۹۲ق.
* '''مناسک الحج''': المیرزا جواد التبریزی، قم، مهر، ۱۴۱۴ق.
* '''مناسک الحج''': سید علی سیستانی، قم، شهید، ۱۴۱۳ق.
* '''مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام''': ‏ سید عبدالأعلی‌سبزواری (م. ۱۴۱۴ق)، مکتبه آیه الله سبزواری، ‏۱۴۱۶ق.
* '''المهذب''': القاضی ابن البراج (م. ۴۸۱ق)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۰۶ق.
* '''مواهب الجلیل''': محمد بن محمد الحطاب الرعینی (م. ۹۵۴ق)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
* '''النهایه فی غریب الحدیث و الاثر''': ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.
* '''وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه)''': محمد بن الحسن الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
{{پایان}}
==مقاله‌های مرتبط==
* [[سرمه کشیدن (فتاوای مراجع)]]
* [[محرمات احرام]]
{{محرمات احرام}}
{{احکام احرام عمودی}}
[[رده:محرمات احرام]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

این صفحه عضوی از یک ردهٔ پنهان است:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/سرمه_کشیدن»