در حال ویرایش مدرسه سردار حسن خان در کربلا

'''مدرسه سردار حسن خان در کربلا''' از بزرگترین مدارس علمیه در زمان خود بود که عالمان زیادی در آن به تدریس و تحصیل پرداختند. این مدرسه توسط سردار حسن خان، از رجال دوره فتحعلی شاه، در سال ۱۱۸۰ق ساخته شد. این حوزه علمیه در زاویه شمال شرقی [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم مطهر امام حسین(ع)]] بنا شد و بخشی از آن در صحن حرم و بخشی در بیرون از صحن قرار داشت. این مدرسه کتابخانه بزرگی نیز داشت که محل توجه عالمان و پژوهشگران بود.

مدرسه سردار حسن خان در جریان طرح توسعه حرم امام حسین(ع) در سال ۱۳۲۶ق تخریب و همچنین در [[انتفاضه شعبانیه]] سال ۱۴۱۲قمری نیز باقیمانده مدرسه به بهانه توسعه [[بین الحرمین (کربلا)|بین الحرمین]] توسط رژیم بعث به طور کامل تخریب شد و امروزه اثری از آن باقی نیست. در این مدرسه علمیه عالمان بزرگی به تدریس مشغول بودند؛ از آن جمله به سیدابراهیم قزوینی حائری، شریف‌العلمای مازندرانی و شیخ عبدالکریم حائری می‌توان اشاره کرد.

== معرفی ==
مدرسه سردارحسن خان در زاویه شمال شرقی [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم مطهر امام حسین(ع)]] به دست سردارحسن خان قزوینی در سال ۱۱۸۰ قمری ساخته شد که از آن به عنوان بزرگترین مدرسه دینی در [[کربلا]] یاد می‌شود. مدرسه‌ای با هفتاد حجره و چند سالن بزرگ و حوضی در وسط.<ref>تراث کربلاء، ص۲۰۲.</ref> ورودی این مدرسه از «باب الکرامه» حرم مطهر امام حسین بود؛ به همین دلیل باب الکرامه را باب «مدرسه سردارحسن خان» نیز می‌نامیدند. بخشی از این مدرسه در صحن و بخشی نیز در بیرون صحن قرار داشت؛ ازاین‌رو بخش بزرگی از مدرسه در خیابان اطراف صحن و بخش کوچکی از آن در ضلع شمال شرق صحن واقع شده بود.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۲ و ص۷۴.</ref> این مدرسه موقوفات بسیاری داشت که از جمله آنها مغازه‌های پیرامونی آن بود.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۲.</ref>

مدرسه سردار حسن خان کتابخانه بزرگ و غنی‌ای داشت که مرکز توجه عالمان و محققان بود.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۴.</ref> در این مدرسه بسیاری از بزرگان و مراجع تقلید به تحصیل مشغول بودند و جمع کثیری نیز از نخبگان علمی و متفکران بزرگ از این مدرسه فارغ‌التحصیل شدند.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۳.</ref> همچنین [[سیدجمال الدین اسدآبادی]] (م. ۱۳۱۴ق) نیز مدتی در این مدرسه درس خواند.<ref>تراث کربلاء، ص۲۰۲.</ref>

شهرت مدرسه به حسن خان در حالی بود که این مدرسه به همت دو برادر حسن خان و حسین خان بنا شد و این به صراحت در وقفنامه قید شده است.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۳.</ref> حسن خان و حسین خان، مسجد و مدرسه‌ای در زادگاهشان شهر [[قزوین]] ساختند که به همین نام معروف شد. این بناها از شاهکارهای هنری و معماری دوره قاجار محسوب می‌شود.<ref>«مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۹۴.</ref>

== تخریب مدرسه ==
در سال ۱۳۶۸قمری مطابق با ۱۳۲۶شمسی بخش عمده مدرسه سردارحسن خان برای طرح توسعه اطراف حرم، در مسیر خیابان قرار گرفت و با موافقت اوقاف عراق در معرض تخریب قرار گرفت و علی‌رغم مخالفت علما، شهرداری کربلا آن را تخریب کرد و تنها شانزده حجره از هفتاد حجره باقی ماند. در این تخریب نسبتاً وسیع، موقوفات مدرسه، شامل تعدادی از مغازه‌های اطراف، نیز از بین رفت.<ref>تاریخ کربلا و حائر حسینی، ص۳۶۷.</ref>

