در حال ویرایش مرقد عبدالله بن عباس
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[ | {{در دست ویرایش|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmadi }} | ||
'''مرقد عبدالله بن عباس'''، [[مسجد عبدالله بن عباس]]، قبرستان شهدای غزوه طائف و نیز مقبره [[محمد بن حنفیه]] و [[عبدالله فرزند پیامبر(ص)]] در یک مجموعه بزرگ در [[طائف]] واقع شده است. [[مسجد ابن عباس]] در زمان پیامبر(ص) و مقبره عبدالله ابن عباس در زمان [[عباسیان]] احداث و پس از آنان چندین بار تجدید بنا شد و گسترش یافت. در طول حدود هزار سال، مزار عبدالله ابن عباس زیارتگاه مردم [[طائف]]، [[حجاز]] و حاجیانی بود که برای حجگزاری به آن سرزمین مقدس، سفر میکردند تا آنکه با یورش وهابیان به [[طائف]] در شوال سال ۱۲۱۷ق. به جز بنای مسجد، مقبره عبدالله ابن عباس و مقابر پیرامون آن، به کلی تخریب گردید و اکنون، تنها جایگاه این مراقد بر جای مانده است. | |||
'''مرقد عبدالله بن عباس'''، [[مسجد عبدالله بن عباس]]، | |||
[[پرونده:مقبره و مسجد ابن عباس.jpg|بندانگشتی|مقبره و مسجد ابن عباس در طائف]] | [[پرونده:مقبره و مسجد ابن عباس.jpg|بندانگشتی|مقبره و مسجد ابن عباس در طائف]] | ||
==تاریخ بناي مرقد عبدالله ابن عباس== | ==تاریخ بناي مرقد عبدالله ابن عباس== | ||
ابن عباس در سال | ابن عباس در سال ۶۸ قمری در طائف وفات یافت و در کنار مسجد عبدالله بن عباس، دفن شد. محمد بن حنفیه پس از دفن وی، به مدت سه روز بر روی قبر وي، چادری نصب کرد. <ref>ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰، الطبقة الخامسة، ج۱، ص۲۰۵</ref> بعدها، هنگامیکه مرقد بر روی قبر ابن عباس ساخته شد، این مکان به «مسجد و مقبره عبداللهابن عباس» مشهور شد. | ||
بنابر گزارش فاسی (۸۳۲ق)، از دیگر آثار طائف، مسجدی است منسوب به پیامبر(ص)، در پشت مسجدی که قبر عبدالله ابن عباس در آن قرار دارد؛ در دیوارة قبلة آن از بیرون، سنگ نبشتهای است با این عبارت: «ام جعفر دختر ابوالفضل، مادر ولیعهدانِ مسلمانان، دستور بازسازی مسجد رسول الله(ص) در طائف را صادر کرد، در تاریخ ۱۹۲؛ به گمان من، مسجدی که قبر ابن عباس در آن قرار دارد، به همراه ضریح وی، به وسیلة مستعین بالله عباسی، مرمت شده است که نام وی در منبر موجود در این مسجد، نوشته شده است.» <ref>فاسی، محمدبن احمد، ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۷۵</ref>. بنابر این گزارش، امجعفر، زبیده (م.۲۱۶ق)، همسر هارون عباسی که به خدمترسانی به زائران و حاجیان معروف است، این مسجد را بازسازی کرده است. بنابراین، هرچند بنا به گزارشهایی که گذشت، این مسجد تا قبل از این تاریخ (۱۹۲ق)، وجود داشته؛ اما زبیده در این سال، دستور بازسازی آن را صادر کرده است؛ همچنین بازسازی بعدی، مربوط به زمان مستعین بالله عباسی (سلطنت۲۵۲ ۲۴۸) بوده است. | |||
