در حال ویرایش شستشوی کعبه
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۱: | خط ۱: | ||
کعبه معظمه از صدر اسلام معطر سازی و مورد تنظیف قرار میگرفت و در ادوار مختلف اسلامی از سوی حاکمان بر حرمین شریفین پا بر جا بوده است. در عصر جدید نیز خانه خدا سالی دو بار مورد شستوشو قرار گرفته و معطر میشود. در زمان طولانی این شستوشو با گلاب ارسالی از [[مصر]] انجام میشد اما از سال 1372 تا 1394، با توافق [[عربستان سعودی]]، [[ایران]] به ارسال گلاب ناب از قمصر کاشان اقدام میکند. | |||
==تاریخچه شستوشوی کعبه== | ==تاریخچه شستوشوی کعبه== | ||
پیامبر بعد از [[فتح مکه]] در سال هشتم هجری درون خانه خدا را از آثار [[شرک]] زدود و دستور داد [[آب زمزم]] آوردند و مقداری [[عطر]] داخلش ریختند.<ref>بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ کردی، 1420ق، ج1، ص162.</ref>و [[كعبه]] را با آن شستوشو دادند و به سردادنِ الله اكبر در داخل كعبه پرداختند <ref>واقدی، 1409ق، ج2، ص834؛ بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ ذهبی، 1410ق، ج2، ص551.</ref>از آن زمان بهبعد، شستوشوی كعبه به یك سنت در میان صاحب منصبان و متولیان خانه خدا تبدیل شد. | پیامبر بعد از [[فتح مکه]] در سال هشتم هجری درون خانه خدا را از آثار [[شرک]] زدود و دستور داد [[آب زمزم]] آوردند و مقداری [[عطر]] داخلش ریختند.<ref>بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ کردی، 1420ق، ج1، ص162.</ref>و [[كعبه]] را با آن شستوشو دادند و به سردادنِ الله اكبر در داخل كعبه پرداختند <ref>واقدی، 1409ق، ج2، ص834؛ بلاذری، 1417ق، ج1، ص458؛ ذهبی، 1410ق، ج2، ص551.</ref>از آن زمان بهبعد، شستوشوی كعبه به یك سنت در میان صاحب منصبان و متولیان خانه خدا تبدیل شد. | ||
خط ۱۶: | خط ۱۵: | ||
[[حسینبن حسن افطس علوی]] که از سوی [[ابو السرایا]] در [[کوفه]] به امارت مکه گماشته شده بود، شستوشوی خانه خدا را انجام داد.<ref>ازرقی، ج1، ص264؛ مسعودی، 1409ق، ج3، ص440؛ طبری، 1403ق، ج8، ص537؛ ابن فهد، 1408ق، ج2، ص265.</ref> | [[حسینبن حسن افطس علوی]] که از سوی [[ابو السرایا]] در [[کوفه]] به امارت مکه گماشته شده بود، شستوشوی خانه خدا را انجام داد.<ref>ازرقی، ج1، ص264؛ مسعودی، 1409ق، ج3، ص440؛ طبری، 1403ق، ج8، ص537؛ ابن فهد، 1408ق، ج2، ص265.</ref> | ||
در عصر طولانی مدت امارت [[اشراف حسنی|شرفای حسنی]] بر مکه مکرمه (1343ـ 358ق)، سنت شستوشوی کعبه و معطر سازی آن ادامه داشت | در عصر طولانی مدت امارت [[اشراف حسنی|شرفای حسنی]] بر مکه مکرمه (1343ـ 358ق)، سنت شستوشوی کعبه و معطر سازی آن ادامه داشت.<ref>خلیلی، ۱۳۸۴، ص ۲۲</ref> <ref>قائدان، ش44، ص100.</ref> | ||
در دوران سیادت طولانی مدت [[عثمانی (حکومت)|عثمانیها]] (حدود چهار قرن) بر حرمین شریفین، عطر و بخور همه ساله از سوی خلفای عثمانی ارسال میگردید.<ref>کردی، 1420ق، ص562.</ref> | در دوران سیادت طولانی مدت [[عثمانی (حکومت)|عثمانیها]] (حدود چهار قرن) بر حرمین شریفین، عطر و بخور همه ساله از سوی خلفای عثمانی ارسال میگردید.<ref>کردی، 1420ق، ص562.</ref> | ||
