در حال ویرایش صفه

[[پرونده:مسجد جامع فهرج.jpg|بندانگشتی|مسجد جامع فهرج در یزد، با چهار صفه در اطراف صحن آن.]]

صفه، واژه‌ای عربی، به معنای زین‌پوش<ref>جمهرة اللغة، ج‏1، ص142؛ لغت‌نامه دهخدا به نقل از مجمل اللغة.</ref> و نشیمنگاه زین اسب<ref>لغت‌نامه دهخدا به نقل از مهذب الاسماء.</ref> است. این واژه، وقتی با خانه و ساختمان به کار رود، به سازه‌ای شبیه سالن که وسیع و با ارتفاع زیاد است،<ref>لسان العرب، ج‏9، ص195.</ref> پیش‌دالان،<ref>لغت‌نامه دهخدا به نقل از منتهی الارب.</ref> ایوان سقف‌دار<ref>لغت‌نامه دهخدا ذیل واژه صفة.</ref> و سایه‌بانی که درآغاز مسجد قرار دارد<ref>معجم البلدان، ج‏3، ص414.</ref>معنا شده است؛ البته بسیاری از واژه‌نامه‌های عربی، به شهرتِ این معنا اکتفا کرده، بدون معنا از آن رد شده‌اند.<ref>جمهرة اللغة، ج‏1، ص142؛ المحیط فی اللغة، ج‏8، ص93؛ الصحاح، ج‏4، ص1387.</ref>

به باور پیرنیا، سبک‌شناس معماری [[ایران|ایرانی]]، در [[خراسان]] به هر فضای سرپوشیده‌ایی اعم از پوشش منحنی یا تخت، صفه یا چفته می‌گفتند و در جاهای دیگر، به ایوان‌ها و تالارهایی که با طاق پوشیده شده باشند، یا سکوی بدون سقفی که سطح آن بالاتر از سطح حیاط است و بیشتر در جلوی فضاهای بسته قرار می‌گیرد، گفته می‌شده است.<ref>سبک شناسی معماری ایرانی، ص۳۵۵.</ref>

خانقاه، یک صفه یا ایوان داشت. برخی از حجره‌ها و گاهی صومعه خانقاه{{یادداشت|به باور برخی، صومعه خانقاه حجره‌ای بود به گنجایش یک نفر که جای اختصاصی عبادت و خلوت شیخ خانقاه بود.}} در کنار صفه بود و درِ آن‌ها به صفه گشوده می‌شد. بیشتر، صفه به جماعت‌خانه{{یادداشت|جماعتخانه مهمترین قسمت خانقاه بود؛ جایی برای جمع صوفیان، چه برای اعمال فردی، از عبادت و استراحت

و چه اعمال جمعی.}} هم راه داشته و امتداد فضای جماعتخانه شمرده می‌شد؛ صفه، فضایی بینابینی، بین فضای بسته جماعت‌خانه و فضای باز صحن داشت؛ از این رو، در وقت خوشی هوا، صفه محل نشستن جمع صوفیان بود و گاهی در آنجا غذا می‌خوردند. صفه، شاهنشین صحن بود؛ زیرا گاهی تخت یا کرسی شیخ را در صفه می‌گذاشتند و او در آنجا مجلس می‌گفت و مردم در صحن، پیش روی او می‌نشتند یا بالای بام او را نظاره می‌کردند.<ref>دو فصلنامه مطالعات معماری ایران، شماره ۶، پاییز و زمستان ۹۳، ص۷۷ و ۷۸.</ref>

{{پانویس}}

{{منابع}}

* '''الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة'''، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.

* '''المحیط فی اللغة'''، اسماعیل بن عباد صاحب، عالم الکتب، بیروت، ۱۴۱۴ق.

* '''خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر'''، محمدرضا حائری مازندرانی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران، ۱۳۸۸ش.

* '''سبک شناسی معماری ایرانی'''، محمد کریم پیرنیا، سروش دانش.

* '''معجم البلدان'''، یاقوت حموی، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م.

{{پایان}}