در حال ویرایش مجدالملک براوستانی

{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی
|سرشناسی = 
|تصویر = 
|نام کامل =شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی
|لقب = مجدالملک، مجدالدوله، مُشَیِّدالدوله
|نسب = 
|زادروز = 
|شهر تولد = [[قم]]
|کشور تولد = ایران
|تاریخ درگذشت =492ق.
|شهر درگذشت =[[زنجان]]
|کشور درگذشت =[[ایران]]
|آرامگاه =[[کربلا]]
|نام همسر = 
|فرزندان = 
|خویشاوندان سرشناس = 
|دین = [[اسلام]]
|مذهب = [[شیعه]]
|پیشه = 
|مناصب = وزیر عهد سلجوقیان
|پس از =
|پیش از =
|اساتید = 
|شاگردان = 
|تالیفات = 
|وبگاه رسمی = 
|امضا = 
}}

'''مجدالملک بَراوِسْتانی''' وزیر [[شیعه|شیعی]] عهد [[سلجوقیان]] و سازنده [[گنبد ائمه بقیع|گنبد امامان]] (علیهم‌السلام) در بقیع است. نام کامل وی شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک مُشَیِّدالدوله براوستانی قمی می‌باشد. وی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] نائب شرف‌الملک خوارزمی و مستوفی کل بوده است که بعدا جای او را گرفته و لقب مجدالملک یا مجدالدوله را دریافت کرده است. او در 490 قمری وزیر سلطان سلجوقی شد و تا سال 492 با زبیده خاتون همسر سلطان بر امور کشور مستولی بود. او تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان یاری می‌رساند و با سیاست‌های خود توانست اتحاد بین [[شیعه]] و [[سنی]] را ایجاد کند. 

از خدمات او ساخت [[بارگاه ائمه بقیع|بارگاه امامان(ع) در بقیع]]، [[چهار طاق عثمان بن مظعون]]، بقعه [[عبد العظیم حسنی|عبدالعظیم حسنی]]، بازسازی [[آستان مقدس کاظمین|حرم کاظمین]] و دیگر آثار را می‌توان نام برد.

==زندگی و مشاغل==

شمس‌الدین ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی، از براوستان، یکی از روستاهای [[قم]]، برخاست.<ref>معجم البلدان، ج1، ص368.</ref> این نسبت در منابع به تصحیف، براوشتانی،<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> اردستانی،<ref>بقیع الغرقد، ص295.</ref> بلاسانی<ref>الکامل، ج10، ص361.</ref> و شکل‌های دیگر<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص134-135؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص482.</ref> آمده است.

شمس‌الدین براوستانی در دوران [[ملکشاه سلجوقی]] (حک: 465-485ق.) نیابت شرف‌الملک خوارزمی را بر عهده داشت که مستوفی کل (حسابدار کل) بود. سپس جای او را گرفت و لقب مجدالملک یا مجدالدوله یافت.<ref>الکامل، ج10، ص289؛ تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref> وی لقب مُشَیِّدالدوله را نیز داشت.<ref>تاریخ بیهق، ص155؛ تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به او مستوفی هم می‌گفتند.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص162.</ref> مجدالملک پیشتر در گنجه آذربایجان، نایب و کاتب [[سلطان محمّد سلجوقی]] شده بود.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص722.</ref>او از مخالفان خواجه نظام‌الملک بود و گفته شده در بدبین کردن شاه نسبت به خواجه دست داشت.<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> پس از کشته شدن خواجه نظام‌الملک و قدرت یافتن برخی فرزندان او تا مدتی از حکومت و سیاست کناره گرفت و در [[اصفهان]] گوشه‌گیری اختیار کرد.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص96.</ref> 

در 490ق.  [[برکیارق سلطان سلجوقی]] (حک: 485-498ق.) فخرالملک (پسر خواجه نظام‌الملک) را برکنار کرد و مجدالملک را وزارت داد و او تا 492ق. به همراه زبیده خاتون (مادر شاه) بر امور کشور مستولی بود.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج5، ص37.</ref> 

