در حال ویرایش قربانی

{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۲۴]]|سال=[[۱۳۹۹]]|کاربر=Kamran }}

{{حج و عمره عمودی}}

قربانی حیوان تقدیمی به پیشگاه خداوند در حج یا عمره

حیوانی است با شرایط خاص که ازدوران سنت [[ابراهیم(ع)|ابراهیم]] حج و پس از جایگزین شدن قوچ به جای اسماعیل ذبیح، به عنوان اثبات بندگی و پرهیزگاری حاجی در حج و عمره برای رضای خدا قربانی می شد. به آیین خاص عبادی که براساس کتب آسمانی از دوران هابیل وجود داشت و تا به امروز در ادیان ابراهیمی و نیز در ادیان دیگر وجود دارد هم گفته می شود.

«قربان» به معناي نزديک شدن است، قرباني نيز که از همين ريشه است، موجب قرب انسان به خدا مي‌باشد.<ref>مقاييس اللغه، ج۵، ص۸۰.</ref> قرباني در حج تمتع را «هدي» مي‌گويند. قرباني که در روز عيد «اضحي» صورت مي‌گيرد «اضحيه» نامند. به قرباني ذبيحه نيز گفته مي‌شود.

قربانی بسته به اینکه در کدام قسم از اقسام حج باشد، احکام خاصی می‌یابد.  

===در حج تمتع===

قرباني، از واجبات غير رکني حج تمتع است<ref name=":0">الخلاف، ج۲، ص۲۷۲ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۱۴-۱۱۸ ؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۴۹.</ref> و اصل وجوب آن در حج تمتع بين فقيهان اماميه<ref name=":1">منتهى المطلب ، ج۱۱،ص۱۱۴؛ ریاض المسائل،ج۶، ص۳۹۵ ؛ الحدائق الناضره،ج۱۷،ص۲۵.</ref> و اهل سنت<ref name=":2">المجموع، ج۷، ص۱۹۱ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.</ref> مسلم است.

به اجماع فقيهان اماميه<ref>ریاض المسائل،ج۶، ص۳۷۹ ؛ مستندالشیعه،ج۱۲، ص۲۹۶؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۱۵.</ref> در حج تمتّع، چه حاجی اهل مکه باشد و چه نباشد، قرباني واجب است. در مقابل، فقيهان چهارگانه اهل سنت، قرباني را در حج تمتع فقط براي متمتع غير مکي واجب مي‌دانند.<ref>حاشیه ابن عابدین، ج۲، ص۵۹۲ ؛ فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶ ؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>

 

=== در حج افراد ===

به اتفاق همه فقيهان مذاهب اسلامي<ref>جواهرالکلام،ج۱۸،ص۹۶ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ۲۳۹؛ المغنی ، ابن قدامه، ج۳، ص۴۹۷.</ref>، قرباني در حج افراد لازم نيست و فقط قرباني کردن در حج افراد استحباب دارد. مستند اين حکم به جز اجماع، صراحت آيه ۱۹۶ بقره/۲ مي‌باشد. روايات متعدد نيز پشتوانه اين فتواي فقيهان اماميه است. <ref>وسائل الشیعه، ج۸، باب۱،۲ و ۲۱ ابواب اقسام الحج و باب ۱، ابواب ذبح.</ref>

'''قرباني مستحب''': اضحيه در عيد قربان؛ چه در منا و چه مکان‌هاي ديگر استحباب دارد. به طور کلي، قرباني کردن به اتفاق فقيهان همه مذاهب اسلامي<ref>الحدائق الناضره، ج۱۱، ص۱۹۹ ؛ المغني،ج۳، ص۸۲؛ ا المجموع شرح المهذب،ج۸، ص۳۵۶، ۴۱۴.</ref>، مستحب و در روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۵؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۷.</ref> بسيار بر آن سفارش شده است.

