در حال ویرایش سفرنامه‌های فارسی حج
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== از سده چهارم تا سده دوازدهم == | == از سده چهارم تا سده دوازدهم == | ||
نخستین سفرنامه حج فارسی، [[سفرنامه ناصر خسرو]] شاعر و حکیم [[اسماعیلی]] مذهب است. این سفرنامه گزارش سفرهای ناصر خسرو طی هفت سال است که نخستین آنها در 437 قمری آغاز شد.<ref>. تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، ج1، ص336-339.</ref> او را پیشگام سیاحان ایرانی و سفرنامه‌اش را بهترین اثر در نوع خود در زبان فارسی دانسته‌اند.<ref>. حج در ادب فارسی، ص122؛ مجله دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش139 و 140، ص90«جهانگردی و سفرنامه نویسی در اسلام و ایران».</ref> او چهار بار حج گزارد و تا شمال آفریقا شهر به شهر را دید و جزییات خاطراتش را نوشت و در 444 قمری به ایران بازگشت. | نخستین سفرنامه حج فارسی، [[سفرنامه ناصر خسرو]] شاعر و حکیم [[اسماعیلی]] مذهب است. این سفرنامه گزارش سفرهای ناصر خسرو طی هفت سال است که نخستین آنها در 437 قمری آغاز شد.<ref>. تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، ج1، ص336-339.</ref> او را پیشگام سیاحان ایرانی و سفرنامه‌اش را بهترین اثر در نوع خود در زبان فارسی دانسته‌اند.<ref>. حج در ادب فارسی، ص122؛ مجله دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش139 و 140، ص90«جهانگردی و سفرنامه نویسی در اسلام و ایران».</ref> او چهار بار حج گزارد و تا شمال آفریقا شهر به شهر را دید و جزییات خاطراتش را نوشت و در 444 قمری به ایران بازگشت. | ||
فهرست زیر شامل سفرنامه‌های فارسی حج تا سده دوازدهم است: | فهرست زیر شامل سفرنامه‌های فارسی حج تا سده دوازدهم است: | ||
* [[تحفةالعراقین|تحفه العراقین (ختم الغرائب)]] نخستین سفرنامه منظوم سروده شاعر معروف قرن ششم، خاقانی شروانی است که دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال 551قمری و بار دوم میان سال‌های 569 و570قمری<ref>. سفرنامه منظوم، حج ص141؛ دانشنامه، ش1، ص37-53،«کعبه ستایی در شعر فارسی».</ref> | * [[تحفةالعراقین|تحفه العراقین (ختم الغرائب)]] نخستین سفرنامه منظوم سروده شاعر معروف قرن ششم، خاقانی شروانی است که دو بار به سفر حج رفت؛ بار نخست در سال 551قمری و بار دوم میان سال‌های 569 و570قمری<ref>. سفرنامه منظوم، حج ص141؛ دانشنامه، ش1، ص37-53،«کعبه ستایی در شعر فارسی».</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۲: | ||
* سفرنامه مکه شیخ علی جبل عاملی از عالمان شیعه اواخر عهد [[صفویه]] که در سال 1033ق نوشته شده.<ref>. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش68 - 69، ص134-137«خاطراتی از سفرهای حج دوره صفوی».</ref> | * سفرنامه مکه شیخ علی جبل عاملی از عالمان شیعه اواخر عهد [[صفویه]] که در سال 1033ق نوشته شده.<ref>. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش68 - 69، ص134-137«خاطراتی از سفرهای حج دوره صفوی».</ref> | ||
* خاطرات حج محمد تقی مجلسی ( 1041قمری)<ref>. صفویه در عرصه دین و فرهنگ و سیاست، ج3، ص1047-1052.</ref> | * خاطرات حج محمد تقی مجلسی ( 1041قمری)<ref>. صفویه در عرصه دین و فرهنگ و سیاست، ج3، ص1047-1052.</ref> | ||
* سفرنامه منظوم حج بانویی اصفهانی (اواخر قرن دوازدهم) شامل بیش از هزار بیت شعر در وصف راه حج و ذکر عواطف شیعیان نسبت به زیارت‌گاه‌های حرمین است.<ref>. سفرنامه منظوم حج، مقدمه، ص9-15</ref> | * سفرنامه منظوم حج بانویی اصفهانی(اواخر قرن دوازدهم) شامل بیش از هزار بیت شعر در وصف راه حج و ذکر عواطف شیعیان نسبت به زیارت‌گاه‌های حرمین است.<ref>. سفرنامه منظوم حج، مقدمه، ص9-15</ref> | ||