خط ۲۲: | خط ۲۱: | ||
در دوران [[آل سعود]] سنت شستوشوی کعبه، مانند قبل ادامه یافت و تا مدتی این آیین با گلاب ارسال شده از [[مصر]] انجام میشد.<ref>انصاری، 1379ش، ص101.</ref> کعبه مشرفه هر سال دو بار؛ یک بار در ۱۵ محرمالحرام، پس از مناسک [[حج تمتع]] و بار دوم در آغاز [[ماه شعبان]] شستوشو میشد. <ref>روزنامه کیهان، 19 اردیبهشت ۱۳۹۵.</ref> | در دوران [[آل سعود]] سنت شستوشوی کعبه، مانند قبل ادامه یافت و تا مدتی این آیین با گلاب ارسال شده از [[مصر]] انجام میشد.<ref>انصاری، 1379ش، ص101.</ref> کعبه مشرفه هر سال دو بار؛ یک بار در ۱۵ محرمالحرام، پس از مناسک [[حج تمتع]] و بار دوم در آغاز [[ماه شعبان]] شستوشو میشد. <ref>روزنامه کیهان، 19 اردیبهشت ۱۳۹۵.</ref> | ||
==آیین شستشوی کعبه== | ==آیین شستشوی کعبه== | ||
معمولاً پادشاه عربستان و یا شخصی به جانشینی وی در مراسم شرکت میکنند. | معمولاً پادشاه عربستان و یا شخصی به جانشینی وی در مراسم شرکت میکنند.<ref>انصاری، 1380ش، ش38، ص105.</ref>درِ بیتاللهالحرام یك ساعت پس از [[طلوع آفتاب]] برای ورود میهمانان كشورهای اسلامى، به منظور ادای [[نماز]]، گشوده میشود. رییس پردهداران لحظاتی پس از طلوع آفتاب به همراه دیگر پردهداران از خاندان شیبی در [[حطیم]] حضور مىیابند. خدمتكاران و پردهداران، ظرفهای مملو از گلاب و نیز شیشههای عطر گل و عودسوزها را به همراه عنبر و عود و ندّ و نیز لباسهایی كه غالباً از نوع «شال كشمیرى» بوده، برای پوشیدن آن به هنگام شستوشوی كعبه به همراه میآوردند. | ||
دراین هنگام، بزرگِ [[زمزمی|زمزمىها]] به همراه سقّاهای [[آب زمزم]] حاضر شده و سطلهای پر شده از آب زمزم را دست به دست به سوی كعبه هدایت میکردند. پردهداران و دستیاران آنها، سطل را گرفته و بهدرون كعبه معظمه میبردند. پس از آماده شدن كلیه لوازم یاد شده در درون كعبه مشرفه، میهمانان دعوت شده برای شستوشو به درون كعبه وارد شده و آنگاه هریك از آنان لباسهای ویژه را در اختیار گرفته، به تن میکنند، سپس همگی در حالی كه هر یك جارویی به دست گرفتهاند، عملیات شستوشوی كعبه معظمه با آب زمزم را، كه در آن گلاب مخلوط كردهاند، آغاز میکنند. پس از پایان شستوشوی زمینِ كعبه و برخی از قسمتهای دیوارهای پیرامون آن، شروع به پاك كردن دیوارها تا ارتفاع یك قامت از انسان با گلاب كرده، سپس به وسیله عطر گل قسمتهای یاد شده را خوشبو میسازند. عطر گل را غالباً در ظرفهای شیشهای سفید یا بلور قرار میدادند. پس از پایان كار خوشبو كردن، عنبر و عود و ندّ را در بخوردانهای بسیار زیبا و مجللّی قرار داده و تمامی درون كعبه و پیرامون آن را پس از خشك كردن زمین آن، با اسفنج بخور میدهند. | |||
گلاب ارسالی برای کعبه، دو آتشه با اسانس بالای۴۰ درصد | در پایان مراسم شستوشوی كعبه معظمه و خوشبو كردن آن، پردهداران جاروها را در میان مردمِ گردآمده بر در كعبه، تقسیم و توزیع میکنند. پس از پایان شستوشوی كعبه و خوشبو كردن آن، در همان لحظه جامه نو بر کعبه قرار داده میشود. | ||
==تاریخچه شستوشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی== | |||
