در حال ویرایش مضجع

'''مَضْجَع'''، به قبر و آرمگاه گفته می‌شود. معنای اصلی واژه مضجع، جای خواب و جایی که پهلو به زمین گذاشته می‌شود بوده که به سبب تناسب معنا، به معنای محل دفن نیز به کار رفته است. مضجع در روایات، در هر دو معنا کاربرد داشته و گاهی به قبر [[معصومان(ع)]] نیز مضجع گفته شده است.

واژه‌ای عربی، اسم مکان، جمع آن مضاجع<ref>لسان العرب، ج‏8، ص219؛ المصباح المنیر، ج‏2، ص358؛ قاموس قرآن، ج‏4، ص172.</ref> و به معنای جای خواب،<ref>جمهرة اللغة، ج‏2، ص635؛ مقدمة الأدب، ص201.</ref> جایی که پهلو بر زمین گذاشته شود<ref>المصباح المنیر، ج‏2، ص358.</ref> و محل دراز کشیدن<ref name=":1">قاموس قرآن، ج‏4، ص172.</ref> آمده است. در قرآن سه بار واژه مضاجع، به کار رفته، که در دو مورد به معنای خوابگاه آمده است.<ref>سوره نساء، آیه ۳۴؛ سوره سجده، آیه ۱۶.</ref> برخی، مورد دیگر را نیز، به معنای خوابگاه،<ref>ترجمه قرآن انصاریان، ص۷۰.</ref> برخی آرمگاه<ref>ترجمه قرآن مکارم، ص۷۰.</ref> و پاره‌ای قتلگاه<ref name=":1" /> دانسته‌اند.{{یادداشت|قُل لَّوۡ كُنتُمۡ فِي بُيُوتِكُمۡ لَبَرَزَ ٱلَّذِينَ كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقَتۡلُ إِلَىٰ مَضَاجِعِهِمۡ.}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵۴.</ref>

مضجع، به معنای قبر و آرامگاه نیز به کار رفته است؛<ref name=":0">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص91.</ref> زیرا «ضجع» به معنای خوابیدن به پهلو بوده<ref>الصحاح، ج‏3، ص1248؛ معجم مقاییس اللغه، ج‏3، ص390.</ref> و مرده را نیز در قبر به پهلو می‌خوابانند؛ از این رو، به مرده، «ضجیع» و به قبر و مرقدش «مضجع» گفته شده است. برای نمونه، وقتی درباره کسی عبارت «نَوّر اللهُ مضجَعه» به کار می‌رود، یعنی خدا، قبر او را پر از نور کند. بر روی سنگ قبر برخی از عالمان، پیش از نام آنها، واژگان «مضجع شریف» نگاشته شده است.<ref name=":0" />

مضجع در روایات بسیاری، به معنای جای خواب<ref>کافی، ج‏5، ص362 و ج‏4، ص449 ، ۴۵۱، ۴۵۷، ۴۵۸، ۴۶۱، ۵۳۰، ۵۳۹ و ج۱۵، ص۴۴۶؛ </ref> و گاهی به معنای مدفن<ref>نهج البلاغه، ص492. (حکمت۱۳۱)</ref> به کار رفته است. بر پایه روایتی، امام علی(ع)، حضرت محمد(ص) را در مضجع پیامبر، یعنی محل خوابش دفن کرد.<ref>الجعفریات، ص213.</ref> در برخی موارد، از قبر معصومان(ع)، با عنوان مضجع یاد شده است.<ref>الغارات، ج‏2، ص849.</ref> برای نمونه، [[امام باقر(ع)]]، از قبر امام حسین(ع)، با واژه مضجع یاد کرده است.<ref>الهدایة الکبری، ص202.</ref> در [[زیارت امام علی(ع)]]، پس از سلام به او، به [[حضرت آدم(ع)]] و [[حضرت نوح(ع)]]، به عنوان دو ضجیعِ وی سلام داده شده است.{{یادداشت|السلام علیک و علی ضجیعَیک آدمَ و نوحٍ.}}  این دو پیامبر، در کنار قبر او دفن شده<ref>فرحة الغری، ص49 (درباره ضجیع بودن حضرت نوح)؛ الغارات، ج‏2، ص853 (درباره ضجیع بودن هر دو پیامبر).</ref> و ضجیع در این جا، به معنای مدفون آمده است.<ref name=":0" />

{{منابع}}

{{برگرفتگی

* '''الهدایة الکبری'''، حسین بن حمدان، بیروت، ۱۴۱۹ق.

* '''الجعفریات (الأشعثیات)'''، محمد بن محمد بن اشعث، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، بی‌تا.

* '''جمهرة اللغة'''، محمد بن حسن ابن درید، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.

* '''الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة'''، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.

* '''فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب(ع) فی النجف'''، عبد الکریم بن احمد بن طاووس،  قم، بی تا.

* '''الغارات'''، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفی، تحقیق و تصحیح جلال الدین محدث، انجمن آثار ملی‏، تهران، ۱۳۹۵ق.

* '''قاموس قرآن'''، علی اکبر قرشی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۱ش.

* '''قرب الإسناد'''، عبد الله بن جعفرحمیری، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البیت(ع)، مؤسسة آل البیت(ع)، ‏قم، ۱۴۱۳ق.

* '''الکافی'''، محمد بن یعقوب کلینی، دارالحدیث، قم، ‏۱۴۲۹ق.

* '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.

* '''المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی'''، احمد بن محمد فیومی، موسسه دار الهجرة، قم، ۱۴۱۴ق.

* '''معجم مقاییس اللغة'''، احمد بن فارس، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ق.

* '''مقدمة الأدب'''، محمود بن عمر زمخشری، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۶ش.

* '''نهج البلاغة'''، محمد بن حسین شریف الرضی، صبحی صالح، هجرت، قم، ۱۴۱۴ق.

[[رده:مفاهیم مرتبط به زیارت]]