=== کشته شدن ===
مجدالملک متهم به ارتباط با اسماعیلیه الموت شد. این اتهام در دشمنی‌های مؤیّدالملک (یکی از پسران خواجه نظام‌الملک) ریشه داشت.<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص271.</ref> برخی بر آنند که کشته شدن مجدالملک به سبب گسترش قدرت او و تحکم‌هایش بر امیران بوده است.<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref>مجدالملک به دست سپاهیان شورشی و به رغم میل سلطان،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2608.</ref> در [[زنجان]]<ref>تاریخ آل سلجوق در آناطولی، ص60.</ref> به سال 492 قمری در 51 سالگی قطعه قطعه شد<ref>الکامل، ج10، ص289؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299؛ تاریخ ادبیات ایران، ج3، ص5.</ref> و بدنش را به اصفهان فرستادند و در آن‌جا دفن کردند.<ref>الکامل، ج10، ص282.</ref>

=== محل دفن ===
در گزارش‌ها آورده‌اند که وی همیشه کفنی حاوی [[تربت]] امام حسین(ع)<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> را که از [[مکه]] برایش آورده بودند،<ref>تاریخ الفی، ج4، ص2609.</ref> همراه داشت.<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref> بعدها پیکر او را به کربلا بردند و کنار مرقد حسینی به خاک سپردند.<ref>الکامل، ج10، ص299؛ مجالس المؤمنین، ج2، ص460؛ اعیان الشیعه، ج3، ص299.</ref>

==مذهب ==

مجدالملک را فردی دیندار، مخالف ظلم و خونریزی،<ref>تاریخ الاسلام، ج34، ص135.</ref> انجام‌دهنده کارهای خیر، و اهل نماز و روزه و شب‌بیداری دانسته‌<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص265.</ref> و به فضل و کاردانی ستوده‌اند.<ref>تاریخ سلسله سلجوقی، ص69.</ref>  

او از مستوفیان فاضل و کاردان آن عهد به شمار می‌رفت و در حفظ قانون، اداره دیوان‌ها و ضبط حساب توانا بود. فضلا و شاعران را اکرام نموده، به آنان بخشش می‏‌کرد و شاعران هم او را مدح گفته‌‏اند. 

او از شاعران<ref>تعلیقات نقض، ج1، ص270.</ref> و علما<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> حمایت می‌کرد. از جمله به عمادالدین، بزرگ شافعیان [[بغداد]]، و [[ابوحامد غزالی]] (م. 505ق.) عنایت داشت.<ref>شذرات الذهب، ج6، ص15.</ref> <ref>الکامل، ج10، ص291.</ref> 

===ایجاد سازگاری بین شیعه و سنی===

مجدالملک تشیع خود را اظهار می‌کرد و به علویان بسیار یاری می‌نمود و در عین حال، [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] را به نیکی یاد می‏کرد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref>او توانست میان [[شیعه]] و [[سنی]] سازگاری برقرار کند. او مانع شتم و لعن [[خلفا]] شد.<ref>الکامل، ج10، ص290؛ تعلیقات نقض، ج1، ص267.</ref> گفته شده در دوران وزارت وی، بر قدرت شیعیان افزوده شد و آنان کمتر [[تقیه]] کردند.<ref>تاریخ ادبیات در ایران، ج2، ص188.</ref> 

==آثار مجدالملک==

مجدالملک براوستانی بانی برخی بناهای مذهبی در [[حرمین]] و سرزمین‌های دیگر بود. <ref>نک: النقض، ص82-84.</ref>نام مجدالملک را در زمره وزیران نیکو رفتاری آورده‌اند که به ساختن مدرسه و مسجد اهتمام داشته‌اند.<ref>تاریخ بیهق، ص53؛ النقض، ص435.</ref> 

===در بقیع===
{{اصلی|گنبد امامان(ع) در بقیع}}
از آثار خیر وی، ساختمان بقعه امامان معصوم: در [[بقیع]] از جمله گنبد [[امام حسن مجتبی(ع)]] و بقاع امامان [[امام سجاد|سجاد]] و [[امام باقر|باقر]] و [[امام صادق|صادق]]: و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> است.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص89.</ref>  برخی برآنند که این بنای مجدالملک واپسین ساخت گنبد اهل بیت در مدینه تا تخریب این بناها به دست [[آل‌سعود]] و وهابیان است.<ref>مدینه‌شناسی، ص341.</ref>

چهار طاق عثمان بن مظعون را که اهل سنت [[مقام عثمان بن عفّان]] می‌پندارند، مجدالملک ساخته است.<ref>تعلیقات نقض، ج2، ص719.</ref> 

