در حال ویرایش صفوان بن مهران

{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان = صفوان بن مهران جمال
|تصویر = 
|توضیح تصویر = 
|نام کامل = صفوان بن مهران بن مغیرة جمال کوفی اسدی
|کنیه = ابومحمد
|لقب = 
|نسب = بنی اسد
|زادروز = 
|کشور تولد = 
|شهر تولد = [[کوفه]]
|محل زندگی = [[کوفه]] و [[مدینه]]
|مهاجر/انصار = 
|نام همسر = 
|فرزندان = 
|خویشاوندان سرشناس = حسان بن مهران جمال، [[ابوعبدالله صفوانی]]
|دین = اسلام
|مذهب = [[شیعه]]
|شغل = شترداری
|منصب = 
|تاریخ درگذشت = <!-- ۱۴/۳/۱۳۶۸ -->
|شهر درگذشت = <!-- تهران -->
|کشور درگذشت = <!-- ایران -->
|آرامگاه = 

|زمان اسلام آوردن = 
|نحوه اسلام آوردن = 
|حضور در جنگ‌ها = 
|هجرت به = [[مدینه]]
|دلیل شهرت = 
|نقش‌های برجسته = راوی [[امام صادق(ع)]] و [[امام کاظم(ع)]]
|دیگر فعالیت‌ها = 

|نام زیارتگاه = 
|سمت = 
|خدمت = 
|محل اقدام = 
|سفر = 
|نوشته‌ها = 
|موقوفات = 
|بناهای ساخته شده = 
|مقام علمی = 

|پس از =
|پیش از =

|اساتید = 
|شاگردان = [[سعدان بن مسلم]]، [[احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی]]
|تالیفات = کتابی در اخبار [[امامان(ع)]]
|وبگاه رسمی = 
|امضا = <!-- sign.jpg -->
}}

'''صفوان بن مهران جمّال'''، متولد [[کوفه]]، از یاران خاص [[امام صادق(ع)]] و از اصحاب [[امام کاظم(ع)]] بود. وی جدّ [[ابوعبدالله صفوانی]] از عالمان [[شیعه]] است. او یکی از نخستین افرادی بود که جای قبر پنهان [[امام علی(ع)]] را شناخت و اولین کسی بود که قبر امام علی(ع) را بازسازی کرد. صفوان، راوی [[زیارت مخصوص امام علی(ع)]]، زیارت [[اربعین]] و [[دعای علقمه]] است.

==زندگی‌نامه==
صفوان بن مهران بن مغیرة جمال کوفی اسدی، با کنیه ابومحمد، در آغاز نیمه اول سده دوم هجری، در شهر [[کوفه]]، به دنیا آمد. 
از قبیله بنی اسد بوده، به پیشه شترداری می‌پرداخت و شتران خود را کرایه می‌داد، به همین دلیل به جمّال شهرت یافت.<ref>معالم العلماء، ص۶۰؛ التحریر الطاووس، ص۱۵۳،ش ۲۰۱؛ بهجة الآمال، ج ۵، ص۳۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۵۰؛ فهرست نجاشی، ص۱۴۰؛ الفهرست للطوسی، ص۲۴۳؛ رجال العلاّمه الحلّی، ص۸۹،ش ۲، رجال الکشی، ج۲، ص۷۴۰، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص۲۱۷؛ رجال الطوسی، ص۲۲۷.</ref>

صفوان جمّال، از [[کوفه]] به [[مدینه]] رفت و یکی از اصحاب [[امام صادق(ع)]] شد. بعد از شهادت امام صادق(ع)، در سال ۱۴۸ق، از محضر [[امام کاظم(ع)]] بهره برده، در شمار اصحاب او قرار گرفت.<ref>فهرست نجاشی، ص۱۴۰، ریحانة الادب، ج ۳؛ ص۴۵۵؛ تحفة الاحباب، ص۲۵۵ و ۲۵۶؛ مجالس المؤمنین، ج ۱، ص۳۹۱؛ هدیةالاحباب، ص۱۸۸؛ تنقیح المقال، ج ۲، ص۹۹؛ قاموس الرجال، ج ۵، ص۵۰۲.</ref>

صفوان، به دلیل پیشه‌ای که داشت، گاهی خود، با شترانی که کرایه می‌داد همراه می‌شد؛ این شغل باعث شد چند بار امام صادق(ع) را از مدینه و [[حجاز]] به [[عراق]] آورده، و در این همراهی‌های طولانی از محضر امام(ع) بهره ببرد.<ref>کامل الزیارات، باب التاسع، ص۳۵، وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص۳۰۵،ش ۶؛ فَرحة الغری، ص۵۶؛ ریحانة الادب، ج ۳، ص۴۵۵.</ref>

تاریخ و محل درگذشت وی معلوم نیست.

==خویشان سرشناس==
سه برادر صفوان، به نام حسّان، حسین و مسکین از راویان [[شیعه]] و از اصحاب [[امام صادق(ع)]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۹۳؛ تنقیح المقال ج ۱، ص۳۴۸ و ج ۳، ص۲۱۴.</ref> و برخی، از اصحاب [[امام کاظم(ع)]] بودند. علمای رجال [[شیعه]]، برای حسّان عبارت «ثقة ثقة» به معنای بسیار بسیار مورد اعتماد آورده‌اند؛ حتی برخی او را در نقل حدیث از برادرش صفوان موجه‌تر دانسته‌اند.<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۷.</ref>

[[ابوعبدالله صفوانی]]،<ref>با نام کامل «ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالله بن قضاعة بن صفوان».</ref> که با سه واسطه از فرزندان صفوان است یکی از چهره‌های فقه و کلام [[شیعه]] است و به دلیل مناسبتی که با صفوان دارد، به صفوانی شهرت یافته است. 

==از نگاه دیگران==
[[نجاشی]]، رجال‌نگار [[شیعه]] اعتقاد وی را نیکو، و او را مورد اعتماد و عادل دانسته است.<ref>فهرست نجاشی، ص۱۴۰.</ref> [[شیخ مفید]]، صفوان را از یاران دائمی، خواص و محرم رازِ امام صادق(ع) می‌داند و او را فقیهی صالح معرفی می‌کند.<ref>ارشاد مفید، ص۶۱۸ و نیز بنگرید به: رجال علامه حلّی، ص۸۹؛ مجالس المؤمنین، ج۱، ص۳۹۱ و معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۵۰.</ref> 
[[شیخ عباس قمی]]، صفوان جمال را ذوب شده در ولایت [[اهل بیت(ع)]] می‌داند.<ref>تحفة الاحباب، ص۲۵۶؛ سفینة البحار، ج۵، ص۱۳۱.</ref>

==استادان==
در زندگینامه محدثان شیعه، به استادان حدیث صفوان اشاره‌ای نشده؛ این نشان می‌دهد، او فقط از محضر امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) بهره برده؛ شاید به خاطر شغل خود، که شترداری بوده، فرصت نیافته از دیگران بهره‌مند گردد.

==شاگردان==
محدثان زیادی از محضر صفوان بهره بردند. از جلمه:
* [[سعدان بن مسلم]]
* [[عبدالرحمن بن حجاج]] 
* [[احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی]]
* [[اسماعیل بن مهران]] 
* [[ابن ابی‌عمیر]] 
* [[علی بن حکم]] 
* [[حسن بن علی بن فضال]] 
* [[صفوان بن یحیی]] 
* [[سلیمان بن مهران اعمش]] 
* [[هشام بن سالم]]<ref>تنقیح المقال، ج ۲، ص۹۹؛ محمد اردبیلی، جامع الرواة، ج ۱، ص۴۱۲؛ ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، باب التاسع، ص۳۳؛ وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص۲۹۵،ش ۹.</ref>

==آثار==
صفوان، کتابی در اخبار [[امامان(ع)]] نگاشته، که [[نجاشی]]، رجال نگار [[شیعه]] از آن نام برده است.<ref>رجال نجاشی، ص۱۴۰.</ref> گرایش نقل حدیث او، اخلاقی، اجتماعی و فقهی است.

==منزلت صفوان==
[[امام صادق(ع)]] عقاید او را تأیید کرده، او را ستود و برایش از خداوند طلب رحمت کرد. او زیارت مخصوص [[امام علی(ع)]]، زیارت [[اربعین]] و دعای معروف به [[علقمه]] را از امام صادق(ع) روایت کرده است.<ref>تحفة الاحباب، ص۲۵۶؛ شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج۵، ص۱۳۱.</ref>

==آگاهی از مرقد امام علی(ع)==
صفوان، از نخستین کسانی بود که جای قبر پنهان [[امام علی(ع)]] را شناخت. پس از شهادت امام علی(ع)، از ترس بی‌احترامی دشمنانِ وی به قبر او، محل قبر، پنهان نگه داشته شد و غیر از [[معصومان(ع)]] کسی از آن آگاه نبود. در اواسط سده دوم هجری، امام صادق(ع)، مرقد آن حضرت را برای برخی از شیعیان آشکار کرد. در سفری که صفوان، امام صادق(ع) را از [[مدینه]] به [[کوفه]] می‌برد، جای قبر امام علی(ع) و طریقه زیارت او را از امام صادق(ع) آموخت.<ref>فرحة الغرّی، ص۹۰؛ مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۷۷.</ref>

==بازسازی قبر امام علی(ع)==
پس از این که صفوان، جای قبر [[امام علی(ع)]] را شناخت، بارها به زیارت آن و عبادت در آن محل پرداخت. به گفته خود او، ۲۰ سال نزد مرقد امام(ع) زیارت و عبادت کرده است.<ref>کامل الزیارات، باب العاشر، ص۳۷.</ref>

صفوان جمّال، به دستور [[امام صادق(ع)]] قبر امام علی(ع) را مرمت و بازسازی کرد.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص۳۰۵.</ref> به همین خاطر برخی وی را اولین تولیت [[حرم امام علی(ع)]] خوانده‌اند.