گزارش ناصر خسرو (م.۴۸۱) نیز مؤید ساختن و تجدید بنای این ساختمان، توسط خلفای عباسی است. او که سفر خود را در سال ۴۳۷ق. آغاز کرده، دربارة طائف و این مسجد مینویسد: «آنچه قصبة طائف است، شهرکی است و حصاری محکم دارد و بازارکی کوچک و جامعی مختصر دارد و آب روان و درختان نار و انجیر بسیار داشت. قبر عبدالله ابن عباس۲، آنجاست؛ به نزدیک قصبه. خلفای بغداد آنجا مسجدی عظیم ساختهاند و آن قبر را در گوشة آن مسجد گرفته، بر دست راست محراب و منبر.» <ref>ناصر خسرو، ۱۳۸۹ق، ص۱۴۱</ref> | |||
سخن هروی (م۶۱۱ق)، نیز وجود مقبرة ابن عباس در طائف را تأیید میکند. او به مناسبت معرفی مزار محمدبن حنفیه در (جزیرة) خارک، معتقد است که محمدبن حنفیه | |||
و عبدالله ابن عباس در طائف دفن شدهاند.» <ref>هروی، ۲۰۰۲م، ص۷۳</ref>. | |||
پس از مستعین عباسی، بازسازی بعدی متعلق به المستضیء بأمر الله (م۵۷۶ق) است. | پس از مستعین عباسی، بازسازی بعدی متعلق به المستضیء بأمر الله (م۵۷۶ق)، است. بنابرگزارش ابن فهد (م۹۲۰ق)، که خود مزار عبدالله ابن عباس را دیده، بر روی قبر چنین نوشته شده است: «أنه عمل باسم المستضیء بأمر الله العباسی سنة اثنین وتسعین وخمسمائة» <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۱</ref> البته این خلیفه عباسی در سال ۵۷۶ فوت کرده است. به احتمال قوی، تاریخ «اثنین و سبعین و خمسمائة» درست باشد که برابر با ۵۷۲ و در زمان حیات و خلافت وی بوده است. پس از او، پسرش ناصر لدین الله (سلطنت ۶۲۲ ۵۷۵) منبر خیلی خوبی بر این مسجد ساخت <ref>مطری، محمدبن احمد، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴</ref>. عجیمی (م۱۱۱۳ق)، که خود این منبر را دیده، آن را از جنس چوب، دارای ۱۱ پله و قبهای کوچک از چوب توصیف میکند که بین آن منبر و سقف مسجد، حدود ۶۰ سانت فاصله است <ref>عجیمی، بیتا، ص۴۸</ref>. | ||
بنابر گزارش فاسی «اسم ملک مظفر (م۶۸۳ق)، والی یمن نیز در گنبد بالای ضریح | بنابر گزارش فاسی «اسم ملک مظفر (م۶۸۳ق)، والی یمن نیز در گنبد بالای ضریح عباس به عنوان بانی عمارت آن مرقوم شده است.» <ref>فاسی، محمدبن احمد، ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۷۵</ref> بنابراین، وی بازسازی بعدی را درباره مسجد و مزار عبداللهابن عباس انجام داده است. گزارش ابن فهد نیز که خود این مزار را دیده، مؤید این مطلب است. بنابه گزارش وی، چنین مکتوب است: «أنه عمل باسم الملک المظفر؛ یعنی یوسفبن عمربن علیبن رسول صاحب الیمن سنة خمس و سبعین و ستمائة» وی سپس مینویسد: خودش هم این نوشتهها را بر روی قبر، قبه و منبر دیده، هنگامی که ضریح شریف ابن عباس را در سال ۹۱۵ زیارت کرده است؛ همچنین در سال بعد نیز دیده و نیز تا الآن (زمان تالیف کتاب) موجود است <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۱</ref>. | ||
