در حال ویرایش سعی

'''سَعْی''' یکی از [[اعمال عمره مفرده]] و [[عمره تمتع]] و به معنای هفت بار پیمودن فاصلهٔ میان دو کوه [[صفا و مروه]] در [[مکه]] است. این عمل پس از [[نماز طواف]] و پیش از [[تقصیر]] انجام می‌شود. سعی از صفا آغاز شده و به مروه پایان می‌یابد.  

سعی یکی از [[اعمال عمره مفرده]] و [[عمره تمتع]] است و به معنای هفت بار پیمودن فاصلهٔ میان دو کوه [[صفا و مروه]] است. بنابر نظر فقیهان شیعه<ref>. المبسوط فی فقه الإمامیة؛ ج1، ص 307؛ شرائع الإسلام، ج1، ص179؛ منتهی المطلب، ج10، ص 414، 418، 427.</ref> و بیشتر فقیهان اهل سنت<ref>. المجموع، ج8، ص 76-77؛ أحکام القرآن، ج‏1، ص118؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص45.</ref> سعی، یکی از واجبات [[حج]] و [[عمره]]<ref>. الخلاف، ج2، ص328-330؛ منتهی المطلب، ج10، ص427؛ أحکام القرآن، ج‏1، ص118</ref> است و به نظر فقیهان شیعه<ref>. المبسوط فی الفقه الاسلامی، ج1، ص307-308؛ الخلاف، ج2، ص 328؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص136.</ref> این عمل از [[ارکان حج]] و [[ارکان عمره|عمره]] است.

مَسْعیٰ حد فاصل بین دو کوه صفا و مروه در مکه است که حاجیان در آن، عمل سعی را انجام می‌دهند. مسعی حدود ۳۷۵ متر طول دارد.<ref>. نگاه کنید به: «صفا و مروه»، سيدعلى قاضى عسكر، در «فصلنامه ميقات حج»، ش٩، ص۸۸-۱۰۶</ref>

به فتوای فقیهان شیعه<ref>. المبسوط فی الفقه الامامیه، ج1، ص361؛ السرائر، ج1، ص578؛ شرائع الإسلام، ج1، ص 203-204.</ref>و اهل سنت،<ref>.المجموع، ج8، ص 63،78؛ المبسوط، (سرخسی)، ج4، ص46؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص34.</ref> سعی باید بعد از [[طواف]] و [[نماز طواف|نماز آن]]، انجام شود و به‌جا آوردن آن پیش از طواف جایز نیست.  

به نظر فقهای شیعه، به تأخیر انداختن سعی بعد از طواف و نماز آن، برای رفع خستگی یا کاهش گرمی هوا جایز است؛<ref>. ر.ک: تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص81؛ مناسک حج(امام خمینی)، ص160.</ref> گرچه به نظر برخی، احتیاط در عدم تأخیر است<ref>. مناسک حج (امام خمینی)، ص160.</ref> و بنابر احتیاط واجب این عمل نباید بدون ضرورت تا شب به تأخیر بیافتد.<ref>. مناسک حج (وحید خراسانی)، ص176.</ref>همچنین بیشتر فقیهان شیعه برآنند که حج‌گزار نباید بدون ضرورت سعی را تا روز بعد به تأخیر اندازد.<ref>. منتهی المطلب، ج10، ص 424؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ مستند الشیعه، ج12، ص189.</ref>

در تعداد واجبات سعی و موارد آن، میان فقیهان اختلاف‌نظر است؛ برخی واجبات سعی را سه مورد (شروع از صفا، ختم به مروه و هفت [[شوط]]) ذکر کرده‌اند؛<ref>. الجمل و العقود، ص141؛ المهذب، ج1، ص239.</ref> عده‌ای با افزودن [[نیت]]، آنها را چهار مورد دانسته‌اند.<ref>.  شرائع الإسلام، ج1، ص204؛ مدارک الاحکام، ج8، ص205-206؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص265.</ref>  

در سعی نیت واجب است<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص132؛ شرائع الإسلام، ج1، ص204؛ الروضة البهیة، ج2، ص 263.</ref> و اخلال در آن چه عمدی و چه سهوی، سعی را باطل می‌کند.<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص 132؛ منتهی المطلب، ج10، ص406.</ref>

به نظر فقهای شیعه<ref>. المبسوط(السرخسی)، ج1، ص: 362؛ شرائع الإسلام ، ج1، ص: 204؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص: 132.</ref> و اهل سنت<ref>. المجموع، ج8، ص 70،78؛ المبسوط(سرخسی)، ج4، ص12،13؛ المغنی، ج3،ص406.</ref> سعی باید از صفا آغاز و به مروه ختم شود. ازجایی که قسمتی از کوه صفا و مروه را برداشته‌اند، بخشی از راه شیب‌دار و محوطه مسطح نزدیک به صفا و مروه نیز، جزء کوه محسوب می‌شود؛ بنابراین همین‌که از بالای قسمت شیب‌دار، سعی آغاز شود صحیح است و رفتن بالای صخره‌ها لازم نیست.