==کرایه شتران به هارون==
بنا بر گزارشی، صفوان به [[هارون]]، خلیفه [[بنی‌عباس|عباسی]] شتر کرایه داد. امام صادق(ع) همه کارهای صفوان را زیبا، اما این کار او را نازیبا شمرد. صفوان دلیل آورد که برای [[حج]] به او کرایه داده است و خودش با آن‌ها نمی‌رود؛ بلکه غلامانش را می‌فرستد. امام(ع) از او تأیید گرفت که او دوست دارد آن‌ها تا برگشتن از [[مکه]] زنده بمانند و کرایه او را پرداخت کنند. سپس کسی را که زنده بودن آن‌ها را دوست داشته باشد، در شمار خودِ آنان دانست. صفوان پس از این، همه شترانش را فروخت.<ref>رجال الکشی، ج ۲، ص۷۴۰ش ۸۲۸. </ref>

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله
| منبع = صفوان بن مهران جمّال اولین تولیت حرم امام علی(ع)، ابوالحسن ربانی،
| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پنجم، زمستان ۱۳۸۹، ص۷۲
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1279/1/72
}}
* '''الإرشاد في معرفة حجج الله علی العباد'''، محمد بن محمد مفید،  تهذیب، قم، ۱۳۸۸ش.
* '''اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)'''،  محمد بن عمر کشی، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث‌، قم‌، ۱۴۰۴ق‌.
* '''بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال'''،  علی بن عبدالله علیاری تبریزی، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، تهران، ۱۳۷۲ش. 
* '''التحریر الطاووسی'''، حسن بن زین‌الدین الشهید الثانی،‌ دار الذخائر، قم، ۱۳۶۸ش.
* '''تحفة الأحباب فی نوادر آثار الأصحاب'''، عباس قمی، تحقیق  علی محدث زاده، تحقیق جعفر، حسینی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۹ش.
* '''تنقیح المقال فی علم الرجال'''،  عبدالله مامقانی، مطبعة المرتضویة، نجف، بی‌تا.
* '''سفینة البحار'''،  عباس قمی، نشر اسوه، قم، الطبعة الاولی، ۱۴۱۴ق.
* '''جامع الرواة'''،  محمد بن علی‌ اردبیلی، دار الأضواء، بیروت‌، الطبعة الاولی،‌ ۱۴۰۳ق.
* '''رجال الطوسی'''، محمد بن حسن طوسی، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، الطبعة الثالثة، ۱۳۷۳ق.
* '''رجال العلامة الحلی'''، حسن بن یوسف حلی، تصحیح محمدصادق بحرالعلوم، مکتبة الرضی، قم، مطبعة الحیدریه‌‫، نجف، ۱۴۰۲ق.‬‫
* '''رجال النجاشی‌'''، احمد بن علی‌ نجاشی، تحقیق موسی‌ شبیری زنجانی، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی‌، قم‌، ۱۳۶۵ش.
* '''ریحانة الادب'''،  محمدعلی مدرس تبریزی، انتشارات خیام، بی‌جا، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ق.
* '''فهرست اسماء مصنفی الشیعة'''، احمد بن علی ابن العباس النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة السادسة، ۱۴۱۸ق.
* '''فهرست کتب الشیعة و اصولهم'''، محمد بن حسن طوسی، مکتبة المحقق الطباطبائی، قم، ۱۴۲۰ق.
* '''قاموس الرجال'''، محمدتقی شوشتری، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۴ق.
* '''کامل الزیارات'''، جعفر بن محمد ابن قولویه، تصحیح  غلامرضا عرفانیان یزدی، المطبعة المبارکة المرتضویة، نجف، ۱۳۵۶ق.
* '''فرحة‌ الغری'''، ابن طاووس، منشورات الرضي‏، قم‏، بى‌تا.
* '''مجالس المؤمنین‌'''، نورالله بن شریف‌الدین‌ شوشتری، اسلامیه‌، تهران‌، ۱۳۷۷ش‌.
* '''معالم العلماء'''، محمد بن علی ابن‌شهرآشوب، المطبعة الحیدریة، نجف، ۱۳۸۰ش.
* '''معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة'''،  سید ابوالقاسم خوئی، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، قم، ۱۳۷۲ش.
* '''وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة'''، محمد بن حسن حر عاملی، محقق ابوالحسن، شعرانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۱۲ق.
* '''هدیة الاحباب'''، عباس قمی، ترجمة الشیخ هاشم الصالحی، مؤسسة نشر الفقاهة، الطبعة الاولی، ۱۴۲۰ق.

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:راویان احادیث ائمه]]
[[رده:عالمان شیعه قرن 2 (قمری)]]
[[رده:اصحاب امام صادق(ع)]]
[[رده:اصحاب امام کاظم(ع)]]
[[رده:متولیان اماکن زیارتی]]