===ارسال گلاب=== | |||
از زمان دقیق ارسال گلاب از ایران به عربستان تا پیش از 1372خورشیدی، اخبار و آگاهی دقیقی در دست نیست. بنا به گفته برخی، از دهها سال قبل، عربستان از طریق کشور [[امارات متحده عربی]]، گلاب ایرانی را تهیه میکرده و در شستوشوی کعبه مورد استفاده قرار میداده است. پیشینه شستوشوی خانه خدا با گلاب ناب قمصر، شاید به پیش از [[عصر صفویه]] برگردد ولی در عهد [[شاه عباس]] بود که این رسم و آیین با ارسال گلاب ناب [[قمصر]] به خارج از کشور، بهخصوص کشور عربستان و مکه رسمیت یافت <ref>روزنامه کیهان، سهشنبه ۲۷ آذر ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۹۷۷.</ref>اما تاریخ شستوشوی کعبه با گلاب ناب ایرانی بهطور منظم، از سال 1372ش، آغاز شد.<ref>روزنامه کیهان، دوشنبه ۲۴ آبان ۱۳۸۹.</ref> | |||
===تهیه کنندگان گلاب=== | |||
سید علی موسویان میگوید: «از كشورهای گوناگون پیشنهادهایی برای تهیه گلاب برای شستوشوی خانه خدا عرضه میشود لیکن عربستان آن پیشنهادها را رد کرده و گلاب قمصر كاشان را به عنوان بهترین و با کیفیتترین گلاب میداند.» | |||
آقای موسویان در باره انگیزه خود از تهیه گلاب برای شستوشوی خانه خدا گفته است: | |||
«بنده از همان كودكی میدانستم كه شستوشوی خانه خدا انجام میشود اما چگونگی آن را نمیدانستم! پدرم راهنمای كاروان حجاج بود و روش تهیه گلاب ناب را به ما یاد داده است. آباء و اجدادمان روش ویژه گرفتن گلاب را میدانستند و به ما هم آموختهاند؛ لذا به این فكر افتادیم كه یك كانال مناسبی ایجاد نموده، با مقررات ویژهای گلاب شستوشوی خانه خدا را تهیه و ارسال کنیم. خودم و پسرم «سید امیرحسن» كه طلبه است، این كار را در منزل خودمان در قمصر انجام میدهیم. گلهایمان را جمع میكنیم و آن را در مراحل مختلف، دو آتشه و گاهی سه آتشه تهیه میکنیم. این گلابگیری با طرز خاصی انجام میشود كه در منطقه، مِثل و مانند ندارد! | |||
برای استحصال گلاب سعی میكنیم ۴۰ كیلو گُل به دست بیاید تا بتوانیم فرآوری كنیم. بعد كه فرآوری شد، ۴۰ كیلو گل دیگر میریزیم. تهیه این گلاب مبانی خاص خود را دارد. كاملا سنتی است و با هیزم تهیه میشود و از گاز و نفت هم استفاده نمیكنیم.» | |||
گفتنی است هر مرحله از فرآوری گلاب، حدود ۱۲ ساعت زمان میبرد. | |||
=== زمان گلابگیری=== | |||
این گلاب طی مراسمی خاص و آیینی ویژه، همهساله در اواخر اردیبهشتماه گرفته میشود. طبق نظر ارسال کنندگان گلاب به مکه مکرمه، باغ یا باغات خاصی برای تهیه گلاب در قمصر اختصاص داده نشده و قمصریهای دست اندرکار گلاب ارسالی، هر روز پس از [[نماز صبح]] و قبل از طلوع آفتاب، با [[وضو]] و ذکر صلوات بر محمد و آل محمد، راهیِ گلستانهای گل محمدی میشوند و خرسند از اینکه نابترین عصاره دسترنجشان را برای کعبه ارسال و آن را متبرک میکنند.<ref>روزنامه ایران، یکشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، شماره ۵۹۲۵.</ref> | |||
===مقدار گلاب=== | |||
