در حال ویرایش مسجد البیعه (مکه)
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| بنیانگذار = | | بنیانگذار = | ||
| تأسیس = | | تأسیس = 144قمری | ||
| کاربری = | | کاربری = | ||
| مکان = مکه | | مکان = مکه | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| وقایع مرتبط = محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، | | وقایع مرتبط = محل بیعت مردم یثرب با پیامبر، | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| مساحت = | | مساحت = 500متر | ||
| وضعیت = موجود | | وضعیت = موجود | ||
| امکانات = | | امکانات = | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| بازسازی = عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی | | بازسازی = عبدالحمید عثمانی، ملک فهد سعودی | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| عرض جغرافیایی = | | عرض جغرافیایی = 21.42487 | ||
| طول جغرافیایی = | | طول جغرافیایی = 39.86740 | ||
| توضیح نقشه = | | توضیح نقشه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد | '''مسجد البیعه'''، مسجدی در [[مکه]] و در محل بیعت مردم یثرب با [[رسول خدا(ص)]] ساخته شده است. تاریخ بنای این مسجد به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. | ||
مسجد البیعه در دوره‌های مختلف بارها بازسازی شده است. این مسجد، زمانی درون شعبی بر فراز تپه‌ای که اطرافش کوه بود، قرار داشت، ولی اکنون با صاف کردن آن کوه‌ها، حتی تا ده‌ها متر آن سوتر، اطراف مسجد خالی از کوه و تپه و در عرض خیابان‌کشی و پل‌سازی واقع شده است. | |||
==علت نام‌گذاری== | ==علت نام‌گذاری== | ||
در | زمانی که مردم یثرب با [[اسلام]] آشنا شدند، در [[ایام حج]]، و در [[جمره عقبه]]، برای نخستین‌بار با [[رسول خدا(ص)]] بیعت کردند و پس از آن بود که اسلام در [[مدینه]] گسترش یافت. این رویداد مهمی بود که مسلمانان عظمت و بزرگی آن را درک کرده و به همین دلیل، در محل این بیعت، مسجدی ساختند که به نام «مسجد البیعه» شهرت یافت. | ||
== | ==موقعیت مکانی== | ||
مسجد البیعه در | مسجد البیعه در مکه و نزدیک جمره عقبه [بیرون از محدودۀ شرعی مِنا از طرف مکه]، در دامنه جنوبی [[کوه ثبیر|کوه ثُبَیر]]، واقع در منطقه‌ای معروف به [[شعب الانصار|شِعْبُ الانصار]] و شعب البیعه<ref>اخبار مکه ( ازرقی ) ،ج 1 ص 303 ؛ المعجم الاثری، ص 177؛ اشهر المساجد، ص 168. </ref> و سمت چپ کسی است که از مکه به سوی مِنا در حرکت است [یا سمت راست کسی که از منا به سوی مکه مراجعت می‌کند، پشت مسجد تابلوی «بدایة المِنی» بر بالای کوه دیده می‌شود] و فاصله این مسجد تا جمره عقبه نیز بیش از سیصد متر است.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ص 181؛ اتحاف الوری، ج2 ص 180. </ref> | ||
ابن فهد یکی از قدیم‌ترین منابعی که از این مسجد گزارش داده، درباره موقعیت مکانی آن چنین می‌گوید: «این مسجد در نزدیکی عقبه قرار دارد، جایی که حدّ نهایی [[منا]] از طرف [[مکه]] است. این مسجد، در شِعبی است که دست چپ کسی است که از منا به سوی مکه می‌رود. فاصله مسجد البیعه تا جمره عقبه یک غَلْوَه (فاصله‌ای که یک تیر پرتاب می‌شود) یا اندکی بیشتر است.» <ref>اتحاف الوری، ج ٢، ص ١٨٠.</ref> | |||
==ساخت مسجد== | |||