 

به فتوای فقیهان شیعه<ref>. المبسوط(سرخسی)، ج1، ص 362؛ مدارک الاحکام، ج8، ص207؛ الروضة البهیة، ج2، ص263.</ref>و اهل سنت<ref>. المجموع، ج8، ص 63،71؛ بدائع الصنائع، ج2، ص134؛ الفقه الاسلامی و أدلته، ج3، ص2229.</ref> سعی کننده باید بین صفا و مروه هفت مرتبه سعی کند.

حج گزار در حال سعی، وقتی که از صفا به مروه می‌رود باید رو به مروه باشد و نیز وقتی به‌طرف صفا برمی‌گردد باید رو به صفا باشد؛ پس اگر عقب عقب حرکت کند یا با پهلو به طرف صفا یا مروه حرکت کند، سعی او باطل است.<ref>. مدارک الأحکام، ج8، ص207؛ مستند الشیعة، ج12، ص170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268.</ref>

گروهی از فقیهان شیعه<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص411؛ مستند الشیعة، ج12، ص 185.</ref> قائل به عدم وجوب موالات شده اند.<ref>. مستند الشیعة، ج12، ص185؛ ر.ک: المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص64 ،66.</ref> در مقابل، برخی دیگر<ref>. الدروس الشرعیه، ج1، ص411؛ التهذیب فی مناسک الحج و العمره، ج3، ص88؛ مناسک حج (محشی)؛ ص336.</ref>بنابر احتیاط قائل به لزوم آن شده اند.<ref>. المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص64-66؛ التهذیب فی مناسک الحج و العمره، ج3، ص88؛ مناسک حج (محشی)، ص336.</ref>

به نظر مشهور فقیهان امامیه توقف و نشستن در اثنای سعی برای استراحت در صفا یا مروه و یا میان آن دو جایز است.<ref>. مختلف الشیعه، ج4، ص214؛ الحدائق الناضره، ج16، ص273؛ سداد العباد، ص325-326.</ref> برخی از فقیهان شیعه نشستن هنگام سعی را در غیر صورت خستگی و مشقت جایز ندانسته‌اند.<ref>. مختلف الشیعه، ج4، ص214؛ کشف اللثام، ج6، ص28.</ref> همچنین فقیهان شیعه قطع سعی برای اقامه نماز<ref>. المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، ص362؛ مجمع الفائدة، ج7، ص169-170؛ المجموع، ج8، ص 65-78.</ref> و قضای حاجت را جایز شمرده اند.<ref>. المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، ص362؛ مسالک الأفهام(شهید الثانی)، ج2، ص358-363؛ المجموع، ج8، ص65.</ref>

به اعتقاد فقهای شیعه و اهل سنت، سعی باید از راه متعارف میان صفا و مروه باشد.<ref>. مستند الشیعة، ج12، ص170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268؛ المجموع، ج8، ص76.</ref> پس اگر فردی از راه غیرمتعارف سعی کند، مانند این که از میان مسجد الحرام به مروه رود یا به صفا بازگردد، سعی او صحیح نیست.<ref>.  مستند الشیعة، ج12، ص 170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268؛ جواهر الکلام، ج19، ص: 423.</ref>

 

در مورد سعی از طبقات فوقانی [[مسعی]]، بیشتر فقیهان شیعه برآنند در صورتی که معلوم شود مکان یاد شده میان دو کوه صفا و مره است، سعی صحیح است.<ref>مجمع المسائل، ج1، ص487؛ تحریر الوسیله، ج1، ص437؛ منیة السائل، ص80.</ref> برخی نیز طبقات یاد شده را خارج از فاصله میان دو کوه دانسته و سعی در آنها را جایز ندانسته‌اند<ref>. درسنامه فقه و مناسک، ص85.</ref> و از برخی فقیهان قول به جواز در این طبقات به طور مطلق نقل شده است.<ref>. مناسک الحج، فیاض، ص184.</ref>

