| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنا | | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی |
| | عنوان =
| | | عنوان =مسجد شجره |
| | تصویر = Tamame masjed shajare.jpg
| | | تصویر = Tamame masjed shajare.jpg |
| | اندازه تصویر = 300px
| | | اندازه تصویر =250px |
| | پیوند تصویر =
| | | بنيانگذار = |
| | توضیح تصویر =
| | | تأسیس = |
| | نامهای دیگر =
| | | کاربری = مسجد، [[میقات]] |
| | مکان = ذوالحلیفه در نزدیکی مدینه
| | | مکان = [[عربستان]] - [[مدینه]] |
| | کاربری = مسجد، میقات احرام
| | | نامهای دیگر = ذوالحلیفه، مسجد میقات |
| | بزرگداشت نزد =
| | | وقایع مرتبط = |
| | وابسته به دین/مذهب = اسلام
| | | ظرفیت = |
| | باورها =
| | | وضعیت =فعال |
| | آیین‌ها =
| | | مساحت = |
| | احکام = اهل مدینه از این مکان [[احرام]] می‌بندند.
| | | امکانات = |
| | زیارت کنندگان =
| | | شماره ثبت = |
| | بازدیدکنندگان =
| | | معمار = |
| | زمان پایه‌گذاری =
| | | سبک = |
| | بنیانگذار =
| | | بازسازی = |
| | رویدادها =
| | | وبگاه = |
| | بازسازی‌ها =
| |
| | بازسازی کنندگان =
| |
| | بخش‌های از میان رفته =
| |
| | ویژگی‌های تاریخی =
| |
| | متولیان =
| |
| | مساحت =
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | وضعیت بنا =
| |
| | گنجایش =
| |
| | امکانات =
| |
| | بخش‌های بنا =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | ویژگی‌ها =
| |
| | گنبدها =
| |
| | مناره‌ها =
| |
| | درها =
| |
| | رواق‌ها =
| |
| | صحن‌ها =
| |
| | ایوان‌ها =
| |
| | گرداننده =
| |
| | نهاد وابسته =
| |
| | نهاد نگهدارنده =
| |
| | مدیر =
| |
| | روحانی =
| |
| | نهادهای زیر مجموعه =
| |
| | ثبت در =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | تاریخ ثبت =
| |
| | وبگاه =
| |
| | عرض جغرافیایی =24.413697
| |
| | طول جغرافیایی = 39.542992
| |
| }} | | }} |
| '''مسجد شَجَره''' در [[مدینه]]، یکی از [[میقات‌های پنچ‌گانه|میقات‌های پنج‌گانه]] است. این مکان، میقات مردم مدینه و کسانی است که از مدینه به مکه می‌روند. گفته شده [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] وقتی برای حج‌گزارى عازم [[مکه]] بود، از این مکان [[احرام]] می‌بست. ذُو الْحُلَیفة، مسجد میقات و [[آبار علی|'''اَبیار علی''']]، از دیگر نامهای این مسجد است.
| |
|
| |
|
| به گفته تاریخ‌نگاران، مسجد شجره در زمان امارت عمر بن عبدالعزیز بر مدینه ساخته شده و تاکنون چندین بار بازسازی شده است. امروزه مسجد شجره به فاصله سه کیلومتری مدینه، در مجاورت بزرگراه مدینه - مکه واقع شده است.