بنابر کتیبه‌ای که از سال 144 قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد به‌دستور ابوجعفر منصور عباسی انجام گرفته‌است. متن کتیبه بدین شرح است: «امر عبدالله امیرالمؤمنین ادامه الله ببنیان هذا المسجد مسجد البیعة التی کانت اول بیعة بویع بها رسول اللّه صلی الله علیه و سلم». <ref>الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه، ص ٢١٧.</ref> و در کتیبه دیگر آمده است: «هذا امر عبدالله امیر المؤمنین أکرمه اللّه ببنیان مسجد البیعة لحاج بیت الله و ابن السبیل علی یدی السری بن عبدالله فی سنة أربع و أربعین و مائة، أعظم الله أجر أمیر المؤمنین فیما أذن له به من عمل صالح أحسن علیه». | |||
<ref>همان، ص ٢١٨.</ref> | |||
== | ==بازسازی مسجد== | ||
کتیبه‌ای از سال 629 قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و ساخت مسجد در زمان مستنصر عباسی خبر می‌دهد.<ref>التاریخ القویم، ج ۶، ص ٢٨.</ref> | |||
اخباری درباره بازسازی این مسجد در دوره عثمانی نیز نقل شده است. در منابع آمده است که این مسجد در سال یک هزار و دویست و پنجاه واندی در سلطنت عبدالحمیدخان تعمیر شد، در حالی که یک رواق در قبله با محرابی داشت. توصیف آن چنین است: مقابل آن، صحن بزرگی است با دیوارهای بلند که در حال حاضر آباد است. طول مسجد از محراب تا آخر صحن آن ٣٨ ذراع و یک ششم است. <ref>افادة الانام، ج ٢، ص ۴٩.</ref> | |||
این مسجد | ==بدگویی ابن تیمیه از مسجد البیعه و اقبال مردم به این مسجد == | ||
ابن تیمیه(وفات 728ق) که مردم را از رفتن به اماکن متبرک نهی می‌کرد، به این مسجد نیز توجه داشته و از این‌که مردم زمان وی به این مسجد اقبال نشان می‌دادند؛ انتقاد کرده و به صراحت به بدگویی از این مسجد پرداخته است.<ref>اقتضاء صراط المستقیم، ص 426</ref> | |||
==گزارش محمدباقر شریف اصفهانی در قرن یازدهم== | |||
محمدباقر شریف اصفهانی در قرن یازدهم خبر از انهدام مسجد البیعه داده‌است. وی ذیل عنوان مسجد البیعه آورده: «و آن مسجد در طرف چپ راه است، هرگاه از مکه به منی روند و میان آن و حد منی اندک فاصله است و الحال منهدم است. در اینجا پیغمبر(ص) با هفتاد نفر از انصار بیعت نموده‌اند.»<ref>جواهر التاریخ المکی (چاپ شده در مقالات تاریخی، دفتر شانزدهم)، ص ٢۶٣.</ref> | |||
==مصلی و بدون سقف بودن مسجد البیعه== | |||
طبق گزارشاتی که از این مسجد شده و بازسازی‌هایی که در آن صورت گرفته می‌توان گفت این مسجد، تنها به‌شکل یک مصلی بوده که سقف نداشته است. | |||
فاسی در قرن نهم در توصیف این مسجد ضمن اشاره به تخریب بخش اعظم آن، این‌طور می‌گوید: دارای دو رواق است که بر هر یک سه گنبد بر چهار طاق قوسی قرار گرفته است. پشت این رواق‌ها نیز میدانگاهی وجود دارد. طول هر دو رواق از شمال به جنوب 23× 14 ذراع و طول میدانگاه از دیوار شمالی تا جنوبی 5/24 × 33 ذراع و یک ششم ذراع است. در سمت شمال این مسجد دو در و دو در نیز در سمت جنوب است. <ref>شفاء الغرام، ج1 ص 348</ref> | |||
در بازسازی دوره عبدالحمید عثمانی نیز به یک رواق با محراب اشاره شده است.<ref>افادة الانام، ج ٢، ص ۴٩</ref> | |||
این مسجد هم‌اکنون نیز بدون سقف و مناره و گنبد با دیوارهای بلنداست.<ref>تاریخ القویم، ج6، ص 28</ref> | |||
==مساحت مسجد== | |||
