در حال ویرایش قربانی

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات اعمال
{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۴]]|سال=[[۱۳۹۹]]|کاربر=Kamran  }}
| عنوان = قربانی
{{حج و عمره عمودی}}
| تصویر =
 
| توضیح تصویر =
قربانی حیوان تقدیمی به پیشگاه خداوند در حج یا عمره
| فیلم = فیلم احکام قربانی.mp4
 
| توضیح فیلم = ببیند: آموزش احکام قربانی
حیوانی است با شرایط خاص که ازدوران سنت [[ابراهیم(ع)|ابراهیم]] حج و پس از جایگزین شدن قوچ به جای اسماعیل ذبیح، به عنوان اثبات بندگی و پرهیزگاری حاجی در حج و عمره برای رضای خدا قربانی می شد. به آیین خاص عبادی که براساس کتب آسمانی از دوران هابیل وجود داشت و تا به امروز در ادیان ابراهیمی و نیز در ادیان دیگر وجود دارد هم گفته می شود.
| دسته =
 
| مربوط به آیین = [[حج]]
==مفهوم‌شناسی و جایگاه ==
| مکان = [[منا]]
«قربان» مصدر قرب و به معناي نزديک شدن است، قرباني نيز که از همين ريشه است، موجب قرب انسان به خدا مي‌باشد.<ref>مقاييس اللغه، ج۵، ص۸۰.</ref> قرباني در حج تمتع را «هدي» مي‌گويند. قرباني که در روز عيد «اضحي» صورت مي‌گيرد «اضحيه» نامند. به قرباني ذبيحه نيز گفته مي‌شود.
| زمان = [[عید قربان]]
 
| عمل قبلی = [[رمی جمره عقبه]]
قرباني از زمان آدم ابوالبشر(ع) آغاز<ref>مائده، آیه ۲۷.</ref> و در زمان حضرت ابراهيم(ع) به اوج رسيد. قرباني در همه اديان وجود داشته<ref>حج، آیه ۳۴.</ref> و در آيين يهود با فروعاتي متعدد پابرجاست. <ref>دایره المعارف کتاب مقدس،ص۶۶۸..</ref>
| عمل بعدی = [[حلق و تقصیر|حلق یا تقصیر]]
| حکم = [[واجب]]
| کفاره =
| پیامد فقهی =
| ثواب =
| آداب وابسته =
| فلسفه و اسرار =
| منشاء و تاریخچه = ماجرای ذبح [[حضرت اسماعیل]] از سوی [[حضرت ابراهیم(ع)]] به فرمان خدا  
| مکان‌های وابسته = [[قربانگاه معیصم]]
| اشیای وابسته =  
| ذکرهای وابسته =
| دعاهای وابسته = [[دعاهای مناسک عمره تمتع و حج#دعای قربانی|دعای قربانی]]
| مفاهیم فقهی وابسته =  
| احکام فقهی وابسته =  
| صفحه فتواهای مراجع = [[قربانی (فتاوای مراجع)|قربانی]]
| جستارهای وابسته = [[بدنه]]، [[تجلیل هدی]]
}}
'''قربانی''' ذبح گوسفند یا گاو،‌ یا نحر شتر و از اعمال واجب [[حج]] است. به فتوای فقیهان [[شیعه]]، مکان قربانی [[منا]] و زمان آن روز [[عید قربان]] است. بیشتر فقیهان [[اهل‌سنت]] زمان قربانی را روزهای دهم، یازدهم و دوازدهم ذی‌حجه دانسته‌اند.  


همه مذاهب اسلامی برای حیوان قربانی شرایطی مانند پیر و لاغر نبودن، ذکر کرده‌اند. بر اساس منابع روایی شیعه، قربانی نباید ناقص باشد. به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، مستحب است حاجی گوشت قربانی را سه قسمت کند؛ بخشی را هدیه کند، بخش دیگر را [[صدقه]] دهد و قدری را بخورد. در مقابل، به نظر فقیهان [[مذهب شافعی|شافعی]]، خوردن گوشت قربانیِ واجب جایز نیست.  
پيامبراسلام(ص) اين سنت الهي را از خرافات زدود، چه آنکه در جاهليت پس از ذبح يا نحر، کعبه را به خون قرباني مي‌آلودند و قسمتي از گوشت آن را بر خانه کعبه مي‌آويختند تا خداوند آن را قبول کند. <ref>بحار الانوار، ج۶۷، ص۲۷۵.</ref>


امروزه عمل قربانی توسط دولت [[عربستان]] در [[قربانگاه معیصم|قربانگاه مُعَیصم]] که بیرون از [[منا]] و [[وادی محسر]] قرار دارد، به [[نیابت]] از حاجی انجام می‌شود. به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، در صورتی که امکان قربانی در منا نباشد، قربانی در بیرون آن کافی است و نیابت در قربانی جایز است.
خداوند قرباني را شعاير و نشانه‌هاي الهي<ref>مائده، آیه ۲ ؛ حج آیه ۳۶.</ref> معرفي و همانند کعبه و ماه حرام<ref>مائده آیه ۹۷.</ref>، وسيله قيام<ref>مصباح المنیر، ریشه قوم.</ref> و برپا بودن مردم شمرده است.<ref>تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۱۰۰ ؛ تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۴۲ ؛ تفسیر نمونه، ج۵، ص۹۰.</ref> آنچه از قرباني به حج گزار مي‌رسد، تقوا و پرهيزکاري و پاکي اعمال است<ref>حج، آیه ۳۷.</ref>، هر چند که به خوردن آن و اطعام به مستمندان قانع و فقير سفارش شده است. <ref>حج، آیه ۳۶.</ref>


فقیهان مذاهب اسلامی به تصریح [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]] برآنند که اگر کسی از قربانی کردن ناتوان شد، باید به جای آن، سه روز پیاپی در حج و هفت روز پس از بازگشت از حج، [[روزه]] بگیرد.
قرباني در روز عيد قربان، گوئي به تاسي از ابراهيم خليل(ع) است، آنگاه که تسليم‌وار، اسماعيل يگانه فرزند را به قربانگاه فرستاد و خداوند «ذبح عظيمي را فداي او کرد.»<ref>صافات، آیه ۱۰۷.</ref>