 

 

 

فقيهان امامي،<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۲۳-۴۲۴؛ شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۱۳؛ مستند الشيعه، ج۱۳، ص۱۴۲ .</ref> شافعي،<ref>الام، ج۲، ص۱۸۰؛ المجموع، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳ .</ref> حنبلي<ref>المغني، ج۳، ص۳۷۱؛ كشاف القناع، ج۲، ص۶۰۷-۶۰۸.</ref> و حنفي<ref>المبسوط، سرخسي، ج۴، ص۱۰۶.</ref> به استناد آيه ۱۹۶ بقره/۲ براي تحلّلِ محصر، قرباني‌ كردن را لازم مي‌دانند. مالكيان<ref>الموطأ، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱؛ مواهب الجليل، ج۴، ص۲۹۴؛ حاشيه الدسوقي، ج۲، ص۹۳-۹۴ .</ref> براي تحلّل محصَر قرباني را لازم نشمرده‌اند.

الف. شرايط عمومي: به اتفاق فقيهان اماميه<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۰۷ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹، ص۱۳۶-۱۳۸ ؛ الحدائق الناضره ج۱۷، ص۸۸-۹۱. </ref> و اهل سنت<ref>المغني ۱۱ / ۹۹، ۱۰۰ ؛ حاشيه الدسوقي على الشرح الكبير،ج۲، ص۱۱۹ ؛ المجموع،ج۸، ص۳۹۴. </ref> بايد حيواني که به عنوان قرباني ذبح مي‌شود شرايطي داشته باشد. فقيهان فريقين،<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۳۹؛ سنن الترمذي،ج۴، ص۸۷ .</ref> در بسياري از صفات و ويژگي‌هاي قرباني، اتفاق نظر دارند، از جمله آنکه: خيلي پير، ناقص العضو و لاغر نباشد، همچنين بايد سالم بوده و سن آن کامل باشد.  

رسول خدا۹ فرمود: حيواني که قرباني مي‌شود نبايد لنگ، لاغر، کچل، گوش‌بريده، دم‌بريده و شاخ شکسته باشد. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۱۲۰.</ref> آنچه به عنوان قاعده کلي از پاسخ امام موسي بن جعفر۷ در صحيح علي بن جعفر فهميده مي‌شود، آن است که قرباني نبايد ناقص باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب۲۱ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> به‌نظر فقيهان اماميه<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۳۱۰- ۳۱۶.</ref>، به استناد صحيح عبدالرحمن بن الحجاج<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۱۲ از ابواب ذبح، ح ۳ و ۴.</ref> قرباني حيواني که در اصل خلقت بي بيضه است، يا بيضه‌هايش را بيرون کشيده و يا کوبيده باشند، کفايت نمي‌کند. <ref>مناسک حج(مراجع)، مساله ۱۰۲۳.</ref> فقهاي اهل سنّت قرباني کردن حيوان خصي را در حج تمتع تجويز کرده‌اند. <ref>الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۱۹، ص۱۲۵_۱۲۶ .</ref>  

قرباني حيوان صمعاء –در اصل خلقت فاقد گوش و يا داراي گوش کوچک و غير طبيعي- به جهت اختلاف در برداشت روايت بزنطي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ح ۱.</ref> و صحيح حلبي<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰.، باب ۲۳ از ابواب ذبح، ۲.</ref>، در اينکه مصداق حيوان ناقص است يا تام، اختلاف است. <ref>الدروس الشرعیه، ج۱، ص۴۳۷ ؛ مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۳ ؛ ذخیره المعاد، ج۳، ص۶۶۷.</ref>

ب.شرايط اختصاصي: به استناد روايت صحيح عيص بن القاسم<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۱ از ابواب ذبح، ح۱.</ref> اگر قرباني شتر، گاو يا بز است، بايد «ثني» باشد. همان‌گونه که لغويون<ref>الصحاح، ج۶، ص۱۴۱؛ اللسان، ج۲، ماده ثنی؛ النهایه، ج۱، ص۲۲۶.</ref> گفته‌اند و بنابر قول مشهور فقيهان شيعه<ref>المبسوط ج۱، ص۳۸۷؛ مدارک الاحکام ج۵، ص۹۴ ؛ جواهر الکلام ج۱۵، ص۱۳۲ ؛ ج۱۹، ص۱۳۶. </ref> ثني در شتر، زماني است که از نظر سن، سال پنجم را تمام و داخل سال ششم شده باشد؛ گاو و گوسفند(بز) نيز کمتر از دو ساله نباشند و گوسفند(ميش) نيز به احتياط واجب کمتر از يک سال نباشد.