در انتفاضه شعبانیه سال ۱۴۱۲قمری نیز باقیمانده مدرسه به بهانه توسعه زمین [[بین الحرمین (کربلا)|بین الحرمین]] توسط رژیم بعث به طور کامل تخریب شد.<ref>گفتوگو با استاد سیدسلمان هادی آل طعمه، در فصلنامه فرهنگ زیارت، به نقل از: «مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۶.</ref>

== سردار حسن خان ==
سردارحسن خان قزوینی ایروانی در دربار فتحعلی شاه فرمانده لشکر بود. وی از طرف دولت ایران نیز مدتی را در ایروان ساکن بود و به سردار ایروانی شهرت یافت.<ref>شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳و ۱۴ قمری، ص۳۲۹.</ref> شجاعت و دلاوری‌اش را در جنگ ایران و روس نشان داد، اما به اسارت درآمد و پس از قرارداد ترکمانچای آزاد شد؛ ولی تمام املاک و دارایی‌هایش را از دست داد.<ref>معاهدات و قراردادهای تاریخی در دوره قاجاریه، ص۱۳۳.</ref> سردارحسن خان از طرف دولت به حاکمیت خراسان، سپس یزد، پس از آن کرمان و سپس منطقه بلوچستان گمارده شد. او اهل خیر بود و برخی مؤسسات فرهنگی و خدماتی، مانند باغ سردار در تهران و مدرسه و مسجدی در قزوین، را تأسیس کرد. مدرسه علمیه دینی در کربلا نیز یکی از آنها بود که به مدرسه سردارحسن خان معروف شد. سردارحسن خان در سال ۱۲۷۱قمری در شهر [[کرمان]] درگذشت و پیکرش برای تدفین در جوار [[آستان مقدس امام علی(ع)|حرم مطهر امام علی(ع)]] به [[نجف|نجف اشرف]] منتقل شد.<ref>دائرة المعارف الحسینیة، ج۸، ص۱۵۲؛ «مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۳.</ref>

== مدرسان مشهور مدرسه ==
{{ستون-شروع|۳}}
* محمدحسین فاضل اردکانی (۱۲۳۵–۱۳۰۲ق)
* سیدمعصوم اشکوری (م. قرن ۱۳ق)
* سیدسلیمان تنکابنی (م. ۱۳۳۵ق)
* ملا آقای دربندی (م. ۱۲۸۵ق)
* میرزا آقا بزرگ شهرستانی (م. ۱۲۴۷ق)
* سیدابراهیم قزوینی حائری (۱۱۶۴–۱۲۱۴ق)
* شریف‌العلمای مازندرانی (م. ۱۲۴۶ق)
* شیخ حسن مامقانی (م. ۱۳۲۳ق)
* شیخ کاظم الهرّ (متوفّای ۱۳۳۳ق)
* شیخ حسن یزدی (م. ۱۲۹۷ق)
* شیخ محمدصالح خطّاط (خوشنویس) آل گداعلی‌بیگ (م. ۱۲۸۸ق)
* شیخ محمدتقی بهجت فومنی (م. ۱۴۳۰ق)
* شیخ هادی حائری شیرازی
* حاج شیخ عبدالکریم حائری (۱۲۷۶–۱۳۵۵ق)
* سیدمحمدسعید تنکابنی (م. ۱۳۸۶ق)
* شیخ جعفر فومنی (م. ۱۳۵۷ق)<ref>خوشنویس، «مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، ص۷۷ تا ص۹۴.</ref>
{{پایان}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک =
| منبع = مقاله «مدرسه سردارحسن خان در کربلا» در فصلنامه فرهنگ زیارت است.
| لینک = https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_228344.html| توضیحات منبع =
}}
* آل طعمه، سیدسلمان هادی، تراث کربلاء، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش.
* بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و ۱۳و ۱۴ قمری، تهران، ۱۳۵۷ش.
* خوشنویس، محمدحسین، «مدرسه سردارحسن خان در کربلا»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۵۴، ۱۴۰۲ش.
* طباطبائی مجد غلامرضا، معاهدات و قراردادهای تاریخی در دوره قاجاریه، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۷۳ش.
* کرباسی، محمد صادق، دائرة المعارف الحسینیة، لندن، المرکز الحسینی للدراسات، ۱۴۳۳ق.
* کلیدار، عبدالجواد، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ترجمه مسلم صاحبی، تهران. ۱۳۸۹ش.
* گفتوگو با استاد سیدسلمان هادی آل طعمه، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پیاپی ۳ و ۴، ۱۳۸۹ش.
{{پایان}}