ذبح شتر در درجه نخست و گاو در درجه دوم، از مستحبات قربانی است. همچنین فربه بودن حیوان،‌ و ذبح پس از طلوع آفتاب روز [[عید قربان]]، از مستحبات قربانی است.  
امام صادق۷ در پاسخ به فلسفه قرباني فرمود: «هنگامي که اولين قطره خون قرباني به زمين مي‌ريزد گناهان صاحبش بخشيده مي‌شود و به وسيله قرباني معلوم مي‌شود چه کسي تقواي الهي دارد.» <ref>بحارالانوار، ج۹۶، ص۲۹۶ـ۲۹۸.</ref>
{{حج و عمره عمودی}}


==مفهوم‌شناسی ==
حضرت علي ۷ مي‌فرمايند: «اگر مردم مي‌دانستند چه فوايدي در قرباني است، هر آينه قرباني مي‌کردند و لو با قرض گرفتن باشد.» <ref>همان.</ref>
واژه «قربان» به معنای نزدیک شدن است، قربانی نیز که از همین ریشه است، موجب قرب و نزدیکی انسان به خدا می‌شود.<ref>مقاییس اللغه، ج۵، ص۸۰.</ref> قربانی در [[حج تمتع]] را «هدی» می‌گویند. قربانی که در روز عید اضحی ([[عید قربان]]) صورت می‌گیرد، «اضحیه» نامند. به قربانی، ذبیحه نیز گفته می‌شود.


== قربانی در اقسام حج ==
== قربانی در اقسام حج ==
قربانی بسته به اینکه در کدام قسم از [[اقسام حج]] باشد، احکام خاصی می‌یابد.  
===در حج تمتع===
قرباني، از واجبات غير رکني حج تمتع است<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۷۲ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۱۴-۱۱۸ ؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۴۹.</ref> که در روز دهم ذي‌حجه، بعد از رمي جمره عقبه در راه خدا به عنوان يکي از اعمال حج انجام مي‌پذيرد. اصل وجوب قرباني براي متمتع در روز عيد قربان به استناد قرآن<ref>بقره، ۱۹۶.</ref> و روايات،<ref>وسائل الشیعه، ج۸، ابواب اقسام الحج، باب ۲، حدیث ۴؛ ج۱۰، باب ۱۴از ابواب رمی جمره العقبه، حدیث ۱و۷ ، باب ۱۵، حدیث ۱و۳، باب ۱۷ .</ref> مسلم بين فقيهان اماميه<ref>منتهى المطلب ، ج۱۱،ص۱۱۴؛ ریاض المسائل،ج۶، ص۳۹۵ ؛ الحدائق الناضره،ج۱۷،ص۲۵.</ref> و اهل سنت<ref>المجموع، ج۷، ص۱۹۱ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.</ref> است.


* '''در حج تمتع''': قربانی، از واجبات غیر رکنی [[حج تمتع]] است<ref name=":0">الخلاف، ج۲، ص۲۷۲ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۱۴-۱۱۸ ؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۴۹.</ref> و اصل وجوب آن بین فقیهان [[شیعه]]<ref name=":1">منتهی المطلب ، ج۱۱،ص۱۱۴؛ ریاض المسائل،ج۶، ص۳۹۵ ؛ الحدائق الناضره،ج۱۷،ص۲۵.</ref> و [[اهل‌سنت]]<ref name=":2">المجموع، ج۷، ص۱۹۱ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.</ref> مسلم است. به اجماع فقیهان شیعه<ref>ریاض المسائل،ج۶، ص۳۷۹ ؛ مستندالشیعه،ج۱۲، ص۲۹۶؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۱۵.</ref> در حج تمتع، چه حاجی [[اهل حرم|اهل مکه]] باشد و چه نباشد، قربانی واجب است. در مقابل، فقیهان چهارگانه اهل‌سنت، قربانی را در حج تمتع فقط برای حاجی غیرمکی واجب می‌دانند.<ref>حاشیه ابن عابدین، ج۲، ص۵۹۲ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶ ؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>
به اجماع فقيهان اماميه<ref>ریاض المسائل،ج۶، ص۳۷۹ ؛ مستندالشیعه،ج۱۲، ص۲۹۶؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۱۵.</ref> به پشتوانه قرآن<ref>بقره، آیه ۱۹۶.</ref> و احاديث<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰ ، باب ۱ از ابواب ذبح، حدیث ۱و ۱۱ و باب ۲ از ابواب ذبح، حدیث ۴.</ref>، در حج تمتّع- چه متمتع اهل مکه باشد و چه نباشد-، قرباني واجب است؛ چه آنکه ادله ذبح در حج تمتع، اطلاق دارد و مقيد به غير مکي نيست. فقيهان چهارگانه اهل سنت، قرباني را در حج تمتع فقط براي متمتع غير مکي واجب مي‌دانند.<ref>حاشیه ابن عابدین، ج۲، ص۵۹۲ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶ ؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>


* '''در حج قران''': شرط [[حج قران|حج قِران]]، همراه داشتن قربانی هنگام [[احرام|مُحرم شدن]] است<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۵۰.</ref> و به اتفاق همه فقیهان مذاهب،<ref>فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹.</ref> قربانی کردن در حج قران واجب است. هرگاه فرد در حج قران، قربانی را هنگام احرام، [[اشعار و تقلید|اشعار یا تقلید]] کند، قربانی در [[منا]] واجب می‌شود.<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۶ ؛ جواهرالکلام،ج۱۸،ص ۵۰و ۹۶ ؛ ج۱۹، ص۱۹۲-۱۹۶؛ مهذّب الاحکام، ج۱۴، ص۲۴۶.</ref> انجام قربانی دیگری، همانند قربانی حج تمتع واجب نبوده و فقط استحباب دارد.<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶.</ref>
=== در حج قران ===
شرط حج قران، همراه داشتن قربانى هنگام مُحرم شدن است<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۵۰.</ref>، و به اتفاق همه فقيهان مذاهب<ref>فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹.</ref>، قرباني کردن در حج قران واجب است؛ هرگاه فرد در حج قران، قرباني را هنگام احرام اشعار )شكافتن يك طرف كوهان شتر و خون‌آلود كردن آن) يا تقليد (آويختن نعل و چيزهاي ديگر بر گردن قرباني به قصد نشانه‌‌گذاري آن براي قرباني شدن (کند، قرباني در منا واجب مى‌گردد و تبديل آن جايز نيست.<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۶ ؛ جواهرالکلام،ج۱۸،ص ۵۰و ۹۶ ؛ ج۱۹، ص۱۹۲-۱۹۶؛ مهذّب الاحكام، ج۱۴، ص۲۴۶.</ref> انجام قرباني ديگري، همانند قرباني حج تمتع بر قارن واجب نبوده و فقط استحباب دارد.<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶.</ref>