| | '''مسجد شجره''' |
| == موقعیت جغرافیایی == | | == معرفی == |
| {{همچنین ببینید|مسجد شجره (مکه)}}
| | مسجد شجره، از مساجد بزرگ<ref name=":4">موسوعة مرآة الحرمين الشريفين وجزيرة العرب نویسنده : أيوب صبري باشا جلد : 4 صفحه : 811</ref> معروف در نزدیکی مدینه است.<ref name=":3" /> این مسجد غیر از مسجد شجره‌ای که در شهر مکه قرار دارد.<ref name=":3">آثار اسلامي مکّه و مدينه نویسنده : جعفريان، رسول جلد : 1 صفحه : 118</ref> |
| مسجد شجره از مساجد تاریخی [[مدینه (شهر)|مدینه]]<ref name=":4">موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ۲۰۰۴م، ج۴، ص۸۱۱. </ref> و در حدود هشت كیلومتری جنوب این شهر قرار گرفته است.<ref>البحر الرائق، 1418ق، ج2، ص341.</ref> [[پیامبر اسلام]] برای انجام [[حج]] و [[عمره]]، از این مسجد احرام می‌بست.<ref name=":4" /> [[امام علی(ع)]] در این مکان، [[آیات برائت]] را از [[ابوبکر]]، خلیفه اول، گرفت و در [[مکه]] به مشرکان ابلاغ کرد.<ref>دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۷۷.</ref> | |
|
| |
|
| بنابر گزارشی، مسجد دیگری با همین نام در [[مکه]] وجود دارد که در شمار کهن‌ترین مساجد آن شهر است.<ref>آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۱۸.</ref>
| | پیامبر اسلام در این مکان برای حج و عمره از این مکان احرام می‌بست.<ref name=":4" /> امام علی(ع) در این مکان آيات برائت را از ابوبكر گرفت و در مكه بر مشركان ابلاغ کرد.<ref>دانشنامه کلام اسلامی نویسنده : جمعی از محققین جلد : 1 صفحه : 77</ref> |
|
| |
|
| | این مسجد بازسازی‌های مختلفی داشته که آخرين بازسازی آن توسط ملک فهد پادشاه سعودی عربستان صورت گرفت. منطقه بسيار وسيعي حدود نود هزار متر مربع به مسجد و امکانات جانبي مانند پارکينگ اختصاص يافت و مساحت خود مسجد حدود بیست و شش هزار متر مربع است. این مسجد را يکي از زيباترين معماري‌ها در ميان مساجد بازسازي شده مدينه منوره دانسته‌اند.<ref>آثار اسلامي مکّه و مدينه نویسنده : جعفريان، رسول جلد : 1 صفحه : 277</ref> |
| | |
| | امروزه این مسجد به فاصله حدود سه کیلومتری شهر مدینه در مجاورت بزرگراه مدینه به مکه واقع شده است.<ref>علیپور، «[https://www.farsnews.ir/photo/13970516001057/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9-%D8%AD%D8%AC مسجد شجره در آستانه مناسک حج]» خبرگزاری فارس</ref> |
| ==نام‌ها== | | ==نام‌ها== |
| این مسجد را '''مسجد شجره''' نامیده‌اند چون در آنجا درختی بوده که پیامبر در سایه آن می‌نشست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=421 وفاء الوفا، ج۳، ص ۴۲۱]</ref> مسجد در منطقه‌ای به نام [[ذوالحلیفه|ذوالحُلِیفه]] ساخته شده است. این منطقه را همچنین آبار یا [[آبار علی|ابیار علی]] می‌خوانند و آن را منسوب به [[علی ابن ابیطالب|علی ابن ابیطالب(ع)]] دانسته‌اند. از این رو این مسجد با نامهای مسجد ذوالحُلِیفه و مسجد آبار علی یا بئر علی نیز شهرت دارد. همچنین این مسجد نزد مردم به '''مسجد احرام''' و '''مسجد میقات''' شهرت دارد. آن را '''مسجد الحسا''' نیز نامیده‌اند.<ref>المعالم المدینه المنوره، جزء الرابع، مجلد الرابع، ص ۴۸۵-۴۸۷</ref> | | منابع نامهای مختلفی برای این مکان ذکر کرده‌اند: |
| | |
| == تاریخ بنای مسجد ==
| |
| بنای نخستین این مسجد بسیار کهن است. برخی تاریخ‌نگاران نیز بر اساس مستنداتی از ساخت مسجد در ده‌های نخستینِ تاریخ اسلام سخن گفته‌اند.<ref>مدینه شناسی، 1367ش، ج1، ص183.</ref>تاریخ‌نگاران احتمال می‌دهند که این مسجد نخستین بار در زمان امارت عمر بن عبدالعزیز بر مدینه در فاصله سال‌های 87-93 قمری ساخته شده باشد.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد الرابع، ص496</ref>
| |
| === بازسازی سده نهم ===
| |
| به گزارش [[مطری]] (درگذشت 741ق.) بنای قدیمی این مسجد که بنایی بزرگ بود در زمان او (نیمه اول قرن هشتم) به صورت نیمه ویران درآمده بود<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=190 التعریف بما انست الهجره، ص ۱۹۰]</ref> اما بنابر گزارش [[سمهودی]] (مورخ مدینه درگذشته 911ق.) مسجد، بر اساس بنای قدیمی آن، در سال 861 بازسازی شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=424 الوفاء الوفا، ج۳، ص 424]</ref>
