در حال ویرایش عایشه

'''عایشه''' سومین همسر [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] و دختر [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] است. عایشه از زنان سرآمد صدر اسلام شناخته می‌شود که جایگاهی سیاسی و اجتماعی داشته و از وی بیش از دو هزار حدیث نقل شده است. عایشه به دلیل اختلاف با [[امام علی(ع)]] و رویارویی با او در [[جنگ جمل]] مورد انتقاد [[شیعه|شیعیان]] قرار گرفته است.

اماکنی منسوب به عایشه در [[مدینه]] وجود دارد. مشهورترین آن‌ها، [[حجره رسول‌الله|محل زندگی عایشه با پیامبر(ص)]] بوده که محل دفن پیامبر است و امروزه در مسجدالنبی قرار گرفته است. ستونی در [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] نیز به نام عایشه شناخته می‌شود. [[مسجد تنعیم]] در مکه نیز به نام عایشه مشهور بوده است. عایشه در کنار دیگر همسران پیامبر در [[بقیع]] دفن است.

== زندگی‌نامه ==
عایشه دختر [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]]، از همسران پیامبر(ص) است.<ref>«بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۶؛ شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۷.</ref> وی سومین همسر پیامبر(ص) است که بعد از [[حضرت خدیجه (س)|حضرت خدیجه(س)]] و [[سوده]]، به عقد پیامبر(ص) درآمد.<ref>«تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۸.</ref> 

در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر بین مورخان اختلاف وجود دارد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۶ و ص۴۷؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۲۷.</ref> برخی آن را در نه سالگی<ref>«تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۸؛ «بازپژوهشی در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۵.</ref> دانسته‌اند اما برخی گزارش‌ها دلالت دارد که عایشه در سن 13 تا 17<ref>الصحیح من سیرة النبي الأعظم (ص)، ج۳، ص۲۸۷.</ref>یا سن 17 تا 20 سال<ref>«بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۳۷.</ref> با پیامبر ازدواج کرد. عایشه در سال ۵۷ق یا ۵۸ق<ref>«بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۷؛ تاریخ پیامبر اسلام، ص۵۸؛ شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۸.</ref> یا ۵۹ق درگذشت<ref>نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱ ص۴۶.</ref> و نماز بر او را [[ابوهریره]] خواند.<ref>تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۴، ص۱۶۴.</ref>

=== در دوره خلفا ===
عایشه پس از پیامبر(ص) در زمان خلافت پدرش [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] و نیز در زمان حکومت [[عمر بن خطاب]]، و حتی نیمهٔ اول از خلافت [[عثمان بن عفان]]، از طرفداران جدی حکومت وقت به‌شمار می‌رفت.<ref>نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۵.</ref> وی در نیمه دوم خلافت عثمان از او ناراضی بود؛ ولی پس از قتل عثمان خونخواه او شد و در [[جنگ جمل]] در مقابل [[امام علی(ع)|امام علی]] قرار گرفت.<ref>شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۷.</ref> 

عایشه در جنگ جمل شکست خورد و امام علی(ع) او را با احترام به مدینه بازگردانید.<ref>نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶؛ دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۴۱۵.</ref> وی تا شهادت امام علی (۴۰ق)، در [[مدینه]] سکونت گزید و از آنجا بیرون نرفت.<ref>نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶.</ref> گفته شده به دلیل مواضع عایشه در مقابل علی(ع) به ویژه نقشش در جنگ جمل، در میان علمای شیعه نسبت به او انتقاداتی وجود دارد<ref>نقش عايشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۲۰۵، تا ص۲۰۶، ج۳، ص۳۲۲؛ الصحیح من سیرة النبي الأعظم (ص)،ج۳، ص۲۹۱؛ دانشنامه بقیع شریف، ص۴۴۹.</ref> و نیز عایشه مانع خاک‌سپاری [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن(ع)]] در کنار پیامبر گردید.<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۴۱۵.</ref>

== جایگاه ==
عایشه از چهره‌های سرشناس در زمینه‌های مختلف سیاسی، کلامی، حدیثی و فقهی در زمان صدر اسلام به شمار می‌رود.<ref>«تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲.</ref> گفته شده وی فقیه،<ref>تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵؛ شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۸.</ref> حافظ قرآن و زنی سخنران بوده<ref>دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۵۱۳.</ref> و حافظه‌ای نیرومند داشته است.<ref>«تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۳ و ص۴۸؛ نقش عایشه در تاریخ اسلام ج۱، ص۴۷.</ref> [[اهل سنت]] فضایل زیادی برای او نوشته‌اند.<ref>تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵؛ سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۱۴۰ و ص۱۴۱.</ref> وی روایات بسیاری از رسول اکرم(ص) نقل کرده است؛<ref>«تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲.</ref> چنان‌که گفته شده بعد از رحلت پیامبر(ص) وی مرجع علمی صحابیان بوده است.<ref>تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵؛ «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲؛ شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۸.</ref> او پس از [[ابوهریره]] و [[عبدالله بن عمر بن خطاب|ابن عمر]]، بیشترین حجم روایات را از پیامبر(ص) نقل کرده است. شمار احادیث او را بیش از دو هزار حدیث دانسته‌اند.<ref>شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۹.</ref>

احادیثی از عایشه درباره [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]]<ref>نگاه کنید به: سیره ابن کثیر، ج۴، ص۴۱۰ و ۴۱۳.</ref> و مکان‌های دیگر مانند بقیع نقل شده است؛ از جمله در حدیثی از عایشه نقل شده است که پیامبر به [[بقیع]] می‌رفت و برای مدفونان آن طلب استغفار می‌کرد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان، ص۳۴۷.</ref>

== مکان‌های مرتبط با عایشه در مدینه ==
[[پرونده:ستون عایشه در مسجد النبی.jpg|بندانگشتی|[[ستون قرعه|ستون عایشه]] در [[مسجد النبی]]]]
عایشه بیشتر عمر خود را در شهر [[مدینه]] گذراند. از این رو در این شهر مکان‌هایی وجود دارد که به نام او خوانده می‌شود یا با بخشی از زندگی او ارتباط دارد.