* '''در حج افراد''': به اتفاق همه فقیهان مذاهب اسلامی<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>، قربانی در [[حج افراد|حج اِفراد]] لازم نیست و فقط استحباب دارد.
=== در حج افراد ===
به اتفاق همه فقيهان مذاهب اسلامي<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>، قرباني در حج افراد لازم نيست و فقط قرباني کردن در حج افراد استحباب دارد. مستند اين حکم به جز اجماع، صراحت آيه ۱۹۶ بقره/۲ مي‌باشد. روايات متعدد نيز پشتوانه اين فتواي فقيهان اماميه است. <ref>وسائل الشیعه، ج۸، باب۱،۲ و ۲۱ ابواب اقسام الحج و باب ۱، ابواب ذبح.</ref>


==قربانی واجب و مستحب==
==قربانی واجب و مستحب==
قربانی در [[حج تمتع]]، در [[حج قران]]، در صورت [[احصار و صد|احصار]] و نیز، در [[کفاره|کفارات]]، واجب است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۸، ص۲۹۷ ؛ منتهی المطلب، ج۱۱، ص۲۶۳ – ۲۶۵ ؛ الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۴۳.</ref>
'''قرباني مستحب''': اضحيه در عيد قربان؛ چه در منا و چه مکان‌هاي ديگر استحباب دارد. به طور کلي، قرباني کردن به اتفاق فقيهان همه مذاهب اسلامي<ref>الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۱۹۹ ؛ المغني،ج۳، ص۸۲؛ ا المجموع شرح المهذب،ج۸، ص۳۵۶، ۴۱۴.</ref>، مستحب و در روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۵؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۷.</ref> بسيار بر آن سفارش شده است.


فقیهان شیعه،<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۱۳؛ مستند الشیعه، ج۱۳، ص۱۴۲ .</ref> [[مذهب شافعی|شافعی]]،<ref>الام، ج۲، ص۱۸۰؛ المجموع، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳ .</ref> [[مذهب حنبلی|حنبلی]]<ref>المغنی، ج۳، ص۳۷۱؛ کشاف القناع، ج۲، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و [[مذهب حنفی|حنفی]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۰۶.</ref> به استناد [[آیه ۱۹۶ سوره بقره|آیه ۱۹۶ بقره]] برای [[تحلل|تحلّلِ محصَر]]، قربانی کردن را لازم می‌دانند. [[مذهب مالکی|مالکیان]]<ref>الموطأ، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۹۴؛ حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۹۳-۹۴ .</ref> برای تحلّل محصر قربانی را لازم نشمرده‌اند. وجوب قربانی برای [[حلق و تقصیر|تراشیدن سر]] و [[صید]]، تخییری است و حاجی مخیر بین قربانی، [[صدقه]] و [[روزه]] است.
در روايات فريقين<ref>کافی، ج۴، ص۲۴۷، ح۴؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۷۲۷، ح۱۲۱۸.</ref> آمده است که پيامبر خدا۹ در حجه الوداع، يکصد شتر قرباني کردند، بنابر نقل روايات<ref>تهذیب الاحکام، ج۵، ص۲۲۷، ح۷۷۰ ؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۰۱، ح۴ .</ref> از اين تعداد، ۳۴ شتر براي حضرت علي۷ و ۶۶ شتر براي خود ايشان بود.


قربانی کردن در [[عید قربان]]، چه در [[منا]] و چه مکان‌های دیگر استحباب دارد. به طور کلی، قربانی کردن به اتفاق فقیهان همه مذاهب اسلامی<ref>الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۱۹۹ ؛ المغنی،ج۳، ص۸۲؛ ا المجموع شرح المهذب،ج۸، ص۳۵۶، ۴۱۴.</ref>، مستحب و در روایات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۵؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۷.</ref> بسیار به آن سفارش شده است. به اعتقاد فقیهان شیعه و شافعیان، زمان قربانیِ مستحب برای کسی که در منا است، روز [[عید قربان]] و سه روز پس از آن و به باور فقیهان حنفی، مالکی و حنبلی، ایام قربانی مستحبی در منا روز عید و دو روز پس از آن است. به اتفاق همه فقیهان اسلامی، وقت قربانی استحبابی برای کسی که در منا نیست، روز عید و دو روز پس از آن است.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۵۸۷ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ص۲۳۸.</ref>
'''قرباني واجب''': قربانى در حج تمتع، قربانى جهت احصار و قرباني در کفارات واجب است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۸، ص۲۹۷ ؛ منتهى المطلب، ج۱۱، ص۲۶۳ – ۲۶۵ ؛ الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۴۳.</ref>  
== شرایط قربانی ==
به اتفاق فقیهان شیعه<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۰۷ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹، ص۱۳۶-۱۳۸ ؛ الحدائق الناضره ج۱۷، ص۸۸-۹۱. </ref> و اهل‌سنت<ref>المغنی ۱۱ / ۹۹، ۱۰۰ ؛ حاشیه الدسوقی علی الشرح الکبیر،ج۲، ص۱۱۹ ؛ المجموع،ج۸، ص۳۹۴. </ref> باید حیوانی که به عنوان قربانی ذبح می‌شود شرایطی داشته باشد؛ از جمله آنکه: خیلی پیر، ناقص العضو و لاغر نباشد، همچنین باید سالم بوده و سن آن کامل باشد.<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۳۹؛ سنن الترمذی،ج۴، ص۸۷ .</ref> بر اساس روایتی از [[پیامبر(ص)]]، حیوانی که قربانی می‌شود نباید لنگ، کچل، گوش‌بریده، دم‌بریده و شاخ شکسته باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۲۰.</ref> آنچه به عنوان قاعده کلی طبق روایتی از [[امام کاظم(ع)]] فهمیده می‌شود، آن است که قربانی نباید ناقص باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب۲۱ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref>  


