در حال ویرایش سید محسن اعرجی

| توضیح تصویر =

| تاریخ درگذشت = ۱۲۲۷ق.

| اجازه روایت از = [[میرزای قمی]]، سلیمان بن معتوق، [[جعفر کاشف‌الغطاء]]

'''سید محسن اعرجی''' (۱۱۳۰-۱۲۲۷ق)، فرزند حسن، از خاندان اعرج، متولد [[بغداد]] و از عالمان [[شیعه]] است. او استادانی مانند [[سید محمدباقر بهبهانی]] و [[سید مهدی بحرالعلوم طباطبائی]] داشت و [[جعفر کاشف الغطاء]]، یکی از استادانش، ارادت ویژه‌ای به او داشته است. او شاگردانی مانند [[سید محمدباقر شفتی]]، [[محمدابراهیم کلباسی]] و [[سید عبدالله شبر کاظمی]] تربیت کرد. وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، از مهم‌ترین آثار اوست. او را در مقامات معنوی و ویژگی‌های اخلاقی ستوده‌اند.

سید محسن اعرجی، فرزند سید حسن بن مرتضی، که به حسینی، کاظمی، بغدادی، «مقدس کاظمی»<ref name=":2">ریحانة االدب، ج5 ،ص236.</ref> و «محقق بغدادی» نیز معروف بود،<ref>روضات الجنات، ج 6، ص۱۰۴.</ref> در سال ۱۱۳۰ق. در [[بغداد]] به دنیا آمد.<ref>معارف الرجال، ج2 ،ص171.</ref> پدرش روحانی و مادرش علویه بود.<ref>گلشن ابرار، ج5 ،ص174.</ref>

خاندان اعرجی یا آل اعرجی، یکی از خاندان‌های برجسته و بزرگ [[شیعه]] شمرده شده است. نسب این خاندان به عبیدالله اعرج، فرزند حسین اصغر، پسر [[امام سجاد(ع)]] می‌رسد. حسین اصغر، از محدثان و عالمان دوره خود بوده و  از عمه‌اش [[فاطمه بنت الحسن(ع)|فاطمه]]، دختر [[امام حسن(ع)]] و برادر خود، [[امام باقر(ع)]] حدیث نقل کرده است. او دارای چهر پسر بوده و مستجاب الدعوه خوانده شده است. وی در [[مدینه]] درگذشته و در قبرستان [[بقیع]] به دفن شد.<ref>گلشن ابرار، ج5 ،ص173؛ به نقل از: سید جعفر اعرجی، مناهل الغرب فی انساب العرب، ص500.</ref> عبیدالله اعرج، جد اعلای آل اعرج، یکی از فرزندان حسین اصغر بوده و به دلیل لنگ بودن یکی از پاهایش به اعرج مشهور شد.<ref>گلشن ابرار، ج5 ،ص174 و 175.</ref>

سید محسن، در نوجوانی در [[بغداد]] ، در کار تجارت بود. او در کنار تجارت، تدریس ادبیات عرب را آغاز کرده و تا نزدیک چهل سالگی به این کار ادامه داد؛ سپس برای آموختن علوم دینی، به [[نجف]] کوچ کرده و از استادان آن حوزه بهره برد؛<ref name=":0">معارف الرجال، ج2 ،ص172.</ref> برخی از آن‌ها عبارتند از:

{{ستون-شروع|۲}}

* [[سید صدرالدین قمی]].<ref name=":1">ریحانة الادب، ج5 ،ص236.</ref>

وی از [[میرزای قمی]]،<ref name=":1" /> مؤلف کتاب قوانین الاصول، سلیمان بن معتوق<ref name=":0" /> و جعفر کاشف‌الغطاء اجازه روایی داشته است.

طلاب بسیاری از تدریس وی بهره برده‌اند، که برخی از آن‌ها عبارتند از:

{{ستون-شروع|۲}}

* [[سید محمدباقر شفتی]] (رشتی)؛<ref>معارف الرجال، ج۲، ص۱۹۶.</ref>

* عبدالحسین اعسم؛

* [[محمدابراهیم کلباسی]]؛<ref name=":0" />

* [[سید صدرالدین عاملی]]؛

{{ستون-شروع|۲}}

*سلالة الالجتهاد فی الفقه؛

مشهورترین و بهترین تألیف او را وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، دانسته و بخش کتاب القضای آن را، یکی از بهترین آثار، در این موضوع معرفی کرده‌اند.<ref name=":2" /> سید محسن اعرجی، ادیب و شاعر نیز بوده و اشعاری در مرثیه [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] سروده و دیوان شعر وی، یکی دیگر از آثار اوست. وی قصیده‌ای درباره [[امام علی(ع)]] سروده که به «قصیده دالیه» معروف شده است. به گفته نوه سید محسن اعرجی، سید حیدر کاظمی، امام علی(ع) به خواب روضه‌خوانی که برای مجلس روضه دعوت کرده بود آمده و به او سفارش کرده بود قصیده دالیه سید محسن بغدادی را بخواند.{{یادداشت}}<ref>20 .گلشن ابرار، ج5 ،ص180؛ به نقل از: سید محسن اعرجی، وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، ص964.</ref>