== زمان و مکان قرباني ==

قرباني، از واجبات غير رکني حج تمتع است<ref name=":0" /> که در روز دهم ذي‌حجه، بعد از رمي جمره عقبه در راه خدا به عنوان يکي از اعمال حج انجام مي‌پذيرد. اصل وجوب قرباني براي متمتع در روز عيد قربان به استناد قرآن<ref>بقره، ۱۹۶.</ref> و روايات،<ref>وسائل الشیعه، ج۸، ابواب اقسام الحج، باب ۲، حدیث ۴؛ ج۱۰، باب ۱۴از ابواب رمی جمره العقبه، حدیث ۱و۷ ، باب ۱۵، حدیث ۱و۳، باب ۱۷ .</ref> مسلم بين فقيهان اماميه<ref name=":1" /> و اهل سنت<ref name=":2" /> است.

زمان قرباني: برخي از روايات قرباني حج تمتع را تا سه روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح ۴، ۵، ۶، ۷.</ref> برخي چهار روز،<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۶ ، ابواب ذبح، ح۱، ۲ ، ۳.</ref> برخي تا آخر ذي‌حجه<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹ ، ابواب ذبح، ح۵؛ باب ۴۴، ح۱ و ۲؛ باب ۴۵، ح۲.</ref> و برخي قرباني را فقط در روز عيد مي‌دانند. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۹، ابواب ذبح، ح۱ و ۲.</ref> مطابق ديدگاه مشهور فقيهان اماميه<ref>مدارک الاحکام، ج۸، ص۲۷ ؛ مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۹۹؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref> جمع بين روايات بدين گونه است که قرباني در روز عيد، واجب تکليفي است و اگر بي دليل تاخير انداخت گناه کرده و تا آخر ذي‌حجه صحيح است. پس اگر کسي عمدا يا به‌واسطه عذري روز عيد قرباني نکرد واجب است آن را در ايام تشريق، يعني يازده و دوازده و سيزده ذي‌حجه ذبح کند و در صورت عدم امکان در بقيه ماه ذي‌حجه قرباني نمايد.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۷۶ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۹ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۲۳.</ref>  

برخي اساسا قرباني در روز عيد را افضل دانسته و آن را در تمام ايام ذي‌حجه جايز دانسته‏اند. <ref>جواهر الکلام ج۱۹، ص۱۳۳-۱۳۴ ؛ جامع المدارک ج۲، ص۴۵۴-۴۵۵ ؛ براهین الحج ج۳، ص۲۹۴-۲۹۶.</ref>

 

به باور فقيهان حنفي، مالکي و حنبلي قرباني بايد در ايام نحر- روزهاي دهم و يازدهم و دوازدهم ذي‌حجه – صورت پذيرد ولي فقيهان شافعي زمان خاصي را تعيين نکرده‌اند، هرچند افضل را روز عيد قربان دانسته‌اند.<ref>الموسوعه الفقهيه الكويتيه، ج۴۲، ص۲۴۹.</ref> حنابله و حنفيان تقديم قرباني حج واجب قبل از عيد را جايز نمي‌دانند و در صورت ذبح قبل از عيد، حکم به تجديد آن در عيد کرده‌اند. <ref>بدایه المجتهد،ج۱، ص۳۷۸ ؛ المجموع فی شرح المهذب، ج۸، ص۳۸۱؛ المغنی ، ج۳، ص۴۶۴.</ref>

به اعتقاد فقيهان اماميه و شافعيان، زمان قرباني «مستحب» براي کسي که در منا است، روز عيد و سه روز پس از آن و به باور فقيهان حنفيان، مالکيان و حنابله، ايام قرباني مستحبي در منا روز عيد و دو روز پس از آن است. به اتفاق همه فقيهان اسلامي، وقت قرباني استحبابي براي کسي که در منا نيست، روز عيد و دو روز پس از آن است. <ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۵۸۷ ؛ فقه الامام جعفر الصادق(ع)، ج۱، ص۲۳۸.</ref>