| |
| === بازسازی سده چهاردهم ===
| |
| گفته شده که اين مسجد در اواخر قرن ۱۱ هجری قمری،<ref>مدینه‌شناسی، 1367ش، ج1، ص184.</ref> ویران شد و مسلمانى از هندوستان، در سال 1090 هجری قمری با اجازه دولت عثمانی، آن را بازسازی کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=258 المساجد الأثریة، 1418ق، ص258.]</ref>
| |
| | |
| حسام السلطنه که در سال 1298 قمری این مسجد را دیده آن را به این شکل وصف کرده است: «مسجد مزبور مربع است و پنجاه و دو ذراع طول آن است. از سنگ و گچ ساخته اند. در سمت جنوب آن ایوانی است که بر روی آن طاق زده اند و گنبد آن را از بیرون سفید کرده اند و محرابی در وسط آن است»<ref>سفرنامه مکه حسام السلطنه، ص 139</ref>
| |
|
| |
|
| عیاشی در گزارشی از نخستین سفرش در سال 1353 قمری درباره اين مسجد می‌نویسد: «بنایی مستطیل‌شکل که از خشت و گل و سقفی با چوب درخت خرما و برگ ساخته شده بود که مورد توجه مسئولان وقت قرار گرفت و گسترش یافت.» <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=258 المساجد الأثریة، 1418ق، ص258.]</ref>
| | * مسجد شجره: در این مکان درختی وجود داشته که پیامبر زیر سایه آن درخت استراحت کرده، نماز می‌خواند و احرام می‌بست. پس از آنکه در این مکان مسجدی بنا شد.<ref name=":1">جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۵.</ref> نام آن‌را به جهت این درخت مسجد شجره (درخت) نامیدند.<ref>تاريخ مكه المشرفه والمسجد الحرام والمدينه الشريفه والقبر الشريف نویسنده : ابن الضياء جلد : 1 صفحه : 311</ref> |
|
| |
|
| === وضعیت کنونی مسجد ===
| | * ذو الحليفة: «حلیفه» نام آبی بوده که در آنجا قرار داشته است.<ref name=":0">قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه،۱۳۸۱ش، ص۴۰۹.</ref> |
| اين مسجد، در دوران [[آل سعود]] یک بار به سال 1375ق./ 1955م. بازسازى<ref>مدینه شناسی، 1367ش، ج1، ص184.</ref> و برای آن، گلدسته‌ای ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=258 المساجد الأثریة، 1418ق، ص258،] المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۴، ص 498</ref> مسجد بار دیگر در سال 1408ق/1988م. بازسازی شد و گسترش یافت<ref>آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۷۷؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=259 المساجد الأثریة، 1418ق، ص259.]</ref>و امکاناتی از جمله حمام، سرویس بهداشتی، پارکینگ، بازار و رستوران در اطراف آن ساخته شد. مساحت کلی مسجد به همراه محوطه اطراف آن به 290000 متر مربع می‌رسد که ساختمان مسجد و ساختمان‌های وابسته به آن 226000 متر مربع از آن را شامل می‌شود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=260 المساجد الأثریة، 1418ق، ص260.]</ref>
| | * مسجد ميقات: این مکان، یکی از میقات‌ها بود که حاجیان در آنجا احرام می‌بستند و به همین جهت به مسجد میقات شهرت یافت..<ref name=":0" /> |
| | * «أبيار علی» یا «آبارعلی»: گفتارهای مختلفی در علت این نام‌گذاری نقل شده که برخی آن‌را به امام علی(ع) برگشت داده و برخی به افراد دیگری با این نام برگشت داده‌اند<ref>«[https://www.okaz.com.sa/article/592194 قصة الميقات ومحطة انطلاق المعتمرين]»، سایت عکاظ.</ref> |
|
| |
|
| == میقات حج== | | == میقات حج == |
| {{همچنین ببینید|میقات}}
| | مسجد شجره، ميقات عمره تمتّع و عمره مفرده براى مردم مدينه و كسانى است كه از مدينه به مكّه مى‌روند.<ref name=":2">فرهنگ فقه فارسي نویسنده : موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي جلد : 3 صفحه : 712</ref> روایات بر این نکته دلالت دارند که باید در خود میقات، احرام بست و یکی از این میقات‌ها، مسجد شجره است.<ref>لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ</ref> پیامبر اسلام نیز وقتی برای اقامه حج عازم مکه بود، از این مکان که بعدها مسجد شجره خوانده شد، احرام بسته و عازم حج می‌شد.<ref name=":1" /> |