استاد او [[سید جعفر کاشف‌الغطاء]]، همواره در نماز به او اقتدا می‌کرد. سید محسن، نماز را طولانی می‌خواند. وقتی استادش از او خواست در جماعت رعایت حال ضعیفان را بکند، سید محسن در پاسخ، خود را ضعیف‌تر از همه دانست. کاشف الغطاء در جواب، به خدا قسم خورد که قوّت ایمان سید محسن اعرجی از قوت شیر بالاتر است.<ref>گلشن ابرار، ج3 ،ص178؛ به نقل از: وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، ص950.</ref> کاشف الغطاء در سفری که به [[ایران|ایران]]، در گفتگو با [[فتحعلی شاه قاجار]]، گفته «اشهد ان علیا ولی الله» را در اذان کافی ندانسته و سفارش کرد در اذان به ولایت، امامت و خلافت [[امام علی(ع)]] شهادت داده شود؛ زیرا به باور وی، سید محسن اعرجی نیز ولی خداست.<ref>وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، چاپ سنگی، مقدمه، ص3.</ref>

سید محسن، به استادان خود بسیار احترام می‌گذاشته و در برابر آن‌ها فروتن بود. به گفته [[محمدحسن آل‌یاسین]] (۱۳۰۸ ق)، سید محسن هر روز که عبادات و اذکار روزمره خود را به پایان می‌رساند، به محل سکونت استادش، جعفر کاشف‌الغطاء رفته و برایش دعا کرده، سپس به خانه خود بازمی‌گشت. او بر این کار مداومت داشته و حتی هنگامی که کاشف‌الغطاء به [[ایران]] سفر کرده و در [[نجف]] نبود، این کار را انجام می‌داد.<ref>گلشن ابرار، ج3 ،ص۱۸۰؛ به نقل از: وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، ص950.</ref>

او را دارای زندگی زاهدانه دانسته‌اند. اعرجی، در دوران تحصیل شمعدان نداشته و شمع را روی خشت یا کلوخی می‌گذاشت.<ref name=":2" /> او وضع مالی خوبی نداشت، با این همه، هر هدیه و پولی را نپذیرفته و اگر بر پایه مصالحی می‌پذیرفت، به نیازمندان می‌بخشید. برای نمونه، او هدیه‌ای که [[فتحعلی شاه قاجار|فتحعلی‌شاه]] برایش فرستاده بود را نپذیرفت.<ref name=":3">گلشن ابرار، ج٣، ص١٧٨و١٧٩؛ به نقل از: وسائل‌الشیعه الی احکام الشریعه، ص٩۵٢.</ref>

فتحعلی شاه قاجار، ۴۰۰ تومان، به عنوان هدیه، توسط ملاباشی{{یادداشت|ملاباشی، لقبی است که به برخی از معلم‌های پادشاهان و شاهزادگان می‌داده‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه ملاباشی.</ref>}} برای سید محسن اعرجی فرستاد؛ ولی سید محسن او را به حضور نپذیرفت. ملاباشی صبر کرد تا سید محسن برای نماز از خانه خارج شود. وقتی سید محسن، ملاباشی را دید، خود را از اموال پادشاهان مبرّا دانست. ملاباشی آن مبلغ را برای مصرف در راه نیازمندان دانست. سید محسن، یکی از همراهانش را نشان داده و او را وکیل نیازمندان معرفی کرد. ملاباشی مبلغ را به او داد و خود از زبان سید محسن روی کاغذ مطلبی که دلالت بر پذیرفتن هدیه توسط سید محسن اعرجی و دعا برای تداوم حکومت فتحعلی‌شاه می‌کرد نوشت و به سید محسن داد تا مهر کند. وی با دیدن نامه به شدت ناراحت شد و ملاباشی را دروغگو و از عمّال فتحعلی شاه دانسته و خود را از دعا کردن برای تداوم حکومت ظالم مبّرا دانست؛ سپس دستور داد مطلبی بنویسند که ۴۰۰ تومان از طرف سلطان فتحعلی شاه واصل و به نیازمندان اهدا شد.<ref name=":3" />

سید محسن اعرجی، در سن ۹۰ سالگی، به بیماری استسقا مبتلا شده و در سال ۱۲۲۷ق. درگذشت. پس از تشییع پیکر، فرزندش سید کاظم اعرجی بر جنازه وی نماز خوانده و در خانه‌اش، در نزدیکی [[حرم کاظمین(ع)]]، در کنار مسجدی که در آن نماز می‌خواند و در روبه‌روی مدرسه‌ای که در آن تدریس می‌کرد، دفن شد.<ref>گلشن ابرار، ج۵، ص١٨٣؛ به نقل از: محمد غروی، مع علماء النجف الاشرف، ج١، ص۶٣٨.</ref> قبر وی، در گذشته، در در محله تلِ کاظمین، بیرون از ضلع جنوبی صحن حرم کاظمین(ع)، واقع بود و روی آن، گنبدی وجود داشت. این گنبد تا نزدیک سال 1400ق. پابرجا بود. اما در توسعه اطراف صحن، ویران گردید و امروزه محل آن، به پارکینگ تبدیل شده است.<ref>العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، عبدالحمید عبادة، ص438.</ref>

| منبع = شخصیت معنوی سید محسن اعرجی،

| پس از لینک = سید مجید حسن‌زاده، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پانزدهم و شانزدهم، تابستان و پاییز ۱۳۹۲، ص۱۵۹

* '''ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب'''،محمدعلی مدرس تبریزی، کتابفروشی خیام، تهران، ۱۳۶۹ش.

* '''معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء'''، محمد حرزالدین، تحقیق محمدحسین حرزالدین، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۵ق.