مکان قرباني : مطابق ديدگاه فقيهان اماميه<ref>تذکره الفقهاء ، ج۸، ص۲۵۲ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۰۰ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۰ .</ref> به پشتوانه احاديث فراوان<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۲۸ از ابواب ذبح، ح۲ ؛ باب ۴ از ابواب ذبح، ح۱ و ۵و۶ و ۷.</ref> و صحيح، قرباني بايد در سرزمين منا انجام پذيرد، البته در حالت ضرورت قرباني خارج از منا اشکال ندارد. فقيهان حنفي، شافعي و حنبلي بر اين باورند که در تمامي منطقه حرم مي‌توان قرباني انجام داد ولي فقيهان مالکي معتقدند قرباني را با شرايطي در منا و در غير اين صورت بايد در مکه ذبح کرد.<ref>بَدَائِع الصَّنَائِع،ج۲، ص۱۷۹؛ مغني الْمُحْتَاج،ج۱، ص۵۳۱ ؛ مواهب الْجَلِيل، ج۳، ص۱۸۶.</ref>

عمره گزاري که قرباني همراه خود آورده يا قرباني- به جهت کفاره صيد و غير آن- بر عهده‌اش آمده، واجب است قرباني را در مکه ذبح يا نحر کند. <ref>کشف اللثام، ج۶، ص۲۰۶ ؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۳۲۸ ؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۹۶-۱۹۷.</ref>

==مصرف قربانی==

مشهور فقيهان اماميه<ref>النهایه، ص۲۶۱ ؛ ریاض المسائل، ج۶، ص۴۲۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۵۷ .</ref> به استناد آيه ۲۸ حج/۲۲ معتقدند، استحباب دارد حاجي ذبيحه را سه قسمت؛ بخشي را هديه و بخش ديگر را صدقه و قدري را هم بخورد. امام صادق۷ فرمود: «امام زين العابدين۷ و امام باقر۷ يک ثلث قرباني را به همسايگان و ثلث ديگر را به فقيران و ثلث آخر را به مصرف اهل بيت خودشان مي‌رسانيدند.» <ref>علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۸.</ref>

فقيهان مالکي، حنبلي و حنفي معتقدند<ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref> حاجي مي‌تواند گوشت قرباني حج تمتع و قران را بخورد ولي فقيهان شافعي برعدم جواز خوردن گوشت هدي واجب اعتقاد دارند. <ref>مُغْنِي الْمُحْتَاج، ج۱، ص۵۳۱.</ref> همگي بر خوردن گوشت قرباني مستحب اتفاق دارند، مگر آنکه فقيهان مالکي گفته‌اند در صورتي اکل گوشت قرباني جايز است که هدي معين نبوده باشد. <ref>الْبَحْر الرَّائِق، ج۳، ص۷۶، المغني،ج۳، ص۵۴۱، الشرح الْكَبِير، ج۲، ص۸۹ .</ref>  

فقيهان شافعي و حنبلي معتقدند تقسيم گوشت هر قرباني‌اي که ذبحش در حرم واجب باشد، بين مساکين حرم واجب است ولي فقيهان حنفي حکم به جواز تقسيم گوشت قرباني در حرم و غير حرم کرده‌اند. <ref>سنن الترمذی، ج۳، ص۲۰۶؛ مختصر تفسیمر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۵ ؛ بدایه المجتهد، ج۱، ص۳۰۳.</ref>

=== آنچه بايد قرباني کرد ===

به اجماع فقيهان اماميه<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۰ ؛ منتهی المطلب، ج۱۱، ص۱۸۳ ؛ جواهرالکلام،ج۱۹،ص۱۳۶.</ref> و اهل سنت،<ref>البدائع،ج۵، ص۶۹، المجموع،ج۸، ص۳۹۸، المغني، ج۱۱، ص۹۶، ۱۱۸.</ref> و به پشتوانه احاديث<ref>صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۵ ؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۱ و ۲ و۵. </ref> حج گزار بايد بهيمۀ الانعام<ref>حج، آیه ۲۸.</ref> که انصراف به شتر، گاو و گوسفند دارد، قرباني کند. قرباني ساير حيوانات غير از سه حيوان مذکور کافي نيست.

