در حال ویرایش محمد بن حسن ابن زبالة

'''ابن زَباله''' (درگذشت حدود سال ۲۰۰ق.) با نام کامل محمد بن حسن مخزومی، از نخستین تاریخ‌نگاران مسلمان است که کتاب مستقلی در تاریخ مدینه نگاشته است. او پدیدآورنده سبکی در [[تاریخ نگاری محلی مدینه|تاریخ‌نگاری مدینه]] بود که پس از او توسط برخی از شاگردانش مانند [[ابن شبه|عمر بن شبه]] و [[یحیی بن حسن علوی]] پی‌گرفته شد. هرچند اصل کتاب ابن زباله با نام [[اخبار المدینه (ابن زباله)|اخبار المدینه]] از میان رفته است، اما کتاب او را بر اساس نقل‌هایی که از آن در دیگر منابع تاریخی مدینه آمده، بازسازی و منتشر کرده‌اند.

== زندگی نامه ==
محمد بن حسن بن ابی‌الحسن از خاندان بنی‌مخزوم از قبیله [[قریش]] بود.<ref>اخبار المدینه، مقدمه، ص۲۳</ref> کنیه او ابوالحسن یا ابوعبدالله بود. او را با عنوان ابن زَباله می‌شناختند. زباله به فتح یا ضم زاء<ref>معجم ما استعجم، ج2، ص693؛ معجم البلدان، ج3، ص129؛ تقریب التهذیب، ج2، ص66-67.</ref> از نواحی کهن مدینه بوده است.<ref>وفاء الوفاء، ج1، ص352.</ref> ابن زباله از تاریخ‌نگاران، راویان و نسب‌شناسان سده دوم قمری در مدینه است. به احتمال، وی در حدود سال ۲۰۰ق. درگذشت.<ref>الاکمال، ج4، ص171؛ تهذیب الکمال، ج16، ص202؛ تقریب التهذیب، ج2، ص67.</ref>

=== استادان و شاگردان ===
بر پایه تصریح ابن حجر، او از اصحاب [[مالک بن انس]] به شمار می‌آید<ref>لسان المیزان، ج5، ص136؛ تهذیب التهذیب، ج9، ص101؛ وفاء الوفاء، ج1، ص62.</ref> و از محضر بسیاری از محدثان و دانشوران سده دوم قمری بهره برده است. مِزّی، فهرستی جامع از استادان، شاگردان و راویان ابن زباله ترتیب داده است.<ref>تهذیب الکمال، ج16، ص202-205.</ref> برخی از استادان وی عبارتند از: ابراهیم بن قُدامه مدنی، اسامة بن حَفص مدنی، عبدالله بن محمد بن ابی‌فَروِه، و عبدالله بن وَهَب. صلاح عبدالعزیز بن سلامه، محقق کتاب، با کاوش در سلسله اسناد و متون حدیثی، به شناسایی ۱۰۵ تن از مشایخ روایی ابن زباله پرداخته است.<ref>اخبار المدینه، مقدمه، ۳۸-۵۵</ref> 

از شاگردان نام‌آور وی می‌توان به [[ابن شبه|عمر بن شَبَّه نُمَیری]]، زبیر بن بکار، و [[یحیی بن حسن علوی]] اشاره کرد. اینان در مدینه‌پژوهی به روش و سبک او توجه کرده، آثاری پدید آوردند.<ref>اخبار المدینه، مقدمه، ص۵۸-۶۰</ref>

== آثار ==
کتاب اخبار المدینه مهم‌ترین اثر ابن زباله است که جایگاه مهمی در [[تاریخ نگاری محلی مدینه|تاریخ‌نگاری محلی مدینه]] دارد. اصل این کتاب امروزه در دست نیست و بر اساس نقل‌های باقی مانده از آن بازسازی و منتشر شده است. {{بیشتر|اخبار المدینه (ابن زباله)}}

جز اخبار المدینه، دو اثر دیگر به ابن زباله نسبت یافته است<ref>تهذیب التهذیب، ج9، ص117.</ref>: مَثالِبُ الاَنساب، و ازواج النبی. زبیر بن بکار که شاگرد و راوی ابن زباله بوده،گزیده‌ای از ازواج النبی فراهم آورده است.<ref>المنتخب من کتاب ازواج النبی، ص15-16.</ref> ابن ندیم به آثاری دیگر از وی در شعر و ادب اشاره کرده است.<ref>الفهرست، ص121.</ref>

==جستار وابسته==
* [[اخبار المدینه (ابن زباله)]]
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*''' اخبار المدینه''': ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش صلاح عبدالعزیز، المدینه، ۱۴۲۴ق.
*''' الاکمال فی رفع الارتیاب''': علی بن هبة الله ابن ماکولا (م.۴۷۵ق.)، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.
*''' تقریب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، به کوشش مصطفی، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
*''' تهذیب التهذیب''': ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۰۴ق.
*''' تهذیب الکمال''': المزی (م.۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
*''' الفهرست''': ابن الندیم (م.۳۸۰ق.)، به کوشش تجدد.
*''' لسان المیزان''': ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت،‌دار الکتاب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
*''' المدینة المنورة فی آثار المؤلفین''': عبدالله بن عبدالرحیم عسیلان، المدینه، ۱۴۱۸ق.
*''' معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت،‌دار صادر.
*''' معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش جمال طلبه، بیروت،‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*''' المنتخب من کتاب ازواج النبی(ص)''': محمد بن حسن بن زباله بروایة الزبیر بن بکار، به کوشش العمری، المدینه، مطبعة الجامعة الاسلامیه، ۱۴۰۱ق.
*''' وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
{{پایان}}
[[رده:نویسندگان تاریخ و جغرافیای مدینه]]