به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، بز و گاو نباید کمتر از دو سال داشته باشند و میش نیز به احتیاط واجب، کمتر از یک سال نباشد. همچنین شتر سال پنجم را تمام و داخل سال ششم شده باشد.<ref>المبسوط ج۱، ص۳۸۷؛ مدارک الاحکام ج۵، ص۹۴ ؛ جواهر الکلام ج۱۵، ص۱۳۲ ؛ ج۱۹، ص۱۳۶. </ref>
وجوب قرباني در حج تمتع، بين قرباني و ده روز روزه، ترتيبى است. بدين سان که ابتدا قرباني واجب است و در صورت عدم امکان، ده روز روزه واجب مي‏شود. وجوب قربانى جهت تراشيدن سر و نيز صيد، تخييري است و حاجي مخير بين قربانى، صدقه و روزه است. اما، وجوب قربانى جهت احصار، تعيينى است، يعني تنها قرباني، واجب است.


== زمان قربانی ==
فقيهان امامي،<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۱۳؛ مستند الشيعه، ج۱۳، ص۱۴۲ .</ref> شافعي،<ref>الام، ج۲، ص۱۸۰؛ المجموع، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳ .</ref> حنبلي<ref>المغني، ج۳، ص۳۷۱؛ كشاف القناع، ج۲، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و حنفي<ref>المبسوط، سرخسي، ج۴، ص۱۰۶.</ref> به استناد آيه ۱۹۶ بقره/۲ براي تحلّلِ محصر، قرباني‌ كردن را لازم مي‌دانند. مالكيان<ref>الموطأ، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱؛ مواهب الجليل، ج۴، ص۲۹۴؛ حاشيه الدسوقي، ج۲، ص۹۳-۹۴ .</ref> براي تحلّل محصَر قرباني را لازم نشمرده‌اند.
طبق دیدگاه بیشتر فقیهان شیعه،<ref>مدارک الاحکام، ج۸، ص۲۷ ؛ مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۹؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> زمان وجوب قربانی روز [[عید قربان]] (دهم ذی‌حجه) است و اگر بی‌دلیل تأخیر انداخت گناه کرده است. اگر کسی از روی عمد یا به‌واسطه عذری روز عید قربانی نکرد، واجب است آن را در [[ایام تشریق]] (یازده، دوازده و سیزده ذی‌حجه) ذبح کند و در صورت عدم امکان، در بقیه ماه ذی‌حجه قربانی نماید.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۷۶ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۹ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> برخی فقیهان شیعه، قربانی در روز عید را بهتر دانسته و آن را در تمام روزهای ذی‌حجه جایز دانسته‌اند.<ref>جواهر الکلام ج۱۹، ص۱۳۳-۱۳۴ ؛ جامع المدارک ج۲، ص۴۵۴-۴۵۵ ؛ براهین الحج ج۳، ص۲۹۴-۲۹۶.</ref>


به باور فقیهان حنفی، مالکی و حنبلی، قربانی باید در ایام نحر (روزهای دهم، یازدهم و دوازدهم ذی‌حجه) صورت پذیرد؛ ولی فقیهان شافعی زمان خاصی را تعیین نکرده‌اند، هرچند قربانی کردن در روز عید قربان را بهتر دانسته‌اند.<ref>الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۴۲، ص۲۴۹.</ref> حنابله و حنفیان ذبح قربانی حج واجب، قبل از عید قربان را جایز نمی‌دانند و در صورت ذبح قبل از عید، حکم به تجدید آن در عید کرده‌اند.<ref>بدایه المجتهد،ج۱، ص۳۷۸ ؛ المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۳۸۱؛ المغنی ، ج۳، ص۴۶۴.</ref>
== شرایط قربانی ==
الف. شرايط عمومي: به اتفاق فقيهان اماميه<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۰۷ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹، ص۱۳۶-۱۳۸ ؛ الحدائق الناضره ج۱۷، ص۸۸-۹۱. </ref> و اهل سنت<ref>المغني ۱۱ / ۹۹، ۱۰۰ ؛ حاشيه الدسوقي على الشرح الكبير،ج۲، ص۱۱۹ ؛ المجموع،ج۸، ص۳۹۴. </ref> بايد حيواني که به عنوان قرباني ذبح مي‌شود شرايطي داشته باشد. فقيهان فريقين،<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۳۹؛ سنن الترمذي،ج۴، ص۸۷ .</ref> در بسياري از صفات و ويژگي‌هاي قرباني، اتفاق نظر دارند، از جمله آنکه: خيلي پير، ناقص العضو و لاغر نباشد، همچنين بايد سالم بوده و سن آن کامل باشد.


== مکان قربانی ==
رسول خدا۹ فرمود: حيواني که قرباني مي‌شود نبايد لنگ، لاغر، کچل، گوش‌بريده، دم‌بريده و شاخ شکسته باشد. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۲۰.</ref> آنچه به عنوان قاعده کلي از پاسخ امام موسي بن جعفر۷ در صحيح علي بن جعفر فهميده مي‌شود، آن است که قرباني نبايد ناقص باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب۲۱ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> به‌نظر فقيهان اماميه<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۳۱۰- ۳۱۶.</ref>، به استناد صحيح عبدالرحمن بن الحجاج<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۱۲ از ابواب ذبح، ح ۳ و ۴.</ref> قرباني حيواني که در اصل خلقت بي بيضه است، يا بيضه‌هايش را بيرون کشيده و يا کوبيده باشند، کفايت نمي‌کند. <ref>مناسک حج(مراجع)، مساله ۱۰۲۳.</ref> فقهاي اهل سنّت قرباني کردن حيوان خصي را در حج تمتع تجويز کرده‌اند. <ref>الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۱۹، ص۱۲۵_۱۲۶ .</ref>  
مطابق دیدگاه فقیهان شیعه<ref>تذکره الفقهاء ، ج۸، ص۲۵۲ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۰ .</ref> به پشتوانه احادیث فراوان،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۲۸ از ابواب ذبح، ح۲ ؛ باب ۴ از ابواب ذبح، ح۱ و ۵و۶ و ۷.</ref> قربانی باید در سرزمین [[منا]] انجام شود؛ البته در حالت ضرورت، [[قربانی در خارج از منا|قربانی خارج از منا]] اشکال ندارد. فقیهان حنفی، شافعی و حنبلی بر این باورند که در تمامی منطقه [[حرم مکی]] می‌توان قربانی انجام داد؛ ولی فقیهان مالکی معتقدند قربانی را با شرایطی در منا و در غیر این صورت باید در [[مکه]] ذبح کرد.<ref>بَدَائِع الصَّنَائِع،ج۲، ص۱۷۹؛ مغنی الْمُحْتَاج،ج۱، ص۵۳۱ ؛ مواهب الْجَلِیل، ج۳، ص۱۸۶.</ref>