 

 

به ديدگاه مذاهب چهارگانه اهل سنت، در شراکت قرباني ميان گوسفند با شتر و گاو تفاوت وجود دارد؛ بدين‌سان که قرباني گوسفند براي يک نفر ولي شتر و گاو براي هفت نفر کفايت مي‌کند. <ref>البدائع،ج۵، ص۷۱ - ۷۲، حاشيه ابن عابدين على الدر المختار،ج۵، ص۲۰۱؛ الموسوعه الفقهيه الكويتيه، ج۵، ص۹۰.</ref>

=== نيابت در قرباني ===

مشهور فقيهان مذاهب اسلامي<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ البدائع،ج۵، ص۶۷، حاشيه الدسوقي، ج۲، ص۱۲۳، نهايه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref> اتفاق دارند، نيابت در قرباني جايز است، هرچند فرد، خود توانايي داشته باشد. استناد جواز نيابت و وکالت، سيره و احاديث معتبر مي‌باشد. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۷ از ابواب وقوف بالمشعر، ح۶؛ المستدرك على الصحيحين، ج۴، ص۲۱۷.</ref>

وکيل بايد از طرف منوب عنه به هنگام ذبح نيت نمايد، هر چند افضل آن است که هر دو نيت کنند.<ref>دروس فی الفقه المقارن، ص۵۵۶ ؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ص۲۶۸؛ سنن ابن داود، ج۲، ص۱۵۱.</ref>  

برخي از فقيهان متاخر برآنند ايمان شرط صحت عمل است، پس ذابح بايد شيعه باشد، اما برخي ديگر معتقدند در اين رابطه نصي از معصومين نداشته و اساس ايمان شرط قبولي عمل است، پس اسلام ذابح کفايت مي‌کند. <ref>الحج فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج۵، ص۱۲۳؛ مناسک حج(مراجع)، مساله۱۰۴۲.</ref>

=== ترتيب اعمال ===

برخي از فقيهان اماميه<ref>شرائع الاسلام، ج۱،ص۲۴۰ ؛ قواعد الأحكام،ج۱، ص۴۳۸ ؛ جامع المقاصدج۳، ص۲۳۲.</ref> و فقيهان حنفي و مالکي<ref>المغني، ج۳، ص۴۴۸ ؛ بدائع الصنائع،ج۲، ص۱۵۸ – ۱۵۹ ؛ الشرح الكبير، ج۲، ص۴۷ – ۴۸.</ref> براين باورند که در روز عيد قربان به تاسي<ref>مختلف الشیعه، ج۱، ص۷۹؛ تذکره الفقهاء، ج۸، ص۸۳ ؛ مسند احمد، ج۳، ص۳۱۸ .</ref> از حضرت رسول۹ و به استناد آيات<ref>سوره بقره، ـیه ۱۹۶ ؛ سوره حج، آیه۲۸-۲۹.</ref> و احاديث خاص<ref>الكافي،ج۴، ص۴۷۵ و۴۹۱ ؛ تهذيب‏الأحكام،ج۵، ص۱۹۵ ؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ح ۱ و ۲، باب ۳۹ از ابواب الذبح ؛ مسلم، ج۲، ص۹۴۷.</ref> و عام<ref>تهذيب‏الأحكام،ج۵، ص۴۵۷؛ وسائل الشیعه، ج۸، ح ۴، باب ۲ از ابواب اقسام حج.</ref> بايد پس از رمي جمره عقبه و پيش از حلق يا تقصير، قرباني انجام پذيرد. ابوحنيفه و شماري ديگر از فقيهان اهل سنت، رعايت نكردن ترتيب بين اين اعمال را سبب وجوب كفاره (گوسفند) شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسي، ج۴، ص۴۱-۴۲؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۵۸؛ البحرالرائق، ج۳، ص۴۲.</ref> برخي ديگر از فقيهان اماميه و اهل سنت<ref>المغني، ج۳، ص۴۷۱.</ref> به استناد احاديث ديگر<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ح ۴ و ح۶، باب ۳۹ از ابواب الذبح ؛ البخاري ، الفتح، ج۳، ص۵۶۹ ؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۹۴۸.</ref> و اصل عدم وجوب<ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۲۸۹.</ref>، رعايت اين ترتيب را لازم نشمرده‌اند. مشهور<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۶۵.</ref> بر اين باورند که هر چند رعايت اين ترتيب الزامي است اما عدم رعايت آن موجب بطلان عمل و وجوب اعاده نمي‌شود.(وجوب وضعي)