مطری هم دربارة این مکان مینویسد: «در رکن راست از سمت قبله، قبر امام عبدالله ابن عباس در یک قبهای عالی قرار دارد و مسجد رسول الله(ص) در صحن این جامع، بین دو قبة کوچک واقع شده که بر اساس دو خیمه متعلق به همسران پیامبر خدا۹ در هنگام محاصرة طائف، ساخته شده است.» <ref>مطری، محمدبن احمد، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴</ref>. | مطری هم دربارة این مکان مینویسد: «در رکن راست از سمت قبله، قبر امام عبدالله ابن عباس در یک قبهای عالی قرار دارد و مسجد رسول الله(ص) در صحن این جامع، بین دو قبة کوچک واقع شده که بر اساس دو خیمه متعلق به همسران پیامبر خدا۹ در هنگام محاصرة طائف، ساخته شده است.» <ref>مطری، محمدبن احمد، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴</ref>. | ||
خط ۶۸: | خط ۶۹: | ||
==قبرستان شهدای غزوة طائف== | ==قبرستان شهدای غزوة طائف== | ||
ابن فهد، همچنین، به قبور شهدای غزوه طائف اشاره میکند که در خارج از مسجد، در سمت شرق آن قرار دارد و ۱۲ نفر از صحابی رسولالله۹ در آنجا دفن هستند که عبارت اند از: سعید بن سعدبن عاص، عرفطة بن حباب، عبدالل هبن ابیبکر خلیفه اول مسلمانان، عبدالله بن امیة بن مغیرة، عبدالله بن عامر بن ربیعة، سایب بن حارث بن قیس، برادرش عبدالله بن حارث، جلیحة ابن عبدالله، ثابتبن جذع، حارث بن سهیل بن ابیصعصعة، منذر بن عبدالله، رقیم بن ثابت بن ثعلبة. <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۲</ref> در سال ۱۰۶۰قمری اطراف این قبرستان دیواری کشیده شد <ref>عجیمی، بیتا، ص۵۳</ref> و به این ترتیب، مقبرة شهدا به طور کامل از مسجد جدا شد. در حال حاضر هم این مقبره، به صورت دیوارکشی، در جهت شرقی مسجد وجود دارد. | ابن فهد، همچنین، به قبور شهدای غزوه طائف اشاره میکند که در خارج از مسجد، در سمت شرق آن قرار دارد و ۱۲ نفر از صحابی رسولالله۹ در آنجا دفن هستند که عبارت اند از: سعید بن سعدبن عاص، عرفطة بن حباب، عبدالل هبن ابیبکر خلیفه اول مسلمانان، عبدالله بن امیة بن مغیرة، عبدالله بن عامر بن ربیعة، سایب بن حارث بن قیس، برادرش عبدالله بن حارث، جلیحة ابن عبدالله، ثابتبن جذع، حارث بن سهیل بن ابیصعصعة، منذر بن عبدالله، رقیم بن ثابت بن ثعلبة. <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۲</ref> در سال ۱۰۶۰قمری اطراف این قبرستان دیواری کشیده شد <ref>عجیمی، بیتا، ص۵۳</ref> و به این ترتیب، مقبرة شهدا به طور کامل از مسجد جدا شد. در حال حاضر هم این مقبره، به صورت دیوارکشی، در جهت شرقی مسجد وجود دارد. | ||
همچنین قبر عروة بن مسعود ثقفی که قبیلة ثقیف او را به شهادت رساندند، در حالی که اسلام آورده بود، همراه با شهدای غزوة طائف، در نزدیکی باب شرقی مسجد ابن عباس دفن شدهاند. همچنین در خارج از مسجد در منطقه «الجبانة»، قبر زید بن ثابت، عبدالله بن مبارک و شیخ عباس میورقی قرار دارد <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۳</ref> که نزد مردم طائف به قبر «صاحب الرایة» مشهور است که به صاحب کرامت و برکت شناخته میشود. برخی از بیمارها را نزد این قبر میآورند، در حالی که از شدت مرض، نمیتوانند راه