در حال ویرایش مسجد ابی بن کعب

{{جعبه اطلاعات بنا
 | عنوان = مسجد ابی‌ بن‌ کعب 
 | تصویر = 
 | اندازه تصویر = 
 | پیوند تصویر = 
 | توضیح تصویر = 
 | نام‌های دیگر = مسجد البقیع؛ مسجد بنی جدیله
 | مکان = داخل دیوار غربی [[بقیع]]
 | کاربری = مسجد
 | بزرگداشت نزد = 
 | وابسته به دین/مذهب = 
 | باورها = 
 | آیین‌ها = 
 | احکام = 
 | زیارت کنندگان = 
 | بازدیدکنندگان = 
 | زمان پایه‌گذاری = صدر اسلام
 | بنیانگذار = 
 | رویدادها = نمازخواندن پیامبر
 | بازسازی‌ها = 
 | بازسازی کنندگان = 
 | بخش‌های از میان رفته = 
 | ویژگی‌های تاریخی = 
 | متولیان = 
 | مساحت = 
 | طول = 
 | عرض = 
 | ارتفاع = 
 | وضعیت بنا = ناموجود
 | گنجایش = 
 | امکانات = 
 | بخش‌های بنا = 
 | معمار = 
 | سبک = 
 | ویژگی‌ها = 
 | گنبدها = 
 | مناره‌ها = 
 | درها = 
 | رواق‌ها = 
 | صحن‌ها = 
 | ایوان‌ها = 
 | گرداننده = 
 | نهاد وابسته = 
 | نهاد نگهدارنده = 
 | مدیر = 
 | روحانی = 
 | نهادهای زیر مجموعه = 
 | ثبت در = 
 | شماره ثبت = 
 | تاریخ ثبت = 
 | وبگاه = 
 | عرض جغرافیایی = 
 | طول جغرافیایی = 
}}
'''مسجد ابی بن کعب''' یا مسجد بنی جُدَیله (بنی حُدیله) یا مسجد البقیع از مسجدهای قدیمی شهر [[مدینه]] بود که در محل نمازگاری پیامبر(ص) ساخته شده بود اما امروزه موجود نیست. این مسجد در داخل [[قبرستان بقیع]] غرب [[قبور امهات مومنین]] و [[مزار عقیل بن ابی‌طالب(ع)|قبر عقیل]] قرار داشت. بنابرگزارش‌هایی این مسجد در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]]، فرماندار مدینه، ساخته شد اما در قرون هشتم و نهم هجری خراب شده بود. در عصر [[حکومت عثمانی]] این مسجد بازسازی شد اما بعدها مجددا خراب شد و امروزه دیگر اثری از آن در داخل قبرستان بقیع وجود ندارد.  
==مکان مسجد ==
این مسجد در غرب قبور امهات مومنین و قبر عقیل در بقیع قرار داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=633 المعالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد2، ص 633]</ref>در منابع قدیمی مکان مسجد در سمت راست در ورودی بقیع دانسته شده است. اما مراد از در ورودی، در فعلی، که در عصر سعودی ساخته شده، نیست بلکه دری است که پیشتر در شمال در فعلی در مجاورت قبور عمات رسول الله قرار داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=636 المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، مجلد2، ص 637]</ref>

==خانه ابي بن كعب==
این مسجد در ابتدا، منزل ابی بن کعب بود که تبدیل به مسجد شد و سپس، در محدوده [[بقیع|قبرستان بقیع]] قرار گرفت. به روایتی پیامبر به نماز خواندن در این مکان تمایل داشت و بارها در آن نماز گزارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=64 تاریخ المدینه المنوره، ج۱ ، ص64.]</ref>

این مسجد در محله بنی‌حدیله یا بنی جدیله قرار داشت<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=64 تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص 64]</ref> و این مسجد به این نام ها هم خوانده شده است.

