در حال ویرایش مسجد کوفه
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۷]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Sajjadd }} | |||
{{جعبه اطلاعات مسجد | {{جعبه اطلاعات مسجد | ||
| عرض جعبه = | | عرض جعبه = | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۱: | ||
'''مسجد اعظم کوفه'''، از قدیمی‌ترین مساجد تاریخی [[جهان اسلام]] است که تاکنون باقی مانده است. این مسجد، یکی از مساجد مقدس [[شیعه]] است و بلکه با توجه به روایات متعدد وارد شده در فضیلت این مسجد، می‌توان آن را پس از [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبی]]، سومین مسجد مقدس به‌شمار آورد. همچنین مسجد کوفه، یکی از چهار مکانی است که مسافر در آنجا مخیر است [[نماز]] خود را کامل یا شکسته به‌جای آورد. | '''مسجد اعظم کوفه'''، از قدیمی‌ترین مساجد تاریخی [[جهان اسلام]] است که تاکنون باقی مانده است. این مسجد، یکی از مساجد مقدس [[شیعه]] است و بلکه با توجه به روایات متعدد وارد شده در فضیلت این مسجد، می‌توان آن را پس از [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبی]]، سومین مسجد مقدس به‌شمار آورد. همچنین مسجد کوفه، یکی از چهار مکانی است که مسافر در آنجا مخیر است [[نماز]] خود را کامل یا شکسته به‌جای آورد. | ||
محراب مسجد کوفه، محل ضربت خوردن [[امام علی(ع)]] در سال 40هـ در نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] هنگام نماز صبح است. همچنین [[مرقد مسلم بن عقیل]]، [[مرقد هانی بن عروه|هانی بن عروه]] و [[مرقد مختار|مختار]] در مسجد کوفه | محراب مسجد کوفه، محل ضربت خوردن [[امام علی(ع)]] در سال 40هـ در نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] هنگام نماز صبح است. همچنین [[مرقد مسلم بن عقیل]]، [[مرقد هانی بن عروه|هانی بن عروه]] و [[مرقد مختار|مختار]] در مسجد کوفه است. | ||
==ساخت و توسعه== | ==ساخت و توسعه== | ||
مسجد کوفه در زمان خلافت [[عمر بن خطاب]] و پس از آنکه [[سعد بن ابی‌وقّاص]]، شهر را به‌عنوان محل استقرار دائم لشکر مسلمانان، انتخاب کرد، ساخته شد. آنها ابتدا نقشه مفصل و جامعی برای بنای مسجد کشیدند و بر آن اساس، مسجد را که محور و مرکز اصلی شهر بود، ساختند. محدوده آن را نیز با تیراندازی یک تیرانداز تعیین کردند که در چهار سمت تیر‌انداخت.<ref>تاریخ الطبری، ج3، ص148؛ فتوح البلدان، البلاذری، ص388.</ref> دلیل این‌کار آن بود که می‌خواستند مسجد به قدری گنجایش داشته باشد تا همه جنگجویان که تعدادشان به چهل هزار نفر می‌رسید، بتوانند در آنجا [[نماز]] بخوانند. | مسجد کوفه در زمان خلافت [[عمر بن خطاب]] و پس از آنکه [[سعد بن ابی‌وقّاص]]، شهر را به‌عنوان محل استقرار دائم لشکر مسلمانان، انتخاب کرد، ساخته شد. آنها ابتدا نقشه مفصل و جامعی برای بنای مسجد کشیدند و بر آن اساس، مسجد را که محور و مرکز اصلی شهر بود، ساختند. محدوده آن را نیز با تیراندازی یک تیرانداز تعیین کردند که در چهار سمت تیر‌انداخت.<ref>تاریخ الطبری، ج3، ص148؛ فتوح البلدان، البلاذری، ص388.</ref> دلیل این‌کار آن بود که می‌خواستند مسجد به قدری گنجایش داشته باشد تا همه جنگجویان که تعدادشان به چهل هزار نفر می‌رسید، بتوانند در آنجا [[نماز]] بخوانند. | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۱: | ||
