در حال ویرایش قبر حضرت خدیجه
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''قبر حضرت خدیجه'''، آرامگاه خَدیجه دختر خُوَیلَد و همسر [[حضرت محمد(ص)]] است و در [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] واقع در مکه قرار دارد. | |||
برخی از منابع مانند ابن بطوطه و شهید اول محل قبر خدیجه را مکانی مشهور و در نزدیکی قبر عبدالمطلب و ابوطالب ذکر کرده اند این در حالیست که مرجانی مکان قبر را بر پایه خوابی، در همان قبرستان ولی در کنار قبر عیاض بن فیض عنوان کرده است. بنابر این گزارش برخی مولفان اهل سنت در تعیین محل قبر حضرت خدیجه تشکیک کرده اند. | |||
قبر حضرت خدیجه از جمله قبوری بود که مورد توجه بوده و شیعه و سنی به زیارت آن می رفتند. ازاین رو صندوق چوبی برروی قبر ساخته شده بود. در سال 950قمری حاکم عثمانی مصر بارگاهی از سنگ برای قبر ساخت و آن را با پارچه مزین کرد و خادمی برای آن قراردارد. | |||
در | در سفرنامه های حج دوره قاجار نیز اشاراتی به قبر حضرت خدیجه شده است، از سنگ‌کاری و کاشی‌کاری فاخر این بقعه تا مورد اقبال بودن آن از سوی شیعه و سنی. | ||
بقعه‌ای که برای قبر ساخته شده بود در 1218 قمری با تسلط وهابیان بر مکه تخریب شد اما مجدد به دست عثمانیان بازسازی شد. در نهایت با تشکیل حکومت آل سعود، این بقعه همراه با سایر بقعه ها در سال 1343قمری تخریب شد. بعدتر بخش قدیمی و جدید قبرستان معلاة با دیواری جدا شد تا زائرین نتوانند قبور خاندان و صحابه پیامبر را رویت کنند. امروزه زائرین تنها در روزها و ساعاتی اجازه دارند از پشت نرده‌های فلزی، بخش قدیمی را زیارت کنند. | |||
==مکان قبر== | ==مکان قبر== | ||
بنابر نظر ابن‌بطوطه (م. ۷۷۹ق)<ref>رحله ابن بطوطه، ج1، ص381.</ref> و شهید اول (م. ۷۸۶ق)<ref>الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> قبر خدیجه(س) در [[جنة المعلاة]] که به آن قبرستان ابوطالب نیز گویند، بوده و آن را از قبرهای معروف این قبرستان دانسته‌اند. همچنین منابع از وجود قبر خدیجه در نزدیکی محل دفن عبدالمطلب، ابوطالب و آمنه بنت وهب، مادر پیامبر، خبر داده‌اند.<ref>خانه و مقبره حضرت خدیجه، ص 272-273</ref> | |||
این در حالیست که عبدالملک مرجانی، تاریخ‌نگار قرن هشتم قمری، با اشاره به خواب یک شخص، می‌نویسد قبر خدیجه در کنار قبر [[فضیل بن عیاض]] در قبرستان ابوطالب است؛ اما درباره شخصی که این خواب را دیده چیزی نمی‌گوید.<ref>بهجة النفوس، ج2، ص1016</ref> برخی از مؤلفان [[اهل سنت]] در سده‌های بعد نیز با اعتماد به این گزارش، در تعیین محل قبر خدیجه شک کرده‌اند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص376.</ref> | |||
اما برخی با توجه به نامعلوم بودن نام کسی که قبر خدیجه را شناسایی کرده، جایگاه خدیجه نزد مسلمانان و سنتِ زیارت قبور نزد اهل مکه و حاجیان که برگرفته از سیره پیامبر(ص) بود، در صحت گزارش مرجانی تردید کرده‌اند.{{مدرک}} همچنین نه تنها در هیچ‌یک از منابع هم‌عصر با مرجانی چنین گزارشی نیامده، بلکه معاصران وی از معروف بودن قبر خدیجه سخن گفته‌اند.<ref>نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص381؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص468.</ref> | |||
==قرارگرفتن گنبد و ضریح بر قبر== | |||
== | یکی از بناهای ساخته شده در قبرستان ابوطالب، [[گنبد]] و بارگاهی بود که بر قبر خدیجه(س) قرار داشت. | ||
[[ | مرجانی در سال ۷۲۹ق سنگی با عبارت «ان هذا قبر السیدة خدیجه» دیده است.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص646.</ref> بعدها [[صندوق|صندوقی]] چوبی بر روی قبر او ساخته شد. | ||
در سال | در سال ۹۵۰ق محمد بن سلیمان از صاحب منصبان [[مصر]] در حکومت داود پاشا والی مصر، بر روی قبر، بارگاه و [[گنبد|گنبدی]] از سنگ شُمیسی ساخت. بر روی قبر نیز صندوقی تازه گذاشت و پارچه‌ای فاخر بر روی آن قرار داد و برای بارگاه خادمی مشخص کرد.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص647؛ افادة الانام، ج2، ص150.</ref> | ||