سالیانه ۸۰ لیتر گلاب برای شستوشوی خانه خدا به مسئول شئون حرمین شریفین تحویل داده میشود که در دو مرحله و هر بار 40 لیتر برای شستوشو استفاده میشود. خانه خدا در سال، طی دو فرصت؛ اول شعبان و شب دهم ماه ذیحجه شستوشو میشود. این۸۰ لیتر، روز ۲۴ [[رجب]] ارسال میشود که ۴۰ لیتر آن، در روز اول [[ماه شعبان]] المعظم و ۴۰ لیتر دیگرش در ماه ذیحجه برای شستوشوی خانه خدا استفاده میشود. <ref>روزنامه ایران، یکشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴، شماره ۵۹۲۵.</ref> | |||
===در صد اسانس گلاب === | |||
گلاب ارسالی برای کعبه، دو آتشه با اسانس بالای۴۰ درصد است. حتی دو و گاهی سه آتشه بوده و دارای بالاترین درجه خلوص در میان گلابهای ایرانی است. این گلاب از بهترین گونه گل محمدی تهیه میشود که از لحاظ کیفی از ۳۵ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر و یا ۳۵۰ پی پی ام اسانس بهرهمند است. | |||
===نقش بعثه مقام معظم رهبری در هماهنگی ارسال گلاب=== | |||
در سالهای آغازین ارسال گلاب ناب از ایران، آن را تحویل بعثه [[مقام معظم رهبری]] میدادند و ایشان با اداره حرمین شریفین ارتباط برقرار میکردند و ظرفهای حاوی گلاب را برای شستوشوی خانه خدا تحویل میدادند. | |||
البته در سالهای بعد، تهیه کننده گلاب، جناب سید علی موسویان، در سفر حج شرکت میکرد و طی ملاقات رسمی، گلاب را به اداره حرمین شریفین تحویل میداد. | |||
===تنظیف کنندگان کعبه و پیرامون آن=== | |||
گرچه سران همه كشورهای اسلامی به مراسم شستشو دعوت میشوند، لیکن آنان در شستشو شرکت ندارند و دست اندرکاران حرم، خودشان [[کعبه]] را میشویند و سران برای خواندن نماز و [[تبرك]] جستن به داخل کعبه میروند. | |||
از جمهوری اسلامی ایران نیز همه ساله پنج نفر در این مراسم حضور مییابند. هیئتهای هر كدام از كشورها، طبق زمانی كه برای آنان تعیین شده، جهت خواندن نماز وارد كعبه میشوند. [[مستحب]] است در درون كعبه، [[نماز]] به چهار طرف خوانده شود. | |||
==حکم فقهیِ عطرآمیزی کعبه== | ==حکم فقهیِ عطرآمیزی کعبه== | ||
از نظر بسیاری از [[فقیهان شیعه امامی]] <ref>مفید، 1410ق، ص432؛ 1405ق. سید مرتضی، رسائل المرتضی، 1405ق، ج3، ص66؛ موسوی عاملی؛ 1410ق، ج7، ص324</ref> | |||
از نظر بسیاری از [[فقیهان شیعه امامی]] <ref>مفید، 1410ق، ص432؛ 1405ق. سید مرتضی، رسائل المرتضی، 1405ق، ج3، ص66؛ موسوی عاملی؛ 1410ق، ج7، ص324</ref> و تعدادی از [[فقهای اهل سنت]]؛ <ref>تنوخی، بی تا، ج1، ص457؛ رعینی، 1416ق، ج4، ص233</ref>؛ از جمله [[مالکیان]]، خلوق کعبه از حکم حرمت استشمام بر احرامگزار استثنا شده و بهره بردن از آن موجب [[کفاره]] نمیشود <ref>ابن ابی شیبه، 1409ق، ج4، ص288؛ طوسی، 1365ش، ج5، ص69؛ حر عاملی، 1414ق، ج12، صص450ـ449.</ref>البته اگر بدن یا لباس احرامگزار به مقداری فراوان از خلوق کعبه آغشته شود، مالکیان رفع آن را [[واجب]] دانستهاند <ref>رعینی، 1416ق، ج4، ص233؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref>مقصود از خلوق، عطری ویژه مرکب از موادی چون زعفران است که کعبه با آن خوشبو میشده است <ref>فاضل هندی، 1416ق، ج5، صص350 ـ 349؛ بحرانی، 1363ش، ج15، ص422؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص62.