بروند؛ اما پس از آمدن به این مکان، با پای خود برمیگردند.» <ref>عجیمی، بیتا، ص۵۳</ref>. | همچنین قبر عروة بن مسعود ثقفی که قبیلة ثقیف او را به شهادت رساندند، در حالی که اسلام آورده بود، همراه با شهدای غزوة طائف، در نزدیکی باب شرقی مسجد ابن عباس دفن شدهاند. همچنین در خارج از مسجد در منطقه «الجبانة»، قبر زید بن ثابت، عبدالله بن مبارک و شیخ عباس میورقی قرار دارد <ref>ابن فهد، عبدالعزیزبن عمر، بیتا، ص۱۴۳</ref> که نزد مردم طائف به قبر «صاحب الرایة» مشهور است که به صاحب کرامت و برکت شناخته میشود. برخی از بیمارها را نزد این قبر میآورند، در حالی که از شدت مرض، نمیتوانند راه بروند؛ اما پس از آمدن به این مکان، با پای خود برمیگردند.» <ref>عجیمی، بیتا، ص۵۳</ref>. | ||
بنا به گزارش وی؛ «قبر شیخ عارف، ابوالعباس، احمدبن علی میورقی، از طرف باب شرقی مسجد ابن عباس قرار دارد. برخی به من خبر دادند که دعا نزد این قبر، مستجاب است.» <ref>عجيمي، ص۵۴</ref>. در سال ۱۰۴۷قمری حاکم طائف، شرکس ابن عبدالملک الشاویش درابزین، این قبور را با چوب پوشش داد <ref>عجيمي، ص۵۱</ref> | بنا به گزارش وی؛ «قبر شیخ عارف، ابوالعباس، احمدبن علی میورقی، از طرف باب شرقی مسجد ابن عباس قرار دارد. برخی به من خبر دادند که دعا نزد این قبر، مستجاب است.» <ref>عجيمي، ص۵۴</ref>. در سال ۱۰۴۷قمری حاکم طائف، شرکس ابن عبدالملک الشاویش درابزین، این قبور را با چوب پوشش داد <ref>عجيمي، ص۵۱</ref>. | ||
==کتابخانه مسجد ابن عباس== | |||
این مسجد، کتابخانهای هم دارد که اکنون در طائف با نام «مکتبة عبدالله ابن عباس» مشهور است. این کتابخانه، توسط والی عثمانی حجاز، محمد رشدی پاشا شروانی (۱۲۹۱ق)، تأسیس شد. وی ابتدا از ناحیة قبلة مسجد، دو رواق ایجاد کرد و دری را از جهت جنوبی (قبله) مسجد به آن رواق باز کرد که هنوز هم به اسم «باب الشروانی» معروف است. کتابهای خطی زیادی داشته؛ از جمله آثار خطی عبدالحفیظبن عثمانبن محمد ادریسی حنفی(۱۳۱۹ق)، و برادرش که متأسفانه باید گفت بخشی از آنها از بین رفته است <ref>حسین، عثمان محمود، ۱۴۰۷، ص۸</ref>. این کتابخانه، در سال ۱۳۸۴ق. و پس از مدتی طولانی از مهجور ماندن آن، توسط شیخ حسن عرب راهاندازی شد <ref>همان، ص۷</ref>. و کتابهای خطی باقیمانده از صندوقها خارج و در دسترس محققان قرار گرفته است و در سالهای اخیر به همت عثمان محمود حسین، همه آثار خطی عربی این کتابخانه، به تعداد ۴۵۰ اثر، فهرستنویسی و با نام «فهرس المخطوطات العربیة بمکتبة عبداللهابن عباس بمدینة الطائف» به چاپ رسیده است. در سالهای اخیر، این کتابخانه نیز همچون مسجد عبدالله ابن عباس، از نو، در چهار طبقه بازسازی شده است. مخزن نسخ چاپی، مخزن نسخ خطی، سالن مطالعه، سالن ارائه خدمات صوتی تصویری، سالن ارائه خدمات الکترونیکی، بوفه و چند سالن سخنرانی، از امکانات این کتابخانه است. | |||
==زائران مرقد عبداللهابن عباس== | ==زائران مرقد عبداللهابن عباس== | ||