| مسجد شجره از میقات‌هاى حج است.<ref>الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۱۹.</ref> به گزارش برخی تاریخ نویسان، [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام(ص)]] وقتی برای انجام فريضه [[حج]] عازم [[مکه]] بود، از این مکان، [[احرام]] می‌بست.<ref name=":1">آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۵.</ref> فقيهان، مسجد شجره را از میقات‌های پنج‌گانه حج شمرده و معتقدند میقاتِ مردمِ [[مدینه (شهر)|مدینه]] و کسانی که از اين شهر به مکه می‌روند، مسجد شجره است.<ref name=":2">مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۷۱۲.</ref> | |
|
| |
|
| === لزوم احرام اهل مدینه در مسجد شجره ===
| | در اینکه احرام در خود مسجد شجره کفایت می‌کند، مورد قبول فقیهان شیعه است.<ref>تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة - الحج، ج3، ص: 204</ref> البته اختلاف‌هایی در اینکه در خارج از این مسجد نیز می توان احرام بست وجود دارد.<ref>مکارم شیرازی، «[https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh/88/890204/ میقات ذو الحلیفة و مسجد شجرة]»</ref> |
| بنابر نظر مشهور فقيهان شيعه، ساکنان مدینه باید در مسجد شجره [[احرام|مُحرم]] شوند و جایز نیست بدون احرام از میقات مسجد شجره حرکت کنند و به میقاتی دیگر مانند [[جحفه|جحفه]] بروند و در آنجا محرم شوند؛<ref>«[http://miqat.hajj.ir/article_43464.html احرام از جحفه وظیفه چه کسی است]، ص 64-65.»</ref> تنها براى معذوران (ناتوان یا بیمار)، محرم شدن از جحفه، جايز است.<ref>«[http://miqat.hajj.ir/article_43464.html احرام از جحفه وظیفه چه کسی است]، ص 75.»</ref> همچنین گفته شده که این حکم افرادی است که از مدینه به ذوالحلیفه بروند و بدون احرام از آنجا عبور کنند و به جحفه برسند؛ اما اگر از ذوالحلیفه عبور نکنند و از راه دیگری خارج شوند و به میقاتِ دیگرى بروند،{{یادداشت|مثلا از مدینه با هواپیما به جده و از آنجا به جحفه برود یا از مدینه به ذی الحلیفه رفته و قبل از عبور از آنجا بار دیگر به مدینه برگشته و از میقاتی دیگر به مکه رود.}} اشکالی ندارد؛ زیرا عبور از میقات، عرفاً بر آن صدق نمیکند.<ref>«[http://miqat.hajj.ir/article_43464.html احرام از جحفه وظیفه چه کسی است]، ص65.»</ref>
| |
| | |
| ===محل دقیق میقات===
| |
| ذوالحلیفه، نام منطقه وسیعی بوده که مسجد شجره در آن قرار داشته است.<ref>[http://miqat.hajj.ir/article_37980_ed97038f84c6a271f8cd14936a05d7b7.pdf «میقات مسیر مدینه»]، ص61 </ref> در روایات، گاهی «مسجد شجره» محل میقات حج اهل مدینه دانسته شده و گاهی تنها تعبیر «شجره» یا «ذوالحلیفه» به کار رفته است.<ref>تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ۱۴۱۸ق، ج3، ص20-24.</ref> گروهی، محرم شدن را تنها در داخل مسجد شجره صحیح می‌دانند و گروهی دیگر، احرام در بیرون از مسجد و در نزدیکی آن را نیز صحیح دانسته‌اند؛<ref>[http://miqat.hajj.ir/article_37980_ed97038f84c6a271f8cd14936a05d7b7.pdf «میقات مسیر مدینه»]، ص62.</ref>
| |
|
| |
|
| ==نگارخانه== | | ==نگارخانه== |
| <gallery heights="150px" mode="packed" style=""> | | <gallery heights="150px" mode="packed" style=""> |
| پرونده:تصویر قدیمی از مسجد شجره.jpg
| |
| پرونده:Bakhshi az masjed shajare.jpg | | پرونده:Bakhshi az masjed shajare.jpg |
| پرونده:Shajare.jpg | | پرونده:Shajare.jpg |
| پرونده:Shajare masjed.jpg | | پرونده:Shajare masjed.jpg |
| پرونده:Darone masjed shajare.jpg | | پرونده:Darone masjed shajare.jpg |
| پرونده:نمایی از بیرون مسجد شجره مدینه.jpg
| |
| نمای بیرونی از مناره جدید مسجد شجره.jpg
| |
| </gallery> | | </gallery> |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
|
| |
| * [[میقات‌های پنچ‌گانه]]
| |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| خط ۱۰۸: |
خط ۵۵: |
| ==منابع == | | ==منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| * '''الكافی فی الفقه'''، حلبى، ابوالصلاح، تقى‌الدين بن نجم‌الدين، اصفهان، كتابخانه عمومى امام اميرالمؤمنين(ع)، چاپ اول، 1403ق. | | *جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش. |
| * '''المقنع'''، شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابويه، قم، مؤسسه امام هادى(ع)، چاپ اول، 1415ق.