* بخشی از [[منظومه چهارتخت]] سروده حسین ابیوردی که در سال 898 سروده شده و گزارش سفر اوست به حرمین و چند شهر دیگر از جمله قدس و استانبول و مصر و حلب و شام.<ref>. سفرنامه منظوم حج، ص 85</ref> | * بخشی از [[منظومه چهارتخت]] سروده حسین ابیوردی که در سال 898 سروده شده و گزارش سفر اوست به حرمین و چند شهر دیگر از جمله قدس و استانبول و مصر و حلب و شام.<ref>. سفرنامه منظوم حج، ص 85</ref> | ||
* منظومه [[فتوح الحرمین]] سروده محیی الدین لاری (م. 933 قمری) که بیشتر شرحی از اماکن حرمین و مناسک حج است.<ref>. کتابنامه حج، ص195</ref> | * منظومه [[فتوح الحرمین]] سروده محیی الدین لاری (م. 933 قمری) که بیشتر شرحی از اماکن حرمین و مناسک حج است.<ref>. کتابنامه حج، ص195</ref> | ||
* [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که گزارش جنگ‌ها و اقدامات نادرشاه است و تنها باب سوم آن گزارش سفر حج نویسنده در سال1154 قمری است. | * [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که گزارش جنگ‌ها و اقدامات نادرشاه است و تنها باب سوم آن گزارش سفر حج نویسنده در سال1154 قمری است. | ||
* سفرنامه منظوم | * سفرنامه منظوم تحفه الحرمین، سروده محمد رحیم الدین قادری از دانشوران هندوستان <ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجاری ج1، ص173-212</ref> | ||
== سفرنامه‌های سده سیزدهم و چهاردهم == | == سفرنامه‌های سده سیزدهم و چهاردهم == | ||
سفرنامه نویسی حج در زبان فارسی در دوره [[قاجاریه]] (حک: 1209-1324قمری) رونق یافت.<ref>. با کاروان صفا در سال82، ص355؛ حج در ادب فارسی، ص122.</ref> بیشتر این آثار، متعلق به دوره [[ناصرالدین شاه]] (حک:1264-1313قمری) اند. از مقطع زمانی 1260 تا 1338قمری بیش از 45 سفرنامه حج شناسایی شده است.<ref>. میقات حج، ش70، ص80«کاروان های حج عثمانی به روایت سفرنامه های ایرانی دوره قاجار». | سفرنامه نویسی حج در زبان فارسی در دوره [[قاجاریه]] (حک: 1209-1324قمری) رونق یافت.<ref>. با کاروان صفا در سال82، ص355؛ حج در ادب فارسی، ص122.</ref> بیشتر این آثار، متعلق به دوره [[ناصرالدین شاه]] (حک:1264-1313قمری) اند. از مقطع زمانی 1260 تا 1338قمری بیش از 45 سفرنامه حج شناسایی شده است.<ref>. میقات حج، ش70، ص80«کاروان های حج عثمانی به روایت سفرنامه های ایرانی دوره قاجار». | ||
</ref>بیشتر سفرنامه‌های این دوره متعلق به اشراف، مأموران دولتی، رجال سیاسی و درباریان است.<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش32، ص23،«سفر زیارتی حج در دوره ی قاجار...».</ref> برخی بر این نظرند که سفرنامه‌نویسان این دوره در شیوه خاطره نویسی و روایت متاثر از ادبیات اروپایی‌اند.<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش32، ص22-23«سفر زیارتی حج در دوره ی قاجار...»؛ سفرنامه سیف الدوله، پیشگفتار، ص9-10.</ref> از لحاظ موضوعی، غیر از خاطرات راه، شرح احساسات مذهبی، توضیح مناسک حج، توصیف بناها، بیان سختی‌های راه حج و نیز دشواری‌های خاص شیعیان در سفر حج مضامین پر بسامد سفرنامه‌های این دوره است.<ref>. نک: پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج1، ص 9- 131؛ حدیث قافله‌ها، ص 203، 214.</ref> | </ref>بیشتر سفرنامه‌های این دوره متعلق به اشراف، مأموران دولتی، رجال سیاسی و درباریان است.<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش32، ص23،«سفر زیارتی حج در دوره ی قاجار...».</ref> برخی بر این نظرند که سفرنامه‌نویسان این دوره در شیوه خاطره نویسی و روایت متاثر از ادبیات اروپایی‌اند.<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش32، ص22-23«سفر زیارتی حج در دوره ی قاجار...»؛ سفرنامه سیف الدوله، پیشگفتار، ص9-10.</ref> از لحاظ موضوعی، غیر از خاطرات راه، شرح احساسات مذهبی، توضیح مناسک حج، توصیف بناها، بیان سختی‌های راه حج و نیز دشواری‌های خاص شیعیان در سفر حج مضامین پر بسامد سفرنامه‌های این دوره است.<ref>. نک: پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج1، ص 9- 131؛ حدیث قافله‌ها، ص 203، 214.</ref> | ||