در مورد طبقه زیرین نیز عده‌ای از فقیهان برآنند که در صورت احراز میان دو کوه بودن مکان یاد شده، سعی در آن جایز است.<ref>. تحریر الوسیله، ج1، ص437؛ منیة السائل، ص80؛ تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ج5، ص24.</ref> بسیاری از فقیهان نیز، به صراحت میان دو کوه بودن مکان یاد شده را محرز دانسته و فتوای به جواز سعی در این مکان را داده‌اند.<ref>. درسنامه فقه و مناسک، ص84.</ref>

به نظر فقیهان شیعه<ref>. جواهر الکلام، ج19، ص419؛ مهذب الاحکام ، ج14، ص128؛ مناسک الحج، سیستانی، ص171.</ref>و اهل سنت<ref>. المجموع، ج8، ص69؛ اعانة الطالبین، ج2، ص328؛ کشاف القناع، ج2، ص566.</ref> در سعی میان صفا و مروه طی کردن همه مسافت میان صفا و مروه واجب است، از این رو اگر به اندازه یک قدم از مسافت یاد شده را سعی نکند سعی صحیح نخواهد بود. برخی از فقیهان شیعه در طی کردن مسافت یاد شده دقت عقلی را لازم دانسته<ref>. کتاب الحج، محقق داماد، ج3، ص607.</ref> و برخی این امر را بنا بر احتیاط، لازم دانسته اند.<ref>. مناسک الحج، سیستانی، ص171.</ref> در مقابل، عده‌ای دیگر دقت یاد شده را لازم ندانسته و برآنند که صدق عرفی پیمودن مسافت یاد شده کفایت می‌کند.<ref>. سند العروة الوثقی، ج3، ص383؛ تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ج5، ص15.</ref>

*شتاب در انجام سعی بعد از طواف بدون فاصله؛<ref>. جامع المدارک، ج2، ص514؛ مناسک الحج، گلپایگانی، ص121.</ref> اگرچه تأخیر انداختن سعی از [[طواف]] تا شب جایز است.

*نوشیدن از [[زمزم|آب زمزم]]، ریختن مقداری از آن بر سر و صورت و خواندن این دعا: «اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْم؛ خدایا، این آب را بر من روزیِ گسترده، دانشی سودمند و شفا از هر بیماری قرار بده، که تو بر هر چیز توانایی.»<ref>. تذکرة الفقهاء، ج8، ص130؛ الحدائق الناضره، ج16، ص258؛ دلیل الناسک، ص283.</ref>

*هفت مرتبه تکرار هر یک از ذکرهای «الله اکبر»، «الحمد لله» و «لا إله إلاّ الله» در بالای کوه صفا.

*سه بار تکرار کردن این ذکر در بالای صفا: «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ اَلْمُلْکُ وَ لَهُ اَلْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ، بِیَدِهِ اَلْخَیْرُ وَ هُوَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ شایسته پرستشی به‌جز خدا نیست، شریک ندارد، ملک و سپاس از آن اوست، او زنده می‌کند و می‌می‌راند و او زنده‌ای است که نمی‌میرد، خیر به دست او است و او به هر چیزی تواناست». پس از آن صلوات بر [[حضرت محمد(ص)|محمد]] و آلش  و سپس صد بار تکرار هر کدام از این ذکرها: «الله اکبر»، «الحمد لله»، «سبحان الله و لا اله الا الله».

*خواندن دعاها و اذکاری خاص ار جمله صد بار تکرار هر کدام از این ذکرها: «الله اکبر»، «لا اله إلاّ الله»، «الحمد لله»، «سبحان الله».

*برای مردان مستحب است، فاصله‌ای که با خط و چراغ سبزرنگ در مسیر سعی مشخص شده است [[هروله|هَروَله]] کنند و در وقت برگشتن نیز به همان ترتیب برگردند، ولی برای زن‌ها هروله کردن مستحب نیست.

|پس از لینک = محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۴۱–۴۴ و ویژه‌نامه عمره مفرده: وصال دوست، حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت معاونت فرهنگی، ۱۳۹۳ش، ص۷۸ و مدخل '''سعی''' در جلد هشتم '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''

| لینک = https://noorlib.ir/book/view/18388

== مقاله‌های مرتبط ==