خط ۷۹: | خط ۸۲: | ||
بدرالدین احمدبن محمد قرشی عمری کازرونی نزیل مکه، روز شنبه، ۱۳ جمادی الثانی ۹۱۵ق. در زمانی که مزار ابن عباس را زیارت کرده، شعری با این مطلع، سروده است: | بدرالدین احمدبن محمد قرشی عمری کازرونی نزیل مکه، روز شنبه، ۱۳ جمادی الثانی ۹۱۵ق. در زمانی که مزار ابن عباس را زیارت کرده، شعری با این مطلع، سروده است: | ||
«علیک ألف، سلام هادی الناس» <ref>همان</ref> و برادرش علاءالدین در همان سال، شعری با مطلع: «أیا سید الأحبار من خیر أمة» سروده است. <ref>همان، ص۱۵۰</ref> | «علیک ألف، سلام هادی الناس» <ref>همان</ref> و برادرش علاءالدین در همان سال، شعری با مطلع: «أیا سید الأحبار من خیر أمة» سروده است. <ref>همان، ص۱۵۰</ref> | ||
قاضیالقضات در حرمین شریفین، نجم الدین محمدبن یعقوب مالکی مکی، روز پنج شنبه، ۱۵ ربیع الاول ۹۱۶ کنار ضریح عبداللهابن عباس فیالبداهه شعری سرود که مطلع آن چنین است: «یا من یروم سلامة فی عمره» <ref>همان</ref>. | قاضیالقضات در حرمین شریفین، نجم الدین محمدبن یعقوب مالکی مکی، روز پنج شنبه، ۱۵ ربیع الاول ۹۱۶ کنار ضریح عبداللهابن عباس فیالبداهه شعری سرود که مطلع آن چنین است: «یا من یروم سلامة فی عمره» <ref>همان</ref>. | ||
دیگر عالمانی که هنگام زیارت عبداللهابن عباس در طائف در وصف او شعر سرودهاند: علامه بدرالدین محمدبن علی جناحی در سال ۹۱۶ق، شهاب الدین احمدبن علی جبلی یمنی در سال ۹۱۶، عزالدینبن نورالدین زمزمی مکی شافعی در سال ۹۴۰ق. <ref>همان، ص۱۵۵</ref>. این حجم از سفر عالمان بزرگ اهل سنت، از فرقههای گوناگون به طائف و زیارت مرقد ابن عباس و شعر خوانی در وصف او، نشانگر اهمیت دادن عالمان سلف به زیارت مراقد اصحاب و اولیای الهی است. در سالهای اخیر، وهابیان تلاش گستردهای برای کم رنگ کردنِ این مهم انجام دادهاند که راه به جایی نبرده و همچنان زیارت اولیای الهی نزد اکثر عالمان اهل سنت، امری مشروع و پسندیده است. | دیگر عالمانی که هنگام زیارت عبداللهابن عباس در طائف در وصف او شعر سرودهاند: علامه بدرالدین محمدبن علی جناحی در سال ۹۱۶ق، شهاب الدین احمدبن علی جبلی یمنی در سال ۹۱۶، عزالدینبن نورالدین زمزمی مکی شافعی در سال ۹۴۰ق. <ref>همان، ص۱۵۵</ref>. این حجم از سفر عالمان بزرگ اهل سنت، از فرقههای گوناگون به طائف و زیارت مرقد ابن عباس و شعر خوانی در وصف او، نشانگر اهمیت دادن عالمان سلف به زیارت مراقد اصحاب و اولیای الهی است. در سالهای اخیر، وهابیان تلاش گستردهای برای کم رنگ کردنِ این مهم انجام دادهاند که راه به جایی نبرده و همچنان زیارت اولیای الهی نزد اکثر عالمان اهل سنت، امری مشروع و پسندیده است. | ||
==زیارت نامه عبدالله ابن عباس== | |||
احمدبن عیسیبن زیاد میورقی، یکی از عالمان مکی ساکن طائف، زیارتنامهای را خطاب به ابن عباس تنظیم کرده که متن آن اين است: | |||