== تاریخچه بنا ==
نام مسجد در منابع کهن تاریخ نگاری مدینه ذکر شده است. اما گزارش های رسیده از قرن هشتم و نهم نشان می‌دهد که این مسجد تخریب شده بود. [[سمهودی]] (م.۹۱۱) نام این مسجد را در شمار مساجدی آورده که مکان آن اجمالا معلوم است؛ اما اثری از آن نیست. او از [[مطری]] (۷۴۱ق.) نقل می‌کند که در زمان او هم این مسجد، همین وضعیت را داشته است.<ref name=":0" /> به گفته سمهودی مسجد ابی بن کعب در غرب [[آرامگاه عقیل]] و [[امهات المؤمنین|امهات المومنین]] قرار داشت. در زمان او، تنها يک ستون از آن مسجد باقی مانده بود. به نظر سمهودی، بقایای باقی‌مانده از بنا نشان می‌داد که اين مسجد در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] ساخته شده است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=211 وفاء الوفاء، ج۳، ص۲۱۱]</ref>

=== سده چهاردهم ===
برخی تاریخ‌نگاران در دوره‌های بعدی، از وجود اين مسجد خبر داده‌اند. به گفته ابراهیم رفعت پاشا در [[مرآة الحرمین]]، این مسجد در زمان [[حکومت عثمانی]] بازسازی شده بود. عثمانى‌ها، بنایی مستحکم  و محرابی برای آن ساخته بودند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7_%D8%AC1.pdf&page=420 مرآة الحرمین، ج۱، ص ۴۲۰]</ref> کتاب او حاصل سفرهای حجش در فاصله سال‌های 1318 تا 1325 قمری (1901-1907م.) است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7_%D8%AC1.pdf&page=3 مراة الحرمین،ج، ص ۳]</ref>

[[یاسین الخیاری|یاسین احمد خیاری]] (م.۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.)، نیز همین عبارت را از کتاب مرآة‌ الحرمین نقل کرده است.<ref name=":1" /> او که کتابش را در سال ۱۳۸۰ قمری نگاشته، می‌نویسد: «این مسجد، امروزه همان بنایی است که در داخل دیوار بقیع در سمت راست قرار دارد. الله اعلم».<ref name=":1" /> عیاشی هم اواخر سده چهاردهم این مسجد را دیده و از آن خبر داده است. او تصریح می‌کند که دولت ترکیه در داخل بقیع در سمت راست درب شمالی دیوار غربی این مسجد را ساخته است. در زمان او این مسجد خراب شده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1.pdf&page=173 المدینه بین الماضی و الحاضر، ص ۱۶۹]</ref>

=== وضعیت امروزی ===
امروزه این مسجد وجود ندارد و مکان آن زمینی خالی است. گفته شده که مكان این مسجد امروزه شرق سایبانی است که در سمت راست کسی است که از درب بقیع وارد می شود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=635 المعالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء 4، مجلد2، ص 629-630]</ref>به گزارش کعکی فاصله مکان مسجد ابی از دیوار بقیع امروزی شانزده متر و فاصله آن با قبور امهات المومنین ۱۴/۵ متر است و فاصله آن از قبور اهل بیت ۳۸/۵ متر است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B2%D8%A14_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF1.pdf&page=637 المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، الجزء ۴، مجلد۲، ص ۶۳۸]</ref> 

اکنون، اثرى از این مسجد نيست. عبیدالله بن محمد امین کردی که بر چاپ کتاب معالم المدینه المنوره خیاری در سال ۱۴۱۰ قمری تعلیقه نوشته، در پاورقی اشاره می‌کند که: «مسجد ابی بن کعب خراب شده و اثری از آن نیست.»<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=203 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص ۲۰۳]</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
*'''تاریخ المدینة المنورة'‏'''، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق‏)، قم، دارالفکر، 1410.
*'''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
*'''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت پاشا،‌ قاهره، دارالکتب المصریه، 1925.
* '''المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، بیروت، ناشر:مولف، ۲۰۱۱
* '''المدینه بین الماضی و الحاضر'''، ابراهیم بن علی العیاشی، مدینه، المکتبه العلمیه، ۱۹۷۲م.
*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، نورالدین علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق و تقدیم قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۱۴۲۲ق. / ۲۰۰۱م.
{{پایان}}
[[en:Mosque of Ubay B. Ka'b]]

[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مسجدهای تخریب شده مدینه]]
[[رده:بناهای تاریخی ناموجود]]
[[رده:مکان‌ها و بناهای بقیع]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]