در کتب حدیث شیعه، روایات فراوانی درباره آداب و فضایل مسجد کوفه، نقل شده است که در اینجا به تعدادی از این روایات، اشاره می‌کنیم: | در کتب حدیث شیعه، روایات فراوانی درباره آداب و فضایل مسجد کوفه، نقل شده است که در اینجا به تعدادی از این روایات، اشاره می‌کنیم: | ||
===بیان امام باقر=== | ===بیان امام باقر=== | ||
از [[امام باقر(ع)]] روایت شده است: | 1. از [[امام باقر(ع)]] روایت شده است: | ||
اگر مردم به فضیلت مسجد کوفه، آگاه بودند، از راه دور، توشه برمی‌داشتند و بر مرکب سوار می‌شدند و به آنجا می‌رفتند. یک نماز واجب در آنجا، معادل یک [[حج]] و یک [[نماز نافله]] در آن، برابر با یک [[عمره]] است.<ref>کامل الزیارات، ص23 و 24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص72 و 73.</ref> | اگر مردم به فضیلت مسجد کوفه، آگاه بودند، از راه دور، توشه برمی‌داشتند و بر مرکب سوار می‌شدند و به آنجا می‌رفتند. یک نماز واجب در آنجا، معادل یک [[حج]] و یک [[نماز نافله]] در آن، برابر با یک [[عمره]] است.<ref>کامل الزیارات، ص23 و 24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص72 و 73.</ref> | ||
در روایت دیگری از امام باقر(ع) درباره فضیلت نماز خواندن در مسجد کوفه، آمده است که یک نماز واجب در این مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز مستحبی در آن، برابر با یک عمره مقبول است.<ref>کامل الزیارات، ص24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص73.</ref> | 2. در روایت دیگری از امام باقر(ع) درباره فضیلت نماز خواندن در مسجد کوفه، آمده است که یک نماز واجب در این مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز مستحبی در آن، برابر با یک عمره مقبول است.<ref>کامل الزیارات، ص24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص73.</ref> | ||
===بیان امام علی=== | ===بیان امام علی=== | ||
از امیرمؤمنان(ع) روایت شده است که نماز نافله در این مسجد، معادل یک عمره همراه با [[رسول خدا(ص)]] و نماز واجب در آن، برابر با یک حج همراه با رسول خدا(ص) است و در این مسجد، هزار پیامبر و هزار وصی پیامبر، نماز خوانده‌اند.<ref>کامل الزیارات، ص24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص74.</ref> | 3. از امیرمؤمنان(ع) روایت شده است که نماز نافله در این مسجد، معادل یک عمره همراه با [[رسول خدا(ص)]] و نماز واجب در آن، برابر با یک حج همراه با رسول خدا(ص) است و در این مسجد، هزار پیامبر و هزار وصی پیامبر، نماز خوانده‌اند.<ref>کامل الزیارات، ص24؛ ترجمه کامل الزیارات، ص74.</ref> | ||
[[ابن فقیه]] از امام علی(ع) نقل کرده است که در این مسجد، نود پیامبر و هزار وصی پیامبر نماز خوانده‌اند و هنگام طوفان [[نوح(ع)]] از زمین آن، آب فوران کرد و [[کشتی نوح]] از اینجا خارج شد و در این مسجد، عصای [[موسی(ع)]] و انگشتر [[سلیمان(ع)]] قرار دارد.<ref>مختصر کتاب البلدان، ابن فقیه، ص713.</ref> | 4. [[ابن فقیه]] از امام علی(ع) نقل کرده است که در این مسجد، نود پیامبر و هزار وصی پیامبر نماز خوانده‌اند و هنگام طوفان [[نوح(ع)]] از زمین آن، آب فوران کرد و [[کشتی نوح]] از اینجا خارج شد و در این مسجد، عصای [[موسی(ع)]] و انگشتر [[سلیمان(ع)]] قرار دارد.<ref>مختصر کتاب البلدان، ابن فقیه، ص713.</ref> | ||