</ref>اندکی از فقیهان این استثنا را افزون بر این عطر خاص، شامل هر عطری شمردهاند که کعبه بدان آغشته میشود <ref>زین الدین بن علی، 1416ق، ج2، صص254ـ253؛ بحرانی، 1363ق، ج15، ص422؛ نراقی، 1415ق، ج11، ص376.</ref>فقیهان مالکی بر این باورند که در ایام [[حج]]، کعبه باید با ماده خوشبوی خَلوق آغشته نگردد تا موجب معطر شدن احرامگزاران نشود. به باور مالک، عطر فروشان نیز باید در ایام حج، میان [[صفا و مروه]] دور از محل عبور احرامگزاران باشند <ref>مالک بن انس، 1323ق، ج1، ص456؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref> | و تعدادی از [[فقهای اهل سنت]]؛ <ref>تنوخی، بی تا، ج1، ص457؛ رعینی، 1416ق، ج4، ص233</ref>؛ از جمله [[مالکیان]]، خلوق کعبه از حکم حرمت استشمام بر احرامگزار استثنا شده و بهره بردن از آن موجب [[کفاره]] نمیشود <ref>ابن ابی شیبه، 1409ق، ج4، ص288؛ طوسی، 1365ش، ج5، ص69؛ حر عاملی، 1414ق، ج12، صص450ـ449.</ref>البته اگر بدن یا لباس احرامگزار به مقداری فراوان از خلوق کعبه آغشته شود، مالکیان رفع آن را [[واجب]] دانستهاند <ref>رعینی، 1416ق، ج4، ص233؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref>مقصود از خلوق، عطری ویژه مرکب از موادی چون زعفران است که کعبه با آن خوشبو میشده است <ref>فاضل هندی، 1416ق، ج5، صص350 ـ 349؛ بحرانی، 1363ش، ج15، ص422؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص62.</ref>اندکی از فقیهان این استثنا را افزون بر این عطر خاص، شامل هر عطری شمردهاند که کعبه بدان آغشته میشود <ref>زین الدین بن علی، 1416ق، ج2، صص254ـ253؛ بحرانی، 1363ق، ج15، ص422؛ نراقی، 1415ق، ج11، ص376.</ref>فقیهان مالکی بر این باورند که در ایام [[حج]]، کعبه باید با ماده خوشبوی خَلوق آغشته نگردد تا موجب معطر شدن احرامگزاران نشود. به باور مالک، عطر فروشان نیز باید در ایام حج، میان [[صفا و مروه]] دور از محل عبور احرامگزاران باشند <ref>مالک بن انس، 1323ق، ج1، ص456؛ دسوقی، بی تا، ج2، ص63.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[مکه | *[[مکه]] | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
خط ۴۴: | خط ۵۹: | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
| منبع = بررسی تاریخی شست¬وشوی کعبه | | منبع = بررسی تاریخی شست¬وشوی کعبه | ||
| لینک = http://miqat.hajj.ir/ | | لینک = http://miqat.hajj.ir/article_99035.html | ||
| توضیحات منبع = سید محمود سامانی و علی ورسهای. | | توضیحات منبع = سید محمود سامانی و علی ورسهای. | ||
}} | }} | ||
خط ۱۰۰: | خط ۱۱۵: | ||
* نراقی، احمد بن محمد، 1415ق، '''مستند الشیعه فی احکام الشریعه'''، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث. | * نراقی، احمد بن محمد، 1415ق، '''مستند الشیعه فی احکام الشریعه'''، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث. | ||
* واقدی، محمد بن عمر(م.207ق)، 1409ق، '''المغازی'''، به كوشش: مارسدن جونس، بیروت، اعلمی. | * واقدی، محمد بن عمر(م.207ق)، 1409ق، '''المغازی'''، به كوشش: مارسدن جونس، بیروت، اعلمی. | ||