فقيهان مذاهب اسلامي<ref>.الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۱۱۷ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۲۶؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج۱، ص۴۰۰</ref> به تصريح آيه ۱۹۶، بقره/۲ ؛ «فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاثَه أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَه إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَه كَامِلَه.» برآنند که اگر کسي از قرباني کردن ناتوان شد، بايد به جاي آن، سه روز پياپي در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج، روزه بگيرد.

 

واجب است روزه سه روز در ذي‌حجه باشد و مستحب است روزهاي هفتم، هشتم و نهم ذي‌حجه روزه گيرد. <ref>مستندالشیعه، ج۱۲، ص۳۴۳.</ref>

بر اساس قرآن، خداوند قرباني را از شعائر و نشانه‌هاي الهي<ref>مائده، آیه ۲ ؛ حج آیه ۳۶.</ref> معرفي و وسيله قيام<ref>مصباح المنیر، ریشه قوم.</ref> و برپا بودن مردم شمرده است.<ref>تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۱۰۰ ؛ تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۴۲ ؛ تفسیر نمونه، ج۵، ص۹۰.</ref> آنچه از قرباني به حج گزار مي‌رسد، تقوا و پرهيزکاري و پاکي اعمال است<ref>حج، آیه ۳۷.</ref>، هر چند که به خوردن آن و اطعام به مستمندان قانع و فقير سفارش شده است.<ref>حج، آیه ۳۶.</ref>

 

قرباني در روز عيد قربان، گوئي به تاسي از ابراهيم خليل(ع) است، آنگاه که تسليم‌وار، اسماعيل يگانه فرزند را به قربانگاه فرستاد و خداوند «ذبح عظيمي را فداي او کرد.»<ref>صافات، آیه ۱۰۷.</ref>

 

امام صادق۷ در پاسخ به فلسفه قرباني فرمود: «هنگامي که اولين قطره خون قرباني به زمين مي‌ريزد گناهان صاحبش بخشيده مي‌شود و به وسيله قرباني معلوم مي‌شود چه کسي تقواي الهي دارد.» <ref>بحارالانوار، ج۹۶، ص۲۹۶ـ۲۹۸.</ref>

 

 

 

 

* به استناد روايت صحيح زراره از امام باقر۷ افضل در قرباني شتر و پس از آن گاو و در پايان گوسفند است. <ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۰ از ابواب ذبح، ح۵.</ref>  

* فقيهان اماميه<ref>الخلاف، ج۲، ص۴۱؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ۱۳۶. </ref> به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۹ از ابواب ذبح.</ref> برآنند ذکوريت در هدي شرط نيست، وليکن اگر شتر يا گاو بود، ماده آن بهتر است ولي در گوسفند و بز، نر بودن بهتر است. فقيهان اهل سنت<ref>المبسوط(سرخسی)، ج۱، ص۳۸۷؛ مختصر تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۵۴۴.</ref>، ذبيحه نر و ماده را يکسان مي‌دانند.  

* به استناد روايات مستحب است قرباني بسيار فربه باشد.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۱۳ از ابواب ذبح.</ref>

* به استناد روايات<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۶ از ابواب ذبح.</ref> مستحب<ref>جواهرالکلام،ج ۱۹، ص۱۱۸ ؛ نهايه المحتاج، ج۸، ص۱۲۵.</ref> است حاجي خودش قرباني را ذبح يا نحر کند، و اگر نتواند دست خود را بالاي دست کسي که ذبح مي‌کند، بگذارد.

* بهترين اوقات قرباني کردن، پس از طلوع آفتاب روز عيد، به گونه‌اي است که بتوان نماز عيد و دو خطبه آن را ادا کرد. <ref>مسالک الافهام،ج۲، ص۳۱۸ ؛ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۲۱۹؛ سنن الترمذی، ج۳، ص۲۴۱.</ref>