این بارگاه پس از تخریب بدست [[آل سعود]]، در سال۱۲۴۲ق تجدید بنا شد<ref>افادة الانام، ج2، ص151.</ref> و تا سده چهاردهم قمری باقی ماند. گزارش‌ها از ارسال پارچه‌هایی از سوی حاکمان عثمانی مصر، برای استفاده بر روی صندوق این بارگاه حکایت دارند.<ref>افادة الانام، ج2، ص170.</ref> | این بارگاه پس از تخریب بدست [[آل سعود]]، در سال۱۲۴۲ق تجدید بنا شد<ref>افادة الانام، ج2، ص151.</ref> و تا سده چهاردهم قمری باقی ماند. گزارش‌ها از ارسال پارچه‌هایی از سوی حاکمان عثمانی مصر، برای استفاده بر روی صندوق این بارگاه و نیز قبر منسوب به [[آمنه بنت وهب|آمنه]] در دهه ۱۲۶۰ق حکایت دارند.<ref>افادة الانام، ج2، ص170.</ref> | ||
===اشاره سفرنامه‌نویسان به گنبد آرامگاه=== | |||
در [[سفرنامه‌نویسی|سفرنامه‌های]] دوره [[قاجار|قاجاری]] نیز گزارش‌هایی از بارگاه و [[ضریح]] خدیجه ارائه شده است:<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص206؛ سفرنامه میرزا داوود، ص144.</ref> | |||
*نویسنده‌ای ناشناس، در سال 1299ق از وجود بقعه برای قبر حضرت خدیجه اشاره کرده و این مقبره را به همراه مقبره حضرت آمنه از مکان‌های زیارتی اهل سنت در قبرستان ابوطالب ذکر کرده‌است.<ref>سفرنامه‌های حج قاجار، ج4، ص 775</ref> | |||
*میرزا محمد حسین فراهانی در سفر [[حج]] خود به سال ۱۳۰۲ق از وجود ضریح چوبی در این بارگاه و نیز پارچه مخمل گلابتون دوزی شده بر قبر سخن گفته و به حضور متولی و خادم و نیز زیارتنامه‌خوان برای این بارگاه اشاره کرده است.<ref>سفرنامه فراهانی، ص202.</ref> | |||
*ابراهیم رفعت پاشا نیز از وجود گنبد بلندی بر روی قبر حضرت خدیجه در سال 1318ق خبر داده و تصویر آن را در کتابش به چاپ رسانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7_%D8%AC1.pdf&page=30 مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، ج1، ص 30]</ref> | |||
*سید فخرالدین جزائری در سال 1330ق<ref>سفرنامه‌های حج قاجار، ج8، ص 207</ref> و نیز سیداحمد هدایتی در سال 1338ق از وجود کاشی‌های زیبا روی بقعه حضرت خدیجه خبر داده‌اند.<ref>سفرنامه های حج قاجار، ج8، ص 667-668</ref> | |||
==تخریب ضریح== | |||
با تسلط [[وهابیت]] بر [[مکه]] و پایه‌گذاری نخستین دولت [[آل سعود|سعودی]]، همه بناها و [[گنبد]]های موجود در جنة المعلاة، در روز چهارشنبه ۲۹ ربیع الثانی ۱۲۱۸ق. ویران شد و قبرهای این قبرستان با زمین هم‌سطح شد.<ref>منائح الکرم، ج4، ص422؛ کشف الارتیاب، ص27.</ref> پس از انقراض این دولت بدست نیروهای [[دولت عثمانی|عثمانی]]، بار دیگر گنبدی بر قبر و بارگاه حضرت خدیجه ساخته شد؛ ولی این بنا نیز در سال ۱۳۴۳ق؛ و بدنبال تشکیل دولت سوم سعودی تخریب شد.<ref>نک: افادة الانام، ج2، ص151.</ref> | |||
==عدم امکان زیارت قبر حضرت خدیجه در زمان حاضر== | |||
قبرستان ابوطالب به دو ناحیه مجزای شمالی و جنوبی<ref group="یادداشت">قدیمی و جدید</ref> تقسیم شده است. این دو بخش با دیواری بلند و میله‌های فلزی از هم جدا شده است تا مانع دیده شدن قبر خدیجه، قبرهای [[بنی‌هاشم]] و اجداد [[حضرت محمد(ص)]] و [[تبرک|تبرک‌جویی]] حاجیان و زائران شود.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص113.</ref> | |||
حاجیان و زائران تنها در روزها و ساعاتی از هفته، اجازه دارند با ورود به قسمت جدید قبرستان، از پشت نرده‌های فلزیِ بخش قدیمی، به زیارت قبور خاندان و [[صحابه]] پیامبر(ص) بپردازند. در زمان بسته بودن درهای قبرستان نیز، زائران از روی پل حجون که از روی قبرستان عبور می‌کند، قبور را زیارت می‌کردند.{{مدرک}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۶۲: | خط ۴۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | * '''افاده الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام'''، عبدالله بن محمد الغازی (۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۳۰ق. | ||