عمره‌گزاری که قربانی همراه خود آورده یا قربانی به جهت کفاره [[صید]] و غیر آن بر عهده‌اش آمده، واجب است قربانی را در مکه ذبح یا نحر کند.<ref>کشف اللثام، ج۶، ص۲۰۶ ؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۳۲۸ ؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref>
قرباني حيوان صمعاء –در اصل خلقت فاقد گوش و يا داراي گوش کوچک و غير طبيعي- به جهت اختلاف در برداشت روايت بزنطي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> و صحيح حلبي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ۲.</ref>، در اينکه مصداق حيوان ناقص است يا تام، اختلاف است. <ref>الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۳۷ ؛ مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۳ ؛ ذخیره المعاد، ج۳، ص۶۶۷.</ref>


==مصرف قربانی==
ب.شرايط اختصاصي: به استناد روايت صحيح عيص بن القاسم<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۱ از ابواب ذبح، ح۱.</ref> اگر قرباني شتر، گاو يا بز است، بايد «ثني» باشد. همان‌گونه که لغويون<ref>الصحاح، ج۶، ص۱۴۱؛ اللسان، ج۲، ماده ثنی؛ النهایه، ج۱، ص۲۲۶.</ref> گفته‌اند و بنابر قول مشهور فقيهان شيعه<ref>المبسوط ج۱، ص۳۸۷؛ مدارک الاحکام ج۵، ص۹۴ ؛ جواهر الکلام ج۱۵، ص۱۳۲ ؛ ج۱۹، ص۱۳۶. </ref> ثني در شتر، زماني است که از نظر سن، سال پنجم را تمام و داخل سال ششم شده باشد؛ گاو و گوسفند(بز) نيز کمتر از دو ساله نباشند و گوسفند(ميش) نيز به احتياط واجب کمتر از يک سال نباشد.
بیشتر فقیهان شیعه<ref>النهایه، ص۲۶۱ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۲۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۵۷ .</ref> به استناد [[آیه ۲۸ سوره حج]] معتقدند، استحباب دارد حاجی ذبیحه را سه قسمت کند؛ بخشی را هدیه کند، بخش دیگر را [[صدقه]] دهد و قدری را هم بخورد.<ref>علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۸.</ref>
فقیهان مالکی، حنبلی و حنفی معتقدند<ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، الشرح الْکَبِیر، ج۲، ص۸۹ .</ref> حاجی می‌تواند گوشت قربانی [[حج تمتع]] و [[حج قران|قِران]] را بخورد؛ ولی فقیهان شافعی بر جایز نبودن خوردن گوشت هدی واجب، اعتقاد دارند.<ref>مُغْنِی الْمُحْتَاج، ج۱، ص۵۳۱.</ref> همه فقیهان اهل‌سنت، بر جواز خوردن گوشت قربانی مستحب اتفاق دارند، جز فقیهان مالکی که جواز خوردن از گوشت قربانی را مشروط به معین نبودن هدی دانسته‌اند.<ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، المغنی،ج۳، ص۵۴۱، الشرح الْکَبِیر، ج۲، ص۸۹ .</ref>


فقیهان شافعی و حنبلی معتقدند تقسیم گوشت هر قربانی‌ای که ذبحش در [[حرم مکی|حرم]] واجب باشد، بین [[مسکین|مساکین]] حرم واجب است؛ ولی فقیهان حنفی حکم به جواز تقسیم گوشت قربانی در حرم و غیر حرم کرده‌اند.<ref>سنن الترمذی، ج۳، ص۲۰۶؛ مختصر تفسیمر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۵ ؛ بدایه المجتهد، ج۱، ص۳۰۳.</ref>
زمان و مکان قرباني:


== قربانی در خارج از منا ==
زمان قرباني: برخي از روايات قرباني حج تمتع را تا سه روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح ۴، ۵، ۶، ۷.</ref> برخي چهار روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح۱، ۲ ، ۳.</ref> برخي تا آخر ذي‌حجه<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹ ، ابواب ذبح، ح۵؛ باب ۴۴، ح۱ و ۲؛ باب ۴۵، ح۲.</ref> و برخي قرباني را فقط در روز عيد مي‌دانند. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹، ابواب ذبح، ح۱ و ۲.</ref> مطابق ديدگاه مشهور فقيهان اماميه<ref>مدارک الاحکام، ج۸، ص۲۷ ؛ مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۹؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> جمع بين روايات بدين گونه است که قرباني در روز عيد، واجب تکليفي است و اگر بي دليل تاخير انداخت گناه کرده و تا آخر ذي‌حجه صحيح است. پس اگر کسي عمدا يا به‌واسطه عذري روز عيد قرباني نکرد واجب است آن را در ايام تشريق، يعني يازده و دوازده و سيزده ذي‌حجه ذبح کند و در صورت عدم امکان در بقيه ماه ذي‌حجه قرباني نمايد.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۷۶ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۹ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref>
{{اصلی|قربانی در خارج از منا}}
از گذشته مرسوم بوده عمل قربانی در [[منا]] انجام شود؛ ولی دولت [[عربستان]] با زیاد شدن حاجیان، [[قربانگاه معیصم|قربانگاه مُعَیصم]] را در بیرون از منا تأسیس کرده و عمل قربانی را در آن انجام می‌دهد. برخی از فقیهان، قربانی در بیرون از منا را کافی دانسته و برخی با آن مخالفت کرده‌اند.