===بیان پیامبر=== | ===بیان پیامبر=== | ||
از رسول خدا(ص) روایت کرده‌اند که فرمود: | 5. از رسول خدا(ص) روایت کرده‌اند که فرمود: | ||
زمانی که من را به آسمان [[عروج]] دادند، به زمین، در مسجد پدرم نوح(ع) و پدرم [[ابراهیم(ع)]] که همان مسجد کوفه است، فرو آمدم و در آن، دو رکعت نماز خواندم ... خواندن یک نماز واجب در آن مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز نافله، برابر با یک عمره مقبول می‌باشد.<ref>کامل الزیارات، ص28؛ ترجمه کامل الزیارات، ص87 و88.</ref> | زمانی که من را به آسمان [[عروج]] دادند، به زمین، در مسجد پدرم نوح(ع) و پدرم [[ابراهیم(ع)]] که همان مسجد کوفه است، فرو آمدم و در آن، دو رکعت نماز خواندم ... خواندن یک نماز واجب در آن مسجد، معادل یک حج مقبول و یک نماز نافله، برابر با یک عمره مقبول می‌باشد.<ref>کامل الزیارات، ص28؛ ترجمه کامل الزیارات، ص87 و88.</ref> | ||
[[پرونده:صحن داخل مسجد کوفه.jpg|بندانگشتی|صحن داخلی مسجد کوفه]] | [[پرونده:صحن داخل مسجد کوفه.jpg|بندانگشتی|صحن داخلی مسجد کوفه]] | ||
===بیان امام صادق=== | ===بیان امام صادق=== | ||
از [[امام صادق(ع)]] نقل است که هیچ بنده صالح و پیامبری نبوده، مگر آنکه در مسجد کوفه نماز گزارده است. حتی رسول خدا(ص) در [[شب معراج]]، در این مسجد فرود آمد و در آن، دو رکعت نماز خواند. یک نماز واجب در آن، برابر با هزار نماز در جای دیگر و یک نماز نافله در آن، معادل پانصد نماز است. جلو، عقب، سمت راست و سمت چپ این مسجد، باغی از باغ‌های بهشت است و نشستن در آن، بدون نماز خواندن یا ذکر گفتن، [[عبادت]] است. و اگر مردم فضیلت آن را می‌دانستند، حتی با حرکت روی چهار دست و پا، خود را به این مسجد می‌رساندند. در همین روایت، امام(ع) خطاب به راوی فرمود: «اگر من در کوفه حاضر بودم، آرزو می‌کردم که هیچ نمازی از من در آن مسجد، فوت نشود».<ref>کامل الزیارات، ص24 و 25؛ ترجمه کامل الزیارات، ص75 و 76.</ref> | 6. از [[امام صادق(ع)]] نقل است که هیچ بنده صالح و پیامبری نبوده، مگر آنکه در مسجد کوفه نماز گزارده است. حتی رسول خدا(ص) در [[شب معراج]]، در این مسجد فرود آمد و در آن، دو رکعت نماز خواند. یک نماز واجب در آن، برابر با هزار نماز در جای دیگر و یک نماز نافله در آن، معادل پانصد نماز است. جلو، عقب، سمت راست و سمت چپ این مسجد، باغی از باغ‌های بهشت است و نشستن در آن، بدون نماز خواندن یا ذکر گفتن، [[عبادت]] است. و اگر مردم فضیلت آن را می‌دانستند، حتی با حرکت روی چهار دست و پا، خود را به این مسجد می‌رساندند. در همین روایت، امام(ع) خطاب به راوی فرمود: «اگر من در کوفه حاضر بودم، آرزو می‌کردم که هیچ نمازی از من در آن مسجد، فوت نشود». <ref>کامل الزیارات، ص24 و 25؛ ترجمه کامل الزیارات، ص75 و 76.</ref> | ||