* '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | * '''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی (۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | ||
*'''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه'''، شهید اول، قم، موسسه النشر الاسلامیه لتابعه لجماعه المدرسین، چاپ دوم، 1417ق | |||
* '''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره'''، اصغر قائدان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | * '''تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره'''، اصغر قائدان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و ال‍م‍ش‍اع‍ر ال‍ع‍ظام و مکه و الحرم و ولات‍ه‍ا ال‍ف‍خ‍ام'''، محمد بن احمد الصباغ (۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۲۴ق. | * '''تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و ال‍م‍ش‍اع‍ر ال‍ع‍ظام و مکه و الحرم و ولات‍ه‍ا ال‍ف‍خ‍ام'''، محمد بن احمد الصباغ (۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاس‍ف‍ار)'''، ابن بطوطه (۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | * '''رحله ابن بطوطه (ت‍ح‍ف‍ه ال‍ن‍ظار فی غ‍رائ‍ب الام‍ص‍ار و ع‍ج‍ائ‍ب الاس‍ف‍ار)'''، ابن بطوطه (۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق. | ||
* '''سفرنامه فرهاد میرزا (ه‍دای‍ه ال‍س‍ب‍ی‍ل و ک‍ف‍ای‍ه ال‍دل‍ی‍ل)'''، فرهاد میرزا معتمد الدوله، تصحیح غلام رضا طباطبایی، تهران، علمی، ۱۳۶۶ش. | * '''سفرنامه فرهاد میرزا (ه‍دای‍ه ال‍س‍ب‍ی‍ل و ک‍ف‍ای‍ه ال‍دل‍ی‍ل)'''، فرهاد میرزا معتمد الدوله، تصحیح غلام رضا طباطبایی، تهران، علمی، ۱۳۶۶ش. | ||
*'''سفرنامه های حج قاجار(پنجاه سفرنامه)'''، رسول جعفریان، 8 جلد، تهران، نشرعلم، چاپ اول، 1389ش. | |||
* '''سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف'''، میرزا داود وزیر وظایف (۱۳۲۷ق)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | * '''سفرنامه میرزا داود وزیر وظایف'''، میرزا داود وزیر وظایف (۱۳۲۷ق)، به کوشش قاضی عسکر، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی'''، محمد حسین فراهانی (قرن ۱۴)، به کوشش گلزاری، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲. | * '''سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی'''، محمد حسین فراهانی (قرن ۱۴)، به کوشش گلزاری، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲. | ||
* '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | * '''شفاء الغرام باخبار البلد الحرام'''، محمد بن احمد التقی الفاسی (۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. | ||
* '''کشف الارتیاب'''، سید محسن الامین (۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق. | * '''کشف الارتیاب'''، سید محسن الامین (۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق. | ||
* '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | * '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا (۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق. | ||
* '''منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم'''، علی بن تاج الدین السنجاری (۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | * '''منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم'''، علی بن تاج الدین السنجاری (۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق. | ||
*'''منزل و مقبره حضرت خدیجه علیها السلام براساس سفرنامه های حج'''، محمدرضا خادمیان، همایش صدف کوثر، دوره اول، 1395/10/2، ص 267تا 275 | |||