به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، در صورتی که امکان قربانی در منا نباشد، قربانی در بیرون آن کافی است. به فتوای [[سید علی سیستانی]]، مرجع تقلید شیعه، اگر امکان نداشتن قربانی در منا، به دلیل منع حکومت باشد احتیاط این است که در [[وادی محسر]] قربانی کند و سه روز نیز [[روزه]] بگیرد.
برخي اساسا قرباني در روز عيد را افضل دانسته و آن را در تمام ايام ذي‌حجه جايز دانسته‏اند. <ref>جواهر الکلام ج۱۹، ص۱۳۳-۱۳۴ ؛ جامع المدارک ج۲، ص۴۵۴-۴۵۵ ؛ براهین الحج ج۳، ص۲۹۴-۲۹۶.</ref>


===قربانگاه معیصم===
به باور فقيهان حنفي، مالکي و حنبلي قرباني بايد در ايام نحر- روزهاي دهم و يازدهم و دوازدهم ذي‌حجه – صورت پذيرد ولي فقيهان شافعي زمان خاصي را تعيين نکرده‌اند، هرچند افضل را روز عيد قربان دانسته‌اند.<ref>الموسوعه الفقهيه الكويتيه، ج۴۲، ص۲۴۹.</ref> حنابله و حنفيان تقديم قرباني حج واجب قبل از عيد را جايز نمي‌دانند و در صورت ذبح قبل از عيد، حکم به تجديد آن در عيد کرده‌اند. <ref>بدایه المجتهد،ج۱، ص۳۷۸ ؛ المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۳۸۱؛ المغنی ، ج۳، ص۴۶۴.</ref>
{{اصلی|قربانگاه معیصم}}قربانگاه معیصم تأسیساتی کشتارگاهی در فاصله پانصد متری [[منا]] و خارج از [[وادی محسر]] است، که ذبح یا نحر قربانی حاجیان در آن انجام می‌شود.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص170.</ref> طرح قربانگاه، بر اساس فتوایی است که از دار افتای کشور [[عربستان]] صادر شده و هیئت وزیران سعودی نیز آن را تأیید کرده‌است. این فتوا، بر مبنای وکالت دادن برای ادای فریضه قربانی است. دولت عربستان برای تضمین اجرای صحیح شرعی و بهداشتی بر اجرای آن نظارت دارد.<ref name=":02">«[https://www.adahi.org/ar/Pages/about-adahi.aspx عن مشروع الأضاحی]»، الاضاحی.</ref>


==اشعار و تقلید==
به اعتقاد فقيهان اماميه و شافعيان، زمان قرباني «مستحب» براي کسي که در منا است، روز عيد و سه روز پس از آن و به باور فقيهان حنفيان، مالکيان و حنابله، ايام قرباني مستحبي در منا روز عيد و دو روز پس از آن است. به اتفاق همه فقيهان اسلامي، وقت قرباني استحبابي براي کسي که در منا نيست، روز عيد و دو روز پس از آن است. <ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۵۸۷ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ص۲۳۸.</ref>
{{اصلی|اشعار و تقلید}}
اشعار، ایجاد شکاف در کوهان شتری است که برای قربانی آماده شده است، تا اینگونه شناسایی آن آسان‌تر باشد.<ref>مدارک الاحکام، ج7، ص196؛ مستند الشیعه، ج13، ص105؛ ریاض المسائل، ج6، ص154.</ref> تقلید، آویزان کردن نشانه‌ای مانند کفش به گردن حیوانی است که برای قربانی آماده شده است.<ref>المغنی، ج3، ص574-575؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص257؛ الفقه الاسلامی، ج3، ص666.</ref> بسیاری از فقیهان شیعه تنها مورد اشعار و تقلید را در [[حج قران]] دانسته‌اند. به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، در حج قران افزون بر [[تلبیه]]، با اشعار و تقلید نیز [[احرام]] منعقد می‌شود.<ref>المبسوط، طوسی، ج1، ص315؛ کشف اللثام، ج1، ص314؛ سلسلة الینابیع، ج30، ص186.</ref> از میان اهل سنت، تنها [[مذهب حنفی|حنفیان]] تقلید را در انعقاد احرام دخیل می‌دانند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص138؛ الفتاوی الهندیه، ج1، ص222.</ref>


== دیگر احکام ==
مکان قرباني : مطابق ديدگاه فقيهان اماميه<ref>تذکره الفقهاء ، ج۸، ص۲۵۲ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۰ .</ref> به پشتوانه احاديث فراوان<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۲۸ از ابواب ذبح، ح۲ ؛ باب ۴ از ابواب ذبح، ح۱ و ۵و۶ و ۷.</ref> و صحيح، قرباني بايد در سرزمين منا انجام پذيرد، البته در حالت ضرورت قرباني خارج از منا اشکال ندارد. فقيهان حنفي، شافعي و حنبلي بر اين باورند که در تمامي منطقه حرم مي‌توان قرباني انجام داد ولي فقيهان مالکي معتقدند قرباني را با شرايطي در منا و در غير اين صورت بايد در مکه ذبح کرد.<ref>بَدَائِع الصَّنَائِع،ج۲، ص۱۷۹؛ مغني الْمُحْتَاج،ج۱، ص۵۳۱ ؛ مواهب الْجَلِيل، ج۳، ص۱۸۶.</ref>
برخی از دیگر احکام قربانی عبارت است از:
=== آنچه باید قربانی کرد ===
به اجماع فقیهان شیعه<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ منتهی المطلب، ج۱۱، ص۱۸۳ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۳۶.</ref> و اهل سنت،<ref>البدائع،ج۵، ص۶۹، المجموع،ج۸، ص۳۹۸، المغنی، ج۱۱، ص۹۶، ۱۱۸.</ref> و به پشتوانه احادیث<ref>صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۵ ؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۱ و ۲ و۵. </ref> حج‌گزار باید شتر، گاو یا گوسفند قربانی کند و قربانی سایر حیوانات کافی نیست.