| | *صبري باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب، ترجمه: ماجده معروف، حسين مجيب المصری، عبدالغزيز عوض، قاهره، دارالآفاق العربية، ٢٠٠٤م. |
| * '''[http://miqat.hajj.ir/article_43464.html «احرام از جحفه وظیفه چه کسانی است»]'''، روزبه برکت رضایی، فصلنامه میقات حج، شماره 96، تیر 1395ش.
| | *قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قم، الهادی، ۱۳۸۱ش. |
| * '''«[http://miqat.hajj.ir/article_37980.html میقات مسیر مدینه]»'''، سید مرتضی موسوی شاهرودی، فصلنامه میقات حج، شماره 68، تابستان 1388ش.
| | * مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه فارسی، زير نظر محمود هاشمى شاهرودى. قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، ۱۳۸۷ش |
| * '''«[https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh/88/890204/ میقات ذو الحلیفة و مسجد شجرة]»'''، مکارم شیرازی، ناصر، سایت مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
| |
| * '''«[https://www.farsnews.ir/photo/13970516001057/مسجد-شجره-در-آستانه-مناسک-حج مسجد شجره در آستانه مناسک حج]»'''، علیپور، بهزاد، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
| |
| * '''آثار اسلامی مکه و مدینه'''، جعفریان، رسول، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
| |
| * '''البحر الرائق'''، المصری، ابونجیم، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | |
| * '''السرائر الحاوی لتحرير الفتاوى'''، ابن ادريس حلّى، محمد بن منصور، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1410ق. | |
| * '''سفرنامه مکه'''، حسام السلطنه، تحقیق رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1374ش.
| |
| * '''الکافی'''، کلینی، محمد بن یعقوب، تحقیق و تصحیح غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
| |
| * '''المسائل الناصریات'''، سید مرتضی، على بن حسين، تحقیق مركز پژوهش و تحقيقات علمى فقه استدلالى تطبيقى، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامية، چاپ اول، 1417ق.
| |
| * '''المساجد الأثریة فی المدینة النبویة'''، عبدالغنی، محمدالیاس، مدینه، مطابع الرشید، الطبعة الثانیة، 1419ق.
| |
| * '''المقنعه'''، شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، 1413ق.
| |
| * '''النهاية فی مجرد الفقه و الفتاوى'''، شیخ طوسی، محمد بن حسن، بیروت، دار الكتاب العربی، چاپ دوم، 1400ق.
| |
| * '''بررسی حکم احرام از محاذی مواقیت، از منظر مذاهب اسلامی'''، درافشان، محمدحسین، پژوهشنامه حج و زیارت، سال سوم، شماره اول، 1397ش.
| |
| * '''تاريخ مكه المشرفه والمسجد الحرام والمدينه الشريفه والقبر الشريف'''، ابن‌الضيا، بی‌نا، ۲۰۰۸م.
| |
| * '''تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه'''، قائدان، اصغر، قم، الهادی، ۱۳۸۱ش.
| |
| * '''التعریف بما انست الهجره'''، جمال الدین مطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، داره ملک عبدالعزیز، 2005 | |
| * '''دانشنامه کلام اسلامی'''، جمعی از محققین، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، زیر نظر جعفر سبحانی، ۱۳۸۸ش.
| |
| * '''فرهنگ فقه فارسی'''، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی. قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
| |
| * '''مدینه شناسی'''، نجفی، محمدباقر، تهران، خرمایستان، چاپ اول، 1367ش.
| |
| * '''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، بیروت، ناشر: مولف، 2011
| |
| * '''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب'''، صبری باشا، ایوب، ترجمه ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالعزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ٢٠٠٤م.
| |
| * '''تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة-الحج'''، فاضل لنکرانی، محمد، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
| |
| * '''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان، 2001
| |
| | |
| {{پایان}}
| |
| [[en:Al-Shajara Mosque]]
| |
| [[ar:مسجد الشجرة (المدینة)]]
| |
| ==مقاله‌های مرتبط==
| |
| *[[میقات]]
| |
| *[[میقات (فتاوای مراجع)]]
| |
| {{حج و عمره}}
| |
| [[رده:مسجدهای مدینه]]
| |
| [[رده:میقات‌های حج]]
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