فهرست زیر بخشی از سفرنامه‌های نوشته شده در عصر قاجاری است: | فهرست زیر بخشی از سفرنامه‌های نوشته شده در عصر قاجاری است: | ||
* [[تذکرة الطریق (کتاب)|تذکرة الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق]] نوشته یکی از شاهزادگان هند، محمد عبدالحسین کربلایی کرناتی که در بیان سفر پر خطرش از بیست و ششم شوال 1230 قمری تا شانزدهم جمادی الاولی 1232ق نگاشته شده است.<ref>. تذکره الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق، مقدمه، ص14-16.</ref> | |||
* [[تذکرة الطریق (کتاب)|تذکرة الطریق فی مصائب حجاج بیت الله العتیق]] نوشته یکی از شاهزادگان هند، محمد عبدالحسین کربلایی کرناتی که در بیان | |||
* [[بزم غریب]] محمدعلی بروجردی از خان های شیراز در سال1261قمری<ref>. به سوی ام القری، ص231-235.</ref> | * [[بزم غریب]] محمدعلی بروجردی از خان های شیراز در سال1261قمری<ref>. به سوی ام القری، ص231-235.</ref> | ||
* سفرنامه [[تبیین احوال مکه المعظمه (کتاب)|تبیین احوال مکه المعظمه و مدینه المنوره و مسجدالاقصی]] نوشته عبدالرحمان قاری سمرقندی، عالمی حنفی مذهب از اهالی نواحی بلخ که پیش از 1277قمری نوشته شده است.<ref>. میقات حج، ش85، ص79-103،«ارکان الحج و مسافه الطریقمری.».</ref> | * سفرنامه [[تبیین احوال مکه المعظمه (کتاب)|تبیین احوال مکه المعظمه و مدینه المنوره و مسجدالاقصی]] (نام دیگر آن: ارکان الحج و مسافه الطریق) نوشته عبدالرحمان قاری سمرقندی، عالمی حنفی مذهب از اهالی نواحی بلخ در دوره سلطنت امیر نصرت الله بهادر(امارت از 1243-1277قمری) که پیش از 1277قمری نوشته شده است.<ref>. میقات حج، ش85، ص79-103،«ارکان الحج و مسافه الطریقمری.».</ref> | ||
* سفرنامه حج بانویی هندی به نام شاه جهان بیگم در سال 1280قمری که در فصل هفتم کتاب [[تاج الاقبال]] در تاریخ بهوپال درج شده است.<ref>. پیام بهارستان ، ش3، ص642،«گزارش سفر حج بانوی هندی...».</ref> | * سفرنامه حج بانویی هندی به نام شاه جهان بیگم در سال 1280قمری که در فصل هفتم کتاب [[تاج الاقبال]] در تاریخ بهوپال درج شده است.<ref>. پیام بهارستان ، ش3، ص642،«گزارش سفر حج بانوی هندی...».</ref> | ||
* [[سفرنامه سیف الدوله (کتاب)|سفرنامه سیف الدوله]] از شاهزادگان قاجار در 1279قمری <ref>. سفرنامه سیف الدوله، پیشگفتار، ص9-16؛ حج در ادب فارسی، ص131.</ref> | * [[سفرنامه سیف الدوله (کتاب)|سفرنامه سیف الدوله]] از شاهزادگان قاجار در 1279قمری <ref>. سفرنامه سیف الدوله، پیشگفتار، ص9-16؛ حج در ادب فارسی، ص131.</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۳۷: | ||
* سفرنامه مکه عبدالحسین خان افشار ارومی در سال 1299قمری | * سفرنامه مکه عبدالحسین خان افشار ارومی در سال 1299قمری | ||
* سفرنامه محمد حسین فراهانی در سال 1302-1303ق | * سفرنامه محمد حسین فراهانی در سال 1302-1303ق | ||
* | * سفرنامه نایب الصدر شیرازی در همین سال | ||
* سفرنامه مکه ظهیر الملک کرمانشاهی در 1306قمری | * سفرنامه مکه ظهیر الملک کرمانشاهی در 1306قمری | ||
* روزنامه سفر حج و عتبات نوشته بانو علویه کرمانی 1309قمری | * روزنامه سفر حج و عتبات نوشته بانو علویه کرمانی 1309قمری | ||
* حج نامه نوشته سلیم خان تکابی از مردمان کرد شافعی در سال | * حج نامه نوشته سلیم خان تکابی از مردمان کرد شافعی مذهب که در سال 1310ق مشاهداتش از بیماری وبا، قرنطینه و مشکلات سفر دریایی را گزارش کرده است.<ref>. سفرنامه حج تکابی، ص115-122.</ref> | ||
* [[سفرنامه میرزا داوود میر وظایف (کتاب)|سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف]] در سال1322قمری نوشته شده است.<ref>. سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف، پیشگفتار، ص15-17.</ref> | * [[سفرنامه میرزا داوود میر وظایف (کتاب)|سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف]] در سال1322قمری نوشته شده است.<ref>. سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف، پیشگفتار، ص15-17.</ref> | ||
* سفرنامه مکه محمدتقی جورابچی از تجار دوره مشروطه از سفرهای او بین سال های1324 -1330ق است<ref>. میقات حج، ش74، ص59-65،«سفرنامه ی مکه حاج محمدتقی جورابچی».</ref> | * سفرنامه مکه محمدتقی جورابچی از تجار دوره مشروطه از سفرهای او بین سال های1324 -1330ق است و حاوی اطلاعاتی از وضع تجارت و وضع حجگزاران است.<ref>. میقات حج، ش74، ص59-65،«سفرنامه ی مکه حاج محمدتقی جورابچی».</ref> | ||
* سفرنامه مکه نوشته محمد ابراهیم کارزونی شیرازی(1334قمری) از عالمان شیعه که در سال1315قمری به حج رفته <ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج6، ص 208.</ref> | * سفرنامه مکه نوشته محمد ابراهیم کارزونی شیرازی(1334قمری) از عالمان شیعه که در سال1315قمری به حج رفته <ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج6، ص 208.</ref> | ||
* | * سفرنامه میرزاعلی خان امین الدوله صدر اعظم مظفرالدین شاه است که در 1316قمری به حج رفته است.<ref>. سفرنامه امین الدوله، مقدمه، ص64.</ref> | ||
* سفرنامه عبدالسلام تربتی از عالمان خراسان در 1317 | * سفرنامه عبدالسلام تربتی از عالمان خراسان در 1317 | ||
* سفرنامه وقارالدوله همسر ناصرالدین شاه در 1317 <ref>. نک. پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج6، ص680، 823؛ ج7، ص9.</ref> | * سفرنامه وقارالدوله همسر ناصرالدین شاه در 1317 <ref>. نک. پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ج6، ص680، 823؛ ج7، ص9.</ref> | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۳: | ||
* سفرنامه مرجانی نوشته یک روحانی به نام ابوالقاسم مرجانی که آن را در 1332قمری تحریر کرده،<ref>. دو سفرنامه حج، ص9-11.</ref> | * سفرنامه مرجانی نوشته یک روحانی به نام ابوالقاسم مرجانی که آن را در 1332قمری تحریر کرده،<ref>. دو سفرنامه حج، ص9-11.</ref> | ||
* سفرنامه حج ایازخان قشقایی در اردیبهشت تا دی ماه 1301ش(1340-1341قمری) اندکی پس از کودتای سوم اسفند <ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجار، ج8، ص153«سفرنامه مکه».</ref> | * سفرنامه حج ایازخان قشقایی در اردیبهشت تا دی ماه 1301ش(1340-1341قمری) اندکی پس از کودتای سوم اسفند <ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجار، ج8، ص153«سفرنامه مکه».</ref> | ||
* سفرنامه مکه فخرالدین حجازی در سال | * سفرنامه مکه فخرالدین حجازی در سال 1341قمریکه ویژگی آن داشتن بیانی طنزگونه است.<ref>. پنجاه سفرنامه حج قاجار، ج8، ص172، 202«سفرنامه مکه».</ref> | ||
== دوره معاصر == | == دوره معاصر == | ||
در بیشتر سفرنامه‌های دوره پهلوی (حک:1304-1357ش.) مضامین انتقادی غلبه دارد و آسیب‌ها و خطاها به وهابیت، استعمار و غرب، سیاستمداران و یا متولیان حج کشورها نسبت داده می‌شود.<ref>. حج در ادب فارسی، ص178-179.</ref> | در بیشتر سفرنامه‌های دوره پهلوی (حک:1304-1357ش.) مضامین انتقادی غلبه دارد و آسیب‌ها و خطاها به وهابیت، استعمار و غرب، سیاستمداران و یا متولیان حج کشورها نسبت داده می‌شود.<ref>. حج در ادب فارسی، ص178-179.</ref> | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۳۹: | ||
* میقات حج: (فصلنامه) حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، مشعر. | * میقات حج: (فصلنامه) حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، مشعر. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||