السلام علیک یا ترجمان القرآن المنزل علی سید ولد عدنان، السلام علیک یا بحر العلوم و سیف النجاة فی القیاس و من عمت علیه من النبی صلی الله ]وآله[وعلیه و سلّم دعوات، السلام علیک و رحمة الله و برکاته و أزکی تحیاته. السلام علی ضجیعک سیدنا أبیالقاسم محمدبن علیبن أبیطالب المعلم، السلام علی حامل اللواء لأبیه علیبن أبیطالب دافع الباطل و معضلات الفتن، السلامعلی المخصوص باسم الرسول و کنیته، السلام علیکما و علی من معکما رضوان الله الأکبر یخصکم و تحیاته، السلام علیکم و رحمة الله و برکاته. السلام الأتم المضاعف علی من جمیع الخلائق فی ولح فضائله یتعلم و یتفهم و هو البشیر النذیر والسراج المنیر رسول الله صلی الله علیه ]وآله[ و سلم و علی آله و أصحابه و أزواجه و ذریته و أمته و سلالته و أحبابه و عظم و شرف و کرم | |||
و تمم النخوة فینا یا اهل بیت النبوة و الشرف و الشفاعة الشفاعة لنا و لکافة المحبین لکم الزائرین لتربتکم المخصوصة بالمآثر و اللطف. اشهدوا لنا یا أهل بیت الشفاعة بأنا نشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له و أن محمدا عبده و رسوله صلی الله علیه ] و آله[و سلّم و علی آله و أمته و أصحابه و عشیرته و نشهد أن ربنا و ربکم و رب کل شیء و رازق کل شیء الذی هو علی کل شیء قدیر و بکل شیء خبیر و کل من دونه بقدرته مقهور الذی أحیانا و یحیی و یبعث منفی القبور فی الساعة التی لاریب فیها و الیه المصیر و بیده النشور. | |||
اللهم اسمع ساداتنا سلامنا و حبب لهم زیارتنا و زین فی قلوبهم کلامنا و شفعهم فینا و احفظنا بهم فی حیاتنا و مماتنا و خلفنا و أمامنا، ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و کافة المسلمین و والدینا و والدیهم من المؤمنین و المؤمنات و من یأتی بعدنا من الموحدین الی یوم الدین وقنا عذاب النار ربنا آتنا خیرا مقرونا بالعوافی فی الدارین، و وقایة مقرونة بالعفو و العافیة و المعافات الدایمة فی الدین و الدنیا و الآخرة آمین. | |||
اللهم و بکرم وجهک، وسعة فضلک وجودک و طولک صل علی سیدنا محمد و علی آل محمد و استجب لنا و شفعهم فینا و أسعدنا بزیارتهم و جمیع المحبین آمین آمین آمین. سبحان ربک رب العزة عما یصفون و سلام علی المرسلین و الحمد لله رب العالمین. أشهد أن سیدنا محمداً صلی الله علیه ] و آله[ و سلم عبده و رسوله بلغ الرسالة و أکمل الدیانة و نصح الأمة و أزال عمن اتبعه الغمة، و جاهد فی الله حق جهاده و عبد الله تعالی حتی أتاه الیقین اللهم صل علیه و علی آله و أمته و آته الوسیلة و الفضیلة و الدرجة الرفیعة و ابعثه المقام المحمود الذی وعدته إنک لاتخلف المیعاد. <ref>ابن فهد، عبدالعزیز، بیتا، ص۱۴۶ و ۱۴۷</ref> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
خط ۱۱۳: | خط ۱۲۳: | ||
*هروی، علیبن ابیبکر، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، 2002 | *هروی، علیبن ابیبکر، الاشارات الی معرفة الزیارات، تحقیق علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، 2002 | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||