=== مسجد تنعیم ===
{{اصلی|مسجد تنعیم}}
مسجد تنعیم از مکان‌هایی است که به عنوان [[میقات عمره مفرده]] معین شده است. زمانی این مسجد به نام مسجد عایشه شهرت داشت؛ زیرا [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] به او دستور داده بود تا از این محل مُحْرِم شود.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۷۲.</ref> کتیبه‌ای برجای‌مانده از بازسازی این مسجد در سال ۳۱۰ق نیز وجود دارد که نام عایشه در آن آمده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۷۲.</ref>

=== حجره شریفه ===
{{اصلی|حجره رسول‌الله}}
طبق نظر مشهور، محل دفن پیامبر(ص) در حجره عایشه (محل زندگی پیامبر با عایشه) در [[مسجد النبی]] است. بعدها [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب]] هم در همانجا دفن شدند.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۷۸.</ref>

=== ستون عایشه ===
{{اصلی|ستون عایشه}}
یکی از ستون های [[روضةالنبی|روضه نبوی]]، اسطوانه عایشه است که از سوی [[منبر پیامبر(ص)]] و [[قبر پیامبر|قبر رسول خدا(ص)]] ستون سوم به شمار می‌آید و کنار محراب فعلی قرار دارد.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۲، ص۳۸۰.</ref> در وجه نام‌گذاری این ستون اختلاف است. مشهور آن است که چون عایشه درباره فضیلت نماز گزاردن کنار این ستون روایتی از پیامبر(ص) گزارش کرده، به این نام خوانده شده است. شاید هم به این سبب باشد که عایشه از این ستون خبر داده و مکانش را معین کرده است.<ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۲، ص۳۸۱.</ref>

== آرامگاه عایشه در بقیع ==
{{اصلی|حرم همسران رسول خدا(ص)}}
عایشه بنا به وصیت خود در [[بقیع]] و در کنار سایر [[امهات المؤمنین|زنان پیامبر]] دفن شد.<ref>نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶؛ «خفتگان در بقیع (۱۳)»، ص۴۹.</ref> قبر وی در نزدیکی مزار [[جابر بن عبدالله انصاری|جابر بن عبدالله]] است.<ref>دانشنامه بقیع شریف، ص۱۵۴.</ref> بعدها چهاردیواری بدون سقفی روی قبر او و تعدادی دیگر از همسران پیامبر که کنار هم دفن شده بودند ساخته شد و در قرن نهم گنبدی بر آن ساختند و آن را [[قبة الزوجات]] (گنبد همسران پیامبر) نامیدند.<ref>بقیع در آینه نگاره‌های هنری، ص ۲۳</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==

{{منابع}}
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
* '''بقیع در آینه نگاره‌های هنری'''، احمد خامه‌یار، تهران، مشعر، ۱۴۰۳ش.
* «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، جلالی لیقوان، رضا، میرسپاه، اکبر، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره ۲، سال پانزدهم، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش.
* '''تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام'''، محمد بن احمد ذهبی، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۹ق.
* '''تاریخ پیامبر اسلام'''، محمد ابراهیم آیتی، تجدیدنظر و اضافات: ابوالقاسم گرجی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۹۱ش.
* «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، قاسم‌زاده، افتخار، فقه و تاریخ تمدّن، شماره ۲، ۱۴۰۱ش.
* '''تهذیب الکمال فی أسماء الرجال'''، حافظ مزی، یوسف بن عبد الرحمن، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۶ق.
* «خفتگان در بقیع (۱۳)»، نوایی، علی اکبر، میقات حج، شماره ۷۹، بهار 1391ش.
* '''دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ'''، محمدی ری‌شهری، محمد، مترجم: مسعودی، عبدالهادی، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش.
* '''دانشنامه بقیع شریف'''، نوری، محمد، قم، صحیفه خرد، ۱۳۹۴ش.
* '''دانشنامه حج و حرمین شریفین'''، جلد دو، سامانی، سید محمود، تهران، مشعر، بی‌تا.
* '''سیره ابن کثیر'''، ابن کثیر، به تحقیق مصطفی عبد الواحد، بیروت، دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع، 1396ق/ 1971م.
* '''سیر أعلام النبلاء'''، ذهبی، محمد بن احمد، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
* '''شناخت‌نامه حدیث'''، محمدی ری‌شهری، محمد، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۷ش.
* '''الصحیح من سیرة النبی الأعظم(ص)'''، عاملی، جعفر مرتضی، بیروت، دارالهادی، ۱۴۱۵ق.
* '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
* '''نقش عایشه در تاریخ اسلام'''، عسکری، مرتضی، مترجم: سردارنیا، عطاء محمد، بی‌جا، مؤسسه علمی فرهنگی علامه عسکری، ۱۳۹۰ش.
{{پایان}}

{{بقیع}}

[[en:Aisha]]

[[رده:همسران پیامبر]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[ar:عائشة]]