در حال ویرایش مهاجران (صدر اسلام)


{{جعبه اطلاعات رویداد تاریخی
| عنوان = مهاجران
| تصویر = مسیر هجرت.png
| توضیح تصویر = نقشه مسیر هجرت [[پیامبر(ص)]] به مدینه
| نام‌های دیگر = 
| نوع رویداد = 
| گستره = 
| شرح ماجرا = هجرت مسلمانان از [[مکه]] به [[مدینه]]
| طرفین = 
| افراد وابسته = 
| افراد تاثیرگذار = 
| گروه‌های وابسته = 
| زمان = سال 13 بعد از [[بعثت]]
| زمان شروع = 
| زمان پایان = 
| دوره = صدر اسلام
| مکان = از مکه به مدینه
| کشور = [[عربستان]]
| علت = فشار مشرکان مکه بر پیامبر(ص) و نپذیرفتن دعوت او
| اهداف = ایجاد پایگاهی بیرون از مکه برای اسلام
| عاملان = پیامبر(ص) و مسلمانان مکه و مسلمانان مدینه
| نتایج = تاسیس نخستین حکومت اسلامی در مدینه
| پیامدها = جنگ با مشرکان مکه، [[فتح مکه]]، تثبیت اسلام در [[جزیرةالعرب|جزیرةالعرب]]
| رویدادهای وابسته = 
| تلفات = 
| واکنش‌ها = 
| مرتبط = 
| بزرگداشت‌ها = 
| آیین‌های وابسته = 
| بزرگداشت نزد = 
| مستندات وابسته = 
| منابع مطالعه = 
| پایگاه اینترنتی = 
| فیلم = 
| توضیح فیلم = 
}}در سال‌های نخستین [[بعثت]]، [[قریش]] در [[مکه]] سخت‌ترین فشارها را بر مسلمانان وارد آورد. [[پیامبر(ص)]] گروهی از یاران خود را به سرپرستی [[جعفر بن ابی‌طالب]] به [[حبشه]] فرستاد که به «مهاجران حبشه» مشهور شدند. اما مهم‌ترین مهاجرت، هجرت پیامبر(ص) و مسلمانان از مکه به [[مدینه]] در سال 14بعثت/ ۶۲۲ میلادی بود که سرآغاز تشکیل جامعه اسلامی و مبدأ تقویم هجری قمری به شمار می‌رود. مهاجران مصادیق مختلفی در صدر اسلام داشته و فضایلی برای آنان در قرآن و حدیث بیان شده است.

== معنای واژه ==
مهاجر از ریشه «هِجر» در زبان عربی است که به معنای ترک کردن و فاصله گرفتن است.<ref>لسان العرب، ج5ص250</ref> در اصطلاح اسلامی، مهاجر کسی است که برای حفظ دین خود از وطن خویش کوچ کند و به دیاری دیگر برود.<ref>التاریخ القویم، ج1، ص433.</ref>

=== مهاجران ===
'''مهاجران''' (عربی: ''مهاجرین'') عنوانی است که در تاریخ صدر اسلام به مسلمانانی داده شد که در آغاز دعوت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]]، به سبب فشارها و آزار مشرکان مکه، سرزمین خود را ترک کرده و به [[حبشه]] یا [[مدینه]] هجرت کردند. در مقابل آنان، گروهی از مسلمانان مدینه که از این مهاجران پشتیبانی کردند، [[انصار]] نامیده شدند.

== اقسام مهاجران ==

=== مهاجران به حبشه ===
پس از بعثت پیامبر اسلام(ص) و افزایش فشار قریش بر تازه‌مسلمانان، به دستور آن حضرت دو بار هجرت به حبشه انجام گرفت<ref>الصحیح من سیره النبی، ج17، ص36.</ref>:

* '''هجرت نخست (سال پنجم بعثت)''': حدود ده نفر به همراه همسرانشان، از جمله عثمان بن مظعون (به نقلی سرپرست گروه)، عثمان بن عفان، زبیر بن عوام و مصعب بن عمیر راهی حبشه شدند.<ref>السیره النبویه، ج۱، ص323-321.</ref>
* '''هجرت دوم''': با سرپرستی [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابی‌طالب]]، ۸۳ مرد به همراه خانواده‌هایشان به حبشه مهاجرت کردند.<ref>السیره النبویه، ج1، ص323-330.</ref>

قریش تلاش فراوان کرد تا نجاشی، پادشاه حبشه، را به بازگرداندن مهاجران وادار سازد، اما این کوشش بی‌ثمر ماند.<ref>السیره النبویه، ج1، ص333-338.</ref>

=== مهاجران به مدینه ===
پس از بیعت عقبه اول و دوم و با شدت گرفتن فشار مشرکان، پیامبر(ص) به مسلمانان اجازه داد به مدینه هجرت کنند.<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص175؛ انساب الاشراف، ج1، ص257.</ref> نخستین مهاجران را برخی [[عبدالله مخزومی]] دانسته‌اند.<ref>بهجه المحافل،ج1، ص146.</ref> بنابر برخی نقلها، '''[[مصعب بن عمیر]]''' به عنوان آموزگار قرآن و احکام به مسلمانان [[مدینه]]، نخستین مهاجر بوده است.<ref>السیره النبویه، ج1، ص434؛ الطبقات الکبری، ج1، ص171.</ref> [[پیامبر(ص)]] نیز پس از 13 سال تبلیغ اسلام در [[مکه]]، درپی توطئه مشرکین قریش برای قتلش، در سال چهاردهم بعثت، به مدینه مهاجرت کرد.<ref>البدء و التاریخ، ج۴، ص177.</ref>