=== شراکت در قربانی ===
عمره گزاري که قرباني همراه خود آورده يا قرباني- به جهت کفاره صيد و غير آن- بر عهده‌اش آمده، واجب است قرباني را در مکه ذبح يا نحر کند. <ref>کشف اللثام، ج۶، ص۲۰۶ ؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۳۲۸ ؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref>
به فتوای بیشتر فقیهان شیعه<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۷۲ ؛ المختلف، ج۴، ۲۷۹ ؛ کشف اللثام، ج۶، ص۱۳۱.</ref> در حال اختیار هر نفر باید حداقل یک حیوان در [[حج تمتع]] قربانی کند و شرکت چند نفر در یک قربانی کافی نیست. هر چند روایاتی<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۱۸ از ابواب ذبح، ح ۱۰ و ۱۱ و ۱۳.</ref> بر جواز شراکت در قربانی در حال اضطرار داریم، ولی ظاهراً حج‌گزار علاوه بر ذبح مشترک، باید [[روزه]] هم بگیرد.<ref>مناسک حج(مراجع)، مساله ۱۰۲۱.</ref> به دیدگاه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، قربانی گوسفند برای یک نفر، ولی شتر و گاو برای هفت نفر کفایت می‌کند.<ref>البدائع،ج۵، ص۷۱ - ۷۲، حاشیه ابن عابدین علی الدر المختار،ج۵، ص۲۰۱؛ الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۵، ص۹۰.</ref>


=== نیابت در قربانی ===  
==مصرف قربانی==
بیشتر فقیهان مذاهب اسلامی<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ البدائع،ج۵، ص۶۷، حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۱۲۳، نهایه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref> اتفاق دارند، [[نیابت]] در قربانی جایز است، هرچند فرد، خود توانایی داشته باشد. وکیل باید از طرف کسی که نیابت شده،به هنگام ذبح نیت نماید؛ هر چند بهتر است هر دو نیت کنند.<ref>دروس فی الفقه المقارن، ص۵۵۶ ؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ص۲۶۸؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۵۱.</ref> برخی از فقیهان متأخر شیعه برآنند ایمان شرط صحت عمل است، پس ذابح باید [[شیعه]] باشد، اما برخی دیگر معتقدند در این رابطه روایتی از معصومان(ع) نداشته و اساس ایمان شرط قبولی عمل است، پس اسلامِ ذابح کفایت می‌کند.<ref>الحج فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج۵، ص۱۲۳؛ مناسک حج(مراجع)، مساله۱۰۴۲.</ref>
مشهور فقيهان اماميه<ref>النهایه، ص۲۶۱ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۲۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۵۷ .</ref> به استناد آيه ۲۸ حج/۲۲ معتقدند، استحباب دارد حاجي ذبيحه را سه قسمت؛ بخشي را هديه و بخش ديگر را صدقه و قدري را هم بخورد. امام صادق۷ فرمود: «امام زين العابدين۷ و امام باقر۷ يک ثلث قرباني را به همسايگان و ثلث ديگر را به فقيران و ثلث آخر را به مصرف اهل بيت خودشان مي‌رسانيدند.» <ref>علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۸.</ref>
 
=== ترتیب اعمال ===
فقيهان مالکي، حنبلي و حنفي معتقدند<ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref> حاجي مي‌تواند گوشت قرباني حج تمتع و قران را بخورد ولي فقيهان شافعي برعدم جواز خوردن گوشت هدي واجب اعتقاد دارند. <ref>مُغْنِي الْمُحْتَاج، ج۱، ص۵۳۱.</ref> همگي بر خوردن گوشت قرباني مستحب اتفاق دارند، مگر آنکه فقيهان مالکي گفته‌اند در صورتي اکل گوشت قرباني جايز است که هدي معين نبوده باشد. <ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، المغني،ج۳، ص۵۴۱، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref>  
برخی از فقیهان شیعه<ref>شرائع الاسلام، ج۱،ص۲۴۰ ؛ قواعد الأحکام،ج۱، ص۴۳۸ ؛ جامع المقاصدج۳، ص۲۳۲.</ref> و فقیهان حنفی و مالکی<ref>المغنی، ج۳، ص۴۴۸ ؛ بدائع الصنائع،ج۲، ص۱۵۸ – ۱۵۹ ؛ الشرح الکبیر، ج۲، ص۴۷ – ۴۸.</ref> بر این باورند که در روز عید قربان باید پس از [[رمی جمره عقبه]] و پیش از [[حلق و تقصیر|حلق یا تقصیر]]، قربانی انجام پذیرد. ابوحنیفه و شماری دیگر از فقیهان اهل‌سنت، رعایت نکردن ترتیب بین این اعمال را سبب وجوب [[کفاره]] (گوسفند) شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۴۱-۴۲؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۸؛ البحرالرائق، ج۳، ص۴۲.</ref> برخی دیگر از فقیهان شیعه و اهل‌سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۴۷۱.</ref> رعایت این ترتیب را لازم نشمرده‌اند. بیشتر فقیهان<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۵.</ref> بر این باورند که هر چند رعایت این ترتیب الزامی است، اما عدم رعایت آن موجب بطلان عمل و وجوب تکرار آن نمی‌شود.


=== بدل قربانی ===
فقيهان شافعي و حنبلي معتقدند تقسيم گوشت هر قرباني‌اي که ذبحش در حرم واجب باشد، بين مساکين حرم واجب است ولي فقيهان حنفي حکم به جواز تقسيم گوشت قرباني در حرم و غير حرم کرده‌اند. <ref>سنن الترمذی، ج۳، ص۲۰۶؛ مختصر تفسیمر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۵ ؛ بدایه المجتهد، ج۱، ص۳۰۳.</ref>
فقیهان مذاهب اسلامی<ref>.الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۱۱۷ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۶؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج۱، ص۴۰۰</ref> به تصریح [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]] برآنند که اگر کسی از قربانی کردن ناتوان شد، باید به جای آن، سه روز پیاپی در حج و هفت روز پس از بازگشت از حج، روزه بگیرد. واجب است روزه سه روز در ماه ذی‌حجه باشد. مستحب است روزهای هفتم، هشتم و نهم ذی‌حجه روزه بگیرد.<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۴۳.</ref>


==فلسفه قربانی==
==فلسفه قربانی==
بر اساس [[قرآن]]، خداوند قربانی را از شعائر و نشانه‌های الهی<ref>مائده، آیه ۲ ؛ حج آیه ۳۶.</ref> معرفی و وسیله قیام<ref>مصباح المنیر، ریشه قوم.</ref> و برپا بودن مردم شمرده است.<ref>تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۱۰۰ ؛ تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۴۲ ؛ تفسیر نمونه، ج۵، ص۹۰.</ref> آنچه از قربانی به حج گزار می‌رسد، تقوا و پرهیزکاری و پاکی اعمال است.<ref>حج، آیه ۳۷.</ref> همچنین در [[آیه ۳۶ سوره حج]]، سفارش شده از گوشت قربانی مستمندان قانع و فقیر [[اطعام در حج|اطعام]] شوند.<ref>حج، آیه ۳۶.</ref>
قربانی کردن، رمز گذشت از همه چیز در راه معبود است، قربانی کردن مظهری است برای تهی نمودن قلب از غیر یاد خداوند و هنگامی می‌توان از این مناسک بهره تربیتی کافی گرفت که تمام صحنه ذبح اسماعیل علیه السلام و روحیات این پدر و پسر به هنگام قربانی در نظر مجسم شود و آن روحیات در وجود انسان پرتو افکن شود.


به باور برخی، قربانی در روز عید قربان، نوعی تأسی از [[حضرت ابراهیم(ع)]] است، که با تسلیم امر خدا شدن، اقدام به ذبح فرزندش [[حضرت اسماعیل(ع)|اسماعیل]] کرد و خدا ذبح عظیمی را فدای او کرد.<ref>صافات، آیه ۱۰۷.</ref> بر اساس حدیثی از [[امام علی(ع)]]، اگر مردم به فواید قربانی آگاه بودند، حتی با قرض گرفتن قربانی می‌کردند.<ref>همان.</ref>
==اِشعار و تقلید==
{{اصلی|اشعار و تقلید}}


بر اساس روایتی، [[امام صادق(ع)]] در پاسخ به فلسفه قربانی، اولین قطره خون قربانی را باعث بخشید شدن گناهان صاحب قربانی دانسته است و قربانی را وسیله‌ای برای آزمودن تقوای او شمرده است.<ref>بحارالانوار، ج۹۶، ص۲۹۶ـ۲۹۸.</ref>
==قربانگاه مُعَیصم==
{{اصلی|قربانگاه معیصم}}‍


== مستحبات قربانی ==
== مستحبات قربانی ==
برخی از مستحبات قربانی چنین است:
* به استناد روايت صحيح زراره از امام باقر۷ افضل در قرباني شتر و پس از آن گاو و در پايان گوسفند است. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۵.</ref>  
* بهترین قربانی، شتر، پس از آن گاو و در پایان، گوسفند است.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۵.</ref>
* فقيهان اماميه<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۱؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ۱۳۶. </ref> به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۹ از ابواب ذبح.</ref> برآنند ذکوريت در هدي شرط نيست، وليکن اگر شتر يا گاو بود، ماده آن بهتر است ولي در گوسفند و بز، نر بودن بهتر است. فقيهان اهل سنت<ref>المبسوط(سرخسی)، ج۱، ص۳۸۷؛ مختصر تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref>، ذبيحه نر و ماده را يکسان مي‌دانند.  
* به گفته فقیهان شیعه<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۱؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ۱۳۶. </ref> به استناد روایات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۹ از ابواب ذبح.</ref> مستحب است شتر یا گاو، ماده؛ ولی گوسفند و بز، نر باشد. فقیهان اهل‌سنت،<ref>المبسوط(سرخسی)، ج۱، ص۳۸۷؛ مختصر تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref> ذبیحه نر و ماده را یکسان می‌دانند.
* به استناد روايات مستحب است قرباني بسيار فربه باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۳ از ابواب ذبح.</ref>
* به استناد روایات، مستحب است قربانی بسیار فربه باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۳ از ابواب ذبح.</ref>
* به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۶ از ابواب ذبح.</ref> مستحب<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ نهايه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref> است حاجي خودش قرباني را ذبح يا نحر کند، و اگر نتواند دست خود را بالاي دست کسي که ذبح مي‌کند، بگذارد.
* مستحب است حاجی خودش قربانی را ذبح یا نحر کند و اگر نتواند دست خود را بالای دست کسی که ذبح می‌کند، بگذارد.<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ نهایه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref>
* بهترين اوقات قرباني کردن، پس از طلوع آفتاب روز عيد، به گونه‌اي است که بتوان نماز عيد و دو خطبه آن را ادا کرد. <ref>مسالک الافهام،ج۲، ص۳۱۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۱۹؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۲۴۱.</ref>
* بهترین اوقات قربانی کردن، پس از طلوع آفتاب روز [[عید قربان]]، به گونه‌ای است که بتوان نماز عید و دو خطبه آن را ادا کرد.<ref>مسالک الافهام،ج۲، ص۳۱۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۱۹؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۲۴۱.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۲۸: خط ۹۵:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
*'''مدارک الاحکام'''، سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.۱۰۰۹ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
*'''مستند الشیعه'''، احمد النراقی (م.۱۲۴۵ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق.
*'''ریاض المسائل'''، سید علی الطباطبائی (م.۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
* '''المغنی'''، عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
*'''تذکرة الفقهاء'''، العلامة الحلی (م.۷۲۶ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
*'''الفقه الاسلامی و ادلته'''، وهبة الزحیلی، دمشق، دار الفکر.
*'''المبسوط فی فقه الشیعهه'''، الطوسی (م.۴۶۰ق)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه.
*'''کشف اللثام'''، الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
*'''سلسلة الینابیع الفقهیه'''، علی اصغر مروارید، بیروت، دار التراث، ۱۴۱۰ق.
*'''المبسوط'''، السرخسی (م.۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
*'''الفتاوی الهندیه'''، الشیخ نظام و الجماعة من علماء الهند، دار الفکر، ۱۴۱۱ق.
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۹ش.
* «[https://www.adahi.org/ar/Pages/about-adahi.aspx عن مشروع الأضاحی]»، الاضاحی، تاریخ بازدید: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
{{پایان}}
== مقاله‌های مرتبط ==
{{حج و عمره}}


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:مناسک منا]]
[[رده:مناسک منا]]
[[رده:احکام قربانی]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)