===در دیگر سرزمین‌ها===

از دیگر خدمات وی، ساخت [[بارگاه عبد العظیم حسنی|بقعه عبدالعظیم حسنی]] در ری است.<ref>تاریخ قم، ص123.</ref> نیز در 490ق. [[آستان مقدس کاظمین|حرم کاظمین]] را بازسازی کرد و بناهای جدیدی به پیرامون آن افزود.<ref>جولة فی اماکن المقدسه، ص109؛ تاریخ قم، ص520.</ref> همچنین وی بنیان‌گذار بقعه علی بن باقر(ع) در [[مشهد اردهال]] است.<ref>نور باقر، ص103.</ref>

==== مساجد بیهق ====
پس از زمین لرزه‌ای بزرگ در خراسان، بارو و مساجد بیهق ویران شدند و تا 464ق. همچنان آثار ویرانی آن‌ها برجا بود. نظام‌الملک دستور بنای آن‌ها را در 464ق. صادر کرد. پس از درگذشت سلطان ملکشاه، ارسلان ارغو آن‌ها را ویران نمود و مجدالملک از نو آبادشان کرد.<ref>الکامل، ج9، ص591.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[بارگاه امامان در بقیع]]
* [[سلجوقیان]]

==پانویس==

{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7929
 | عنوان = مجدالملک اسعد بن محمد براوستانی قمی
 | نویسنده = علی احمدی میرآقا، سید اسدالله موسوی عبادی
}}

* '''اعیان الشیعه''': سید محسن الامین (م. 1371ق.)، به کوشش حسن الامین، بیروت، دار التعارف.
* 
* '''بقیع الغرقد''': محمد امین الامینی، تهران، مشعر، 1428ق.
* 
* '''تاریخ ابن خلدون''': ابن‏خلدون (م. 808ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1391ق.
* 
* '''تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی''': ادوارد براون، ترجمه''': مجتبایی و صدری، تهران، مروارید، 1926م.
* 
* '''تاریخ ادبیات در ایران''': ذبیح‌ الله صفا، تهران، فردوس، 1378ش.
* 
* '''تاریخ اسلام''': علی اکبر فیاض، تهران، دانشگاه، 1335ش.
* 
* '''تاریخ الفی''': قاضی احمد تتوی و آصف خان قزوینی (م. 996ق.)، به کوشش طباطبائی مجد، تهران، علمی فرهنگی، 1382ش.
* 
* '''تاریخ امراء المدینه''': عارف عبدالغنی، دمشق، دار کنان.
* 
* '''تاریخ آل سلجوق در آناطولی''': مؤلف ناشناخته، به کوشش جلالی، تهران، میراث مکتوب، 1377ش.
* 
* '''تاریخ بیهق''': علی بن زید البیهقی (م. 565ق.)، دمشق، دار اقرا، 1425ق.
* 
* '''تاریخ حرم ائمه بقیع''': محمد صادق نجمی، تهران، مشعر، 1386ش.
* 
* '''تاریخ سلسله سلجوقی''': فتح بن علی بنداری اصفهانی (م. 643ق.)، ترجمه''': جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1356ش.
* 
* '''تاریخ قم''': حسن بن محمد قمی، به کوشش انصاری، قم، کتابخانه نجفی، 1385ش.
* 
* '''تعلیقات النقض''': میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358ش.
* 
* '''جولة فی الاماکن المقدسه''': السید ابراهیم الموسوی الزنجانی، بیروت، الاعلمی، 1405ق.
* 
* '''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (م. 1089ق.)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، 1406ق.
* 
* '''الکامل فی التاریخ''': ابن اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.
* 
* '''مجالس المؤمنین''': قاضی نورالله شوشتری (م. 1019ق.)، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1365ش.
* 
* '''مدینه‌شناسی''': سید محمد باقر نجفی، تهران، شرکت قلم، 1364ش.
* 
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.
* 
* '''النجوم الزاهره''': ابن تغری بردی الاتابکی (م. 874ق.)، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی.
* 
* '''النقض''': عبدالجلیل رازی، به کوشش حسینی ارموی، سپهر، 1371ش.
* 
* '''نور باقر(ع) مروری بر زندگی علی بن باقر(ع)''': علی محسنی، قم، مشهور، 1383ش.

{{پایان}}

[[رده:وزیران سلجوقی]]
[[رده:سازندگان بقاع بقیع]]