در حال ویرایش شستشوی کعبه

{{کعبه عمودی}}

شستشوی کعبه، آیین شستشوی کف و دیوارهای [[داخل کعبه]] و خوش‌بو کردن آن با مواد معطر است که همه ساله در دو نوبت انجام می‌شود. این آیین سابقه‌ای قدیم دارد و از عهد پیامبر(ص) به سنت تبدیل شده است. برای شستشوی کعبه از آب مخلوط به گلاب استفاده می‌شود.  از سال 1372 تا 1394 شمسی از گلاب قمصر کاشان که از سوی [[ایران|جمهوری اسلامی ایران]] ارسال می‌شود برای شستشوی کعبه استفاده می‌شد.

پیامبر بعد از [[فتح مکه]] در سال هشتم هجری درون خانه خدا را از آثار [[شرک]] زدود و دستور داد [[آب زمزم]] آوردند و مقداری [[عطر]] داخلش ریختند.<ref>بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ کردی، 1420ق، ج1، ص162.</ref>و [[كعبه]] را با آن شست‌وشو دادند و به سردادنِ ‌‌الله اكبر در داخل كعبه پرداختند <ref>واقدی، 1409ق، ج2، ص834؛ بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ ذهبی، 1410ق، ج2، ص551.</ref>از آن زمان به‌بعد، شست‌وشوی كعبه به یك سنت در میان صاحب منصبان و متولیان خانه خدا تبدیل شد.

 

[[بنی‌شیبه]] که از عصر پیامبر تا کنون، پرده‌دار کعبه بوده‌اند <ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، 1392ش، ج4، صص394ـ386؛ سنجاری، 1419ق، ج1، ص386.</ref> به پیروی از این سنت داخل کعبه را می‌شستند و معطر می‌ساختند.<ref>سنجاری، 1419ق، ج1، ص498. ازرقی، 1415ق، ج1، صص261ـ 260؛ محمد الدقن، 1384ش، ص278.</ref> و پس از اتمام مراسم شست‌وشوی كعبه جامه جدید کعبه را بر آن می‌پاشندند.

 

گزارش‌هایی از خوش‌بو کردن کعبه در طول تاریخ در منابع آمده است:

 

در زمان [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] (حک ۴۱-۶۰ق)<ref>ازرقی، 1415ق، ج1، صص256ـ 254؛ فاسی، 1421ق، ج1، ص126.</ref> مواد خوش‌بود (خلوق) کننده برای کعبه ارسال می‌شد. [[عبدالملك بن مروان]] (حک: 86 ـ65ق) نیز هر سال برای کعبه عطر و عود می‌فرستاد. <ref>ازرقی، 1415ق، ج1، ص255.</ref>

 

خوش‌بو کردن کعبه در زمان [[عبدالله بن زبیر]](حک ۶۵-۷۳ق.).<ref>فاسی، 1421ق، ج1، ص126؛ ابن ظهیره، 1423ق، ص104؛ ازرقی، 1415ق، ج1، ص256.</ref>

 

در خلافت [[مهدی عباسی]]، دیوار کعبه با عطر و مشک و عنبر معطر شد.<ref>ازرقی، 1415ق، ج1، ص263؛ طبری، 1403ق، ج6، ص366؛ ابن اثیر، 1385ق، ج3، ص63؛ قلقشندی، 1981م، ج4، ص285.</ref>

 

[[حسین‌بن حسن افطس علوی]] که از سوی [[ابو السرایا]] در [[کوفه]] به امارت مکه گماشته شده بود، شست‌وشوی خانه خدا را انجام داد.<ref>ازرقی، ج1، ص264؛ مسعودی، 1409ق، ج3، ص440؛ طبری، 1403ق، ج8، ص537؛ ابن فهد، 1408ق، ج2، ص265.</ref>

 

در عصر طولانی مدت امارت [[اشراف حسنی|شرفای حسنی]] بر مکه مکرمه (1343ـ 358ق)، سنت شست‌وشوی کعبه و معطر سازی آن ادامه داشت. برخی سفرنامه‌نویسان غربی توصیفی از این  مراسم در سده‌های اخیر به دست داده اند.<ref>خلیلی، ۱۳۸۴، ص ۲۲</ref><ref>قائدان، ش44، ص100.</ref>

 

در دوران سیادت طولانی مدت [[عثمانی (حکومت)|عثمانی‌ها]] (حدود چهار قرن) بر حرمین شریفین، عطر و بخور همه ساله از سوی خلفای عثمانی ارسال می‌گردید.<ref>کردی، 1420ق، ص562.</ref>

در دوران [[آل سعود]] سنت شست‌وشوی کعبه، مانند قبل ادامه یافت و تا مدتی این آیین با گلاب ارسال شده از [[مصر]] انجام می‌‌شد.<ref>انصاری، 1379ش، ص101.</ref> کعبه مشرفه هر سال دو بار؛ یک بار در ۱۵ محرم‌الحرام، پس از مناسک [[حج تمتع]] و بار دوم در آغاز [[ماه شعبان]] شست‌و‌شو می‌شد. <ref>روزنامه کیهان، 19 اردیبهشت ۱۳۹۵.</ref>

==آیین شستشوی کعبه==

معمولاً پادشاه عربستان و یا شخصی به جانشینی وی در مراسم شرکت می‌کنند. [[باب الکعبه|درِ بیت‌الله‌الحرام]] یك ساعت پس از [[طلوع آفتاب]] برای ورود میهمانان كشورهای اسلامى، به منظور ادای [[نماز]]، گشوده می‌شود. رییس [[پرده‌داری کعبه|پرده‌داران]] لحظاتی پس از طلوع آفتاب به همراه دیگر پرده‌داران از خاندان شیبی در [[حطیم]] حضور مى‌یابند. خدمتكاران و پرده‌داران،‌ ظرف‌های مملو از گلاب و نیز شیشه‌های عطر گل و عودسوز‌ها را به همراه عنبر و عود و ندّ و نیز لباس‌هایی كه غالباً از نوع «شال كشمیرى» بوده، برای پوشیدن آن به هنگام شست‌وشوی كعبه به همراه می‌آوردند. دراین هنگام، بزرگِ [[زمزمی|زمزمى‌‌ها]] به همراه سقّاهای [[آب زمزم]] حاضر شده و سطل‌های پر شده از آب زمزم را دست به دست به سوی كعبه هدایت می‌کردند. سپس میهمانان دعوت شده برای شست‌و‌شو به درون كعبه وارد شده و لباس‌های ویژه را به تن می‌کنند، شست‌وشوی کف و دیوارهای كعبه معظمه را با جارو و با آب زمزم مخلوط با گلاب آغاز می‌کنند. سپس به وسیله عطر گل قسمتهای یاد شده را خوشبو می‌سازند و در آخر بعد از خشک کردن زمین با اسفنج، عنبر و عود و ندّ را در بخوردان‌های بسیار زیبا و مجللّی قرار داده و تمامی درون كعبه را بخور می‌دهند. در پایان مراسم شست‌وشوی كعبه، پرده‌داران جاروها را در میان مردم، تقسیم و توزیع می‌کنند. در همین زمان جامه نو بر کعبه قرار داده می‌شود.<ref>کردی، ۱۴۲۰، ج ۲، ص ۱۶۳</ref>

==گلاب ایران==

پیشینه شست‌و‌شوی خانه خدا با گلاب ناب قمصر، شاید به پیش از [[عصر صفویه]] برگردد ولی در عهد [[شاه عباس]] بود که این رسم و آیین با ارسال گلاب ناب [[قمصر]] به خارج از کشور رسمیت یافت، <ref>روزنامه کیهان، سه‌شنبه ۲۷ آذر ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۹۷۷.</ref>اما تاریخ شست‌وشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی به‌طور منظم، از سال 1372ش، آغاز شد.<ref>روزنامه کیهان، دو‌شنبه ۲۴ آبان ۱۳۸۹.</ref>

 

در این سال‌ها، سالیانه ۸۰ لیتر گلاب برای شست‌وشوی خانه خدا به مسئول شئون حرمین شریفین تحویل داده می‌شد. این۸۰ لیتر، روز ۲۴ [[رجب]] ارسال می‌شود که ۴۰ لیتر آن، در روز اول [[ماه شعبان]] المعظم و ۴۰ لیتر دیگرش در ماه ذی‌حجه برای شست‌و‌شوی خانه خدا استفاده می‌شود. <ref>روزنامه ایران، یک‌شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، شماره ۵۹۲۵.</ref>

 

گلاب ارسالی برای کعبه، دو آتشه با اسانس بالای۴۰ درصد بود و از بهترین گونه گل محمدی تهیه می‌شود که از لحاظ کیفی از ۳۵ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر و یا ۳۵۰ پی پی ام اسانس بهره‌مند بود.

از نظر بسیاری از [[فقیهان شیعه امامی]] <ref>مفید، 1410ق، ص432؛ 1405ق. سید مرتضی، رسائل المرتضی، 1405ق، ج3، ص66؛ موسوی عاملی؛ 1410ق، ج7، ص324</ref> و تعدادی از [[فقهای اهل سنت]]؛ <ref>تنوخی، بی تا، ج1، ص457؛ رعینی، 1416ق، ج4، ص233</ref>؛ از جمله [[مالکیان]]، خلوق کعبه از حکم حرمت استشمام بر احرام‌گزار استثنا شده و بهره بردن از آن موجب [[کفاره]] نمی‌شود <ref>ابن ابی شیبه، 1409ق، ج4، ص288؛ طوسی، 1365ش، ج5، ص69؛ حر عاملی، 1414ق، ج12، صص450ـ449.</ref>البته اگر بدن یا لباس احرام‌گزار به مقداری فراوان از خلوق کعبه آغشته شود، مالکیان رفع آن را [[واجب]] دانسته‌اند <ref>رعینی، 1416ق، ج4، ص233؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref>مقصود از خلوق، عطری ویژه مرکب از موادی چون زعفران است که کعبه با آن خوشبو می‌شده است <ref>فاضل هندی، 1416ق، ج5، صص350 ـ 349؛ بحرانی، 1363ش، ج15، ص422؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص62.</ref>اندکی از فقیهان این استثنا را افزون بر این عطر خاص، شامل هر عطری شمرده‌اند که کعبه بدان آغشته می‌شود <ref>زین الدین بن علی، 1416ق، ج2، صص254ـ253؛ بحرانی، 1363ق، ج15، ص422؛ نراقی، 1415ق، ج11، ص376.</ref>فقیهان مالکی بر این باورند که در ایام [[حج]]، کعبه باید با ماده خوشبوی خَلوق آغشته نگردد تا موجب معطر شدن احرام‌گزاران نشود. به باور مالک، عطر فروشان نیز باید در ایام حج، میان [[صفا و مروه]] دور از محل عبور احرام‌گزاران باشند <ref>مالک بن انس، 1323ق، ج1، ص456؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref>

*[[مکه|کعبه]]

*[[حجابت|پرده‌داری]]

  | منبع = بررسی تاریخی شست¬وشوی کعبه

  | لینک = http://miqat.hajj.ir/article_114777.html

  | توضیحات منبع = سید محمود سامانی و علی ورسه‌ای.