تاریخ القویم آخرین مساحتی که برای مسجد البیعه ذکر کرده، 375 متر است (25 × 15).<ref>تاریخ القویم، ج6، ص 28</ref>اما پس از آن در اثر بازسازی که ملک فهد سعودی(وفات 2005 م) انجام داد، مساحت مسجد به 500 متر افزایش یافت. در این افزایش مسجد به شکل مستطیلی بود که طول آن در جهت شمالی 27/90 متر و عرض آن در جهت شرقی 17 متر بود. ارتفاع دیوارهایش 7متر بود. همچنین ارتفاع دیوار قبله نیز 7متر بود و طول آن 6/85 متر، ارتفاع دیوار شرقی 4متر، ارتفاع دیوار دوم رواق که از شمال و جنوب مسجد را می‌پوشاند 3/20 متر بود.<ref>دراسة تاریخیة لمساجد المشاعر المقدسة، ص232</ref> | |||
==وضعیت کنونی== | |||
در طرح توسعه جمرات در سال 1428 قمری، مسجد البیعه که تا پیش از آن درون شعب و محصور بین کوه‌ها بود، نمایان شد.<ref> "عام / فی مرحلته الثانیة لتطویر المساجد التاریخیة.. مشروع الأمیر محمد بن سلمان یحیی النسیج التاریخی لخمسة مساجد جدیدة فی منطقة مکة المکرمة". وکالة الأنباء السعودیة. 28 أغسطس 2022. مؤرشف من الأصل فی 2022-11-30. اطلع علیه بتاریخ 2022-08-28.</ref> در اثر این توسعه منطقه منی بسیار گسترش یافت و بخش‌هایی از دو کوه در دو طرف جمرات برداشته شد و پل‌های چند طبقه تازه‌ای در اطراف آن ساخته شد. بدین ترتیب مسجد که زمانی درون شعبی بر فراز تپه‌ای که اطرافش کوه بود، قرار داشت، اکنون با صاف کردن آن کوه‌ها، اطراف مسجد خالی از کوه و تپه و در عرض خیابان‌کشی و پل‌سازی شده است. | |||
در حال حاضر مسجد در انتهای راه خروجی طبقه دوم جمرات به طرف مکه قرار گرفته و اطراف مسجد را نرده آهنی کشیده‌اند.<ref>اشهر المساجد، ص 169- 171؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 169. </ref> | |||
==مساجد دیگری که به نام البیعه نیز شهرت دارند== | |||
* [[مسجد الغنم]]، مسجدی در مکه که محل بیعت مردم مکه با پیامبر بود.<ref>اخبار مکه (ازرقی)، ج2 ص 201 و 271؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه ص 106</ref> | |||
* [[مسجد الجن]]، مسجدی در مکه که محل بیعت جنیان با پیامبر بود.<ref>اخبار مکه (ازرقی ) ،ج 2 ص 201 ؛ تاریخ مکة المشرفه، ص 181 </ref> | |||
==گالری== | ==گالری== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
پرونده: | پرونده:مسجد البیعه 1.jpg| | ||
پرونده:مسجد | پرونده:مسجد البیعه 2.jpg| | ||
پرونده:مسجد | پرونده:مسجد البیعه 5.jpg|کتیبه مسجد البیعه | ||
پرونده:مسجد البیعه 6.jpg|کتیبه مسجد البیعه | |||
پرونده:مسجد البیعه 7.jpg|محراب مسجد البیعه | |||
پرونده:مسجد البیعه 6.jpg|کتیبه مسجد | |||
پرونده:مسجد البیعه 7.jpg|محراب مسجد | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۰: | خط ۸۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''اخبار مکة''': ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاکهی، تصحیح عبدالملک بن دهیش، ١٩٩۴. | |||
* '''الکافی''': ثقةالاسلام کلینی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه. | |||
* '''افادة الانام باخبار بلدالله الحرام'''. | |||
* '''اتحاف الوری بأخبار ام القری''': عمر بن فهد، مکه، دانشگاه‌ام القری، ١٩٨٣. | |||
* '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم''': محمد طاهر کردی، ج ۵ مکه، مکتبة النهضة الحدیثة، ١۴١٢ ق. | |||
* '''الاثار الاسلامیة فی مکة المکرمه''': الحارثی، ١۴٣٠. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} | ||
| خط ۹۵: | خط ۱۰۵: | ||
[[رده:مسجدهای مکه]] | [[رده:مسجدهای مکه]] | ||
[[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] | [[رده:مکان‌های تاریخی مکه]] | ||