در روایات دیگری از امام صادق(ع)، نماز خواندن در مسجد کوفه، معادل هزار نماز [در جای دیگر] بیان شده است.<ref>کامل الزیارات، ص25 و 27؛ ترجمه کامل الزیارات، ص77، 78 و 86.</ref> | 7. در روایات دیگری از امام صادق(ع)، نماز خواندن در مسجد کوفه، معادل هزار نماز [در جای دیگر] بیان شده است.<ref>کامل الزیارات، ص25 و 27؛ ترجمه کامل الزیارات، ص77، 78 و 86.</ref> | ||
از امام رضا(ع) نقل شده است که نماز فرادا در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است.<ref>کامل الزیارات، ص27؛ ترجمه کامل الزیارات، ص86.</ref> | 8. از امام رضا(ع) نقل شده است که نماز فرادا در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است.<ref>کامل الزیارات، ص27؛ ترجمه کامل الزیارات، ص86.</ref> | ||
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که مردی در مسجد کوفه، نزد امیرمؤمنان(ع) آمد و اظهار داشت که می‌خواهد به قصد زیارت [[مسجد اقصی]]، به مسافرت رَود. حضرت به وی فرمود: | 9. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که مردی در مسجد کوفه، نزد امیرمؤمنان(ع) آمد و اظهار داشت که می‌خواهد به قصد زیارت [[مسجد اقصی]]، به مسافرت رَود. حضرت به وی فرمود: | ||
مرکبت را بفروش و توشه‌ات را تناول کن و در همین مسجد نماز بگذار که یک نماز واجب خواندن در اینجا، معادل با یک حج مقبول و یک نماز نافله در اینجا، برابر است با یک عمره مقبول ... و از همین مکان، کشتی نوح حرکت کرد ... و در اینجا، هفتاد پیغمبر و هفتاد وصی پیغمبر که من یکی از آنهایم، نماز خوانده‌اند و در این مسجد، هیچ محزون و مکروبی برای برآورده شدن حاجتی دعا نکرده، مگر آنکه خداوند حاجتش را روا و حزنش را برطرف ساخته است.<ref>کامل الزیارات، ص29؛ ترجمه کامل الزیارات، ص91 و 92.</ref> | مرکبت را بفروش و توشه‌ات را تناول کن و در همین مسجد نماز بگذار که یک نماز واجب خواندن در اینجا، معادل با یک حج مقبول و یک نماز نافله در اینجا، برابر است با یک عمره مقبول ... و از همین مکان، کشتی نوح حرکت کرد ... و در اینجا، هفتاد پیغمبر و هفتاد وصی پیغمبر که من یکی از آنهایم، نماز خوانده‌اند و در این مسجد، هیچ محزون و مکروبی برای برآورده شدن حاجتی دعا نکرده، مگر آنکه خداوند حاجتش را روا و حزنش را برطرف ساخته است.<ref>کامل الزیارات، ص29؛ ترجمه کامل الزیارات، ص91 و 92.</ref> | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۸: | ||
در دوره رژیم سابق بعثی عراق، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد. اما پس از سقوط این رژیم، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد. | در دوره رژیم سابق بعثی عراق، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد. اما پس از سقوط این رژیم، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد. | ||
==ساختمان فعلی== | ==ساختمان فعلی== | ||
[[پرونده:مناره مسجد کوفه.jpg|بندانگشتی|مناره مسجد کوفه|220px]] | [[پرونده:مناره مسجد کوفه.jpg|بندانگشتی|مناره مسجد کوفه|220px]] | ||
ساختمان فعلی مسجد، بالغ بر چهل هزار مترمربع مساحت دارد. نمای آن، تقریباً به شکل مربعی است که اضلاع آن به ابعاد 110* 116* 109* 116 متر است. دیوارهای مسجد، بلند و از بیرون، با برج‌های نیمه دایره، استحکام بخشیده شده است. تعداد این برج‌ها 27 عدد است که در هریک از اضلاع جنوبی و غربی، پنج برج و در هریک از اضلاع شمالی و شرقی، هفت برج و برج‌هایی نیز در چهار گوشه مسجد، وجود دارد.<ref>همان، ص94.</ref> | ساختمان فعلی مسجد، بالغ بر چهل هزار مترمربع مساحت دارد. نمای آن، تقریباً به شکل مربعی است که اضلاع آن به ابعاد 110* 116* 109* 116 متر است. دیوارهای مسجد، بلند و از بیرون، با برج‌های نیمه دایره، استحکام بخشیده شده است. تعداد این برج‌ها 27 عدد است که در هریک از اضلاع جنوبی و غربی، پنج برج و در هریک از اضلاع شمالی و شرقی، هفت برج و برج‌هایی نیز در چهار گوشه مسجد، وجود دارد.<ref>همان، ص94.</ref> | ||
متصل به مسجد، از هر دو سمت شرقی آن، صحن دیگری وجود دارد که در آن، دو [[مرقد مسلم بن عقیل]] و [[مرقد هانی بن عروه|هانی بن عروه]]، قرار دارد. در گذشته، در سمت غربی مسجد، صحن دیگری وجود داشته که دارای ایوان‌ها و حجره‌ها و دیواری گرداگرد آن بوده است. این محوطه، کاروانسرایی مخصوص اقامت زائران و مسافران بوده است که در سال 1327ه. ق، | متصل به مسجد، از هر دو سمت شرقی آن، صحن دیگری وجود دارد که در آن، دو [[مرقد مسلم بن عقیل]] و [[مرقد هانی بن عروه|هانی بن عروه]]، قرار دارد. در گذشته، در سمت غربی مسجد، صحن دیگری وجود داشته که دارای ایوان‌ها و حجره‌ها و دیواری گرداگرد آن بوده است. این محوطه، کاروانسرایی مخصوص اقامت زائران و مسافران بوده است که در سال 1327ه. ق، تاسیس گردید و در سال 1383ه. ق، تخریب شد.<ref>العتبات المقدسة فی الکوفة، ص94 و 95.</ref> مشابه این کاروانسرا، هنوز در ضلع شرقی مسجد سهله، باقی مانده است. | ||
در گذشته، مسجد کوفه دارای چند دروازه بوده است که امروزه تنها یک دروازه آن، باقی مانده است. نام این دروازه باب الفیل و در گوشه شمال غربی مسجد قرار دارد. البته در دوره‌های اخیر، دروازه‌های جدیدی به صحن مسجد، باز شده است؛ از جمله دروازه‌ای واقع در میانه ضلع غربی مسجد که به اشتباه باب الکنده (از دروازه‌های قدیمی مسجد کوفه) خوانده می‌شود، دروازه صحن [[مسلم بن عقیل]]، در میانه ضلع شرقی مسجد که چندین‌بار، از جمله در سال 1388ه. ق، بازسازی شده است و دروازه کوچکی به نام باب الرحمه، در میانه ضلع شمالی که در سال ١٣٨٨ه. ق، ایجاد شده است.<ref>همان، ص81.</ref> | در گذشته، مسجد کوفه دارای چند دروازه بوده است که امروزه تنها یک دروازه آن، باقی مانده است. نام این دروازه باب الفیل و در گوشه شمال غربی مسجد قرار دارد. البته در دوره‌های اخیر، دروازه‌های جدیدی به صحن مسجد، باز شده است؛ از جمله دروازه‌ای واقع در میانه ضلع غربی مسجد که به اشتباه باب الکنده (از دروازه‌های قدیمی مسجد کوفه) خوانده می‌شود، دروازه صحن [[مسلم بن عقیل]]، در میانه ضلع شرقی مسجد که چندین‌بار، از جمله در سال 1388ه. ق، بازسازی شده است و دروازه کوچکی به نام باب الرحمه، در میانه ضلع شمالی که در سال ١٣٨٨ه. ق، ایجاد شده است.<ref>همان، ص81.</ref> | ||
بالای باب الفیل، مناره‌ای دایره‌ای وجود دارد که در سال 1376ه. ق- 1956م ساخته شده و بدنه آن با الواح و کتیبه‌های کاشی، تزیین یافته است. این مناره، به‌جای مناره قدیمی‌تری ساخته شد که در تاریخ مذکور، به سبب بنای مناره جدید، به‌طور کامل تخریب گردید.<ref>همان، ص65 و 66.</ref> در بازسازی اخیر مسجد، دو مناره مربع به مسجد افزوده شده است که یکی از آنها، در زاویه شمال غربی مسجد، کنار مناره دایره‌ای قدیمی و مناره دیگر، در زاویه شمال شرقی، قرار دارد. | بالای باب الفیل، مناره‌ای دایره‌ای وجود دارد که در سال 1376ه. ق- 1956م ساخته شده و بدنه آن با الواح و کتیبه‌های کاشی، تزیین یافته است. این مناره، به‌جای مناره قدیمی‌تری ساخته شد که در تاریخ مذکور، به سبب بنای مناره جدید، به‌طور کامل تخریب گردید.<ref>همان، ص65 و 66.</ref> در بازسازی اخیر مسجد، دو مناره مربع به مسجد افزوده شده است که یکی از آنها، در زاویه شمال غربی مسجد، کنار مناره دایره‌ای قدیمی و مناره دیگر، در زاویه شمال شرقی، قرار دارد. | ||
==وجه تسمیه باب الثعبان== | ==وجه تسمیه باب الثعبان== | ||
یکی از نام‌های باب الفیل، در گذشته، «باب الثعبان» (دروازه افعی)، بوده است. علت نامگذاری آن، وقوع یک کرامت در زمان [[امیرمؤمنان(ع)]] در ارتباط با این دروازه مسجد است که در تعدادی از منابع شیعه، نقل شده است. داستان آن، چنین است که در یکی از روزهای جمعه، امیرمؤمنان(ع) بالای منبر مسجد کوفه، خطبه می‌خواند که افعی بزرگی که سر آن از سر گوسفند نیز بزرگ‌تر بود، از سمت باب الفیل وارد مسجد شد و به سمت منبر حرکت کرد و مردم از ترس آن، کنار رفتند. افعی نزد امام علی(ع) بالای منبر رفت و سرش را نزدیک امام برد و حضرت به او، گوش داد. سپس از منبر پایین آمد و از همان باب الفیل بیرون رفت و از دیدگان مردم غایب شد. حضرت(ع) خطاب به مردم فرمود: | یکی از نام‌های باب الفیل، در گذشته، «باب الثعبان» (دروازه افعی)، بوده است. علت نامگذاری آن، وقوع یک کرامت در زمان [[امیرمؤمنان(ع)]] در ارتباط با این دروازه مسجد است که در تعدادی از منابع شیعه، نقل شده است. داستان آن، چنین است که در یکی از روزهای جمعه، امیرمؤمنان(ع) بالای منبر مسجد کوفه، خطبه می‌خواند که افعی بزرگی که سر آن از سر گوسفند نیز بزرگ‌تر بود، از سمت باب الفیل وارد مسجد شد و به سمت منبر حرکت کرد و مردم از ترس آن، کنار رفتند. افعی نزد امام علی(ع) بالای منبر رفت و سرش را نزدیک امام برد و حضرت به او، گوش داد. سپس از منبر پایین آمد و از همان باب الفیل بیرون رفت و از دیدگان مردم غایب شد. حضرت(ع) خطاب به مردم فرمود: | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۷: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مسجد کوفه». | |||
|منبع = زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472 | ||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472 | |||
}} | }} | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۶۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} | ||
{{نجف}} | {{اماکن تاریخی مذهبی نجف}} | ||
[[رده: | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
[[رده:مساجد نجف]] | |||
[[رده:مکان‌های تاریخی نجف]] | |||
[[رده:مکان‌های مذهبی نجف]] | |||