== نخستین مهاجران ==
آیه «السابقون الاولون من المهاجرین و الانصار» (توبه: ۱۰۰) به مدح مهاجران نخستین اشاره دارد. مفسران در تعیین مصداق آنان دیدگاه‌های گوناگونی دارند:

* کسانی که پیش از [[تغییر قبله]](سال دوم [[هجرت]]) اسلام آورده و هجرت کردند.<ref>تفسیر الصنعانی، ج4، ص285؛  تفسیر الطبری، ج14، ص236؛ الاستیعاب، ج1، ص10.</ref>
* بیعت‌کنندگان رضوان در حدیبیه(سال ششم هجرت).<ref>امتاع الاسماع، ج9، ص87.</ref>
* اهل بدر از مهاجر و انصار.<ref>الاستیعاب،ج1، ص14.</ref>
* مسلمان‌شدگان پیش از هجرت پیامبر(ص).<ref>المیزان، ج9، ص384.</ref>

علامه طباطبایی، در یک جمع‌بندی، این عنوان را بر کسانی تطبیق می‌دهد که پیش از بدر ایمان آورده و هجرت کرده‌اند.<ref>المیزان، ج9، ص386- 384.</ref>
== فضیلت مهاجران ==

=== در قرآن ===
در قرآن کریم بارها از مهاجران یاد شده است:
* به‌صورت مستقیم 5 بار: «المهاجرین» (توبه: ۱۰۰، ۱۱۷؛ نور: ۲۲؛ احزاب: ۶؛ حشر: ۸).
* به‌صورت «الذین هاجروا» یا مشابه آن (آل‌عمران: ۱۹۵؛ نحل: ۴۱، ۱۱۰؛ انفال: ۷۴، ۷۵؛ توبه: ۲۰).
* درباره زنان مهاجر نیز در سوره احزاب (آیه ۵۰) و ممتحنه (آیه ۱۰) یاد شده است.<ref>کشف الایات واژه هجر.</ref>

در این آیات، مهاجران ستوده و وعده پاداش الهی به آنان داده شده یا برخی احکام ویژه آنان بیان شده است.

=== در حدیث ===
روایات فراوانی درباره فضیلت مهاجران آمده است. از جمله:

* برخی مفسران نزول آیه «کُنتم خیرَ أمةٍ أُخرِجَت لِلنّاس» (آل عمران: ۱۱۰) را درباره مهاجران مدینه دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج1، ص10 و 9.</ref>
* در شأن نزول آیات ۳۴ و ۳۵ سوره فاطر، مهاجران کسانی معرفی شده‌اند که بی‌حساب وارد بهشت می‌شوند.<ref>مناحل الشفا، ج5، ص271.</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
* الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ابن عبدالبر  (م۴۶۳ق)، تحقیق علی محمد البجاوی بیروت دار الجیل ۱۴۱۲؛
* امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع، مقریزی احمد بن علی (م۸۴۵ق)، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰؛
* انساب الاشراف، بلاذری  احمد بن یحیی (م۲۷۹ ق)، تحقیق سهیل زکار و...، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷؛
* البدء و التاریخ، مقدسی مطهر بن طاهر (م۵۰۷ق)، پورسعید، مکتبه الثقافه الدینیه، بی تا؛ 
* بهجه المحافل و بغیه الاماثل فی تلخیص المعجزات و السیر و الشمائل، عامری حرضی یحیی بن ابی بکر(م۸۹۳ق)،بیروت، دار صادر، بی تا؛
* تفسیر الصنعانی، صنعانی عبدالرزاق بن همام (م۲۱۱ق)، تحقیق مسلم محمد مصطفی، ریاض، مکتبه الرشد، ۱۴۱۰؛
* تفسیر الطبری( جامع البیان فی تفسیر القرآن)، طبری محمد بن جریر (م۳۱۰ق)، تحقیق احمد محمد شاکر،بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۲۰؛
* التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم ، کردی محمد طاهر (م۱۴۰۰ق)،  بیروت ،دار خضر، ۱۴۲۰ ؛ 
* السیره النبویه، ابن هشام عبدالملک(م۲۱۸ق)، تحقیق مصطفی السقا  و...، بیروت، دار المعرفه بی تا؛ 
* الصحیح من سیره النبی، عاملی جعفر مرتضی (م1441ق)، قم، دار الحدیث، 1385؛
* لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم (م711ق)، قم، نشر ادب الحوزه، 1405؛ 
* الطبقات الکبری، ابن سعد(م۲۳۰ق)، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰؛
* کشف الایات؛ المختصر الکبیر  فی سیره النبی محمد(ص)، ابن جماعه حموی عبدالعزیز بن محمد(م۷۶۷ق)، تحقیق کرم حلمی فرحات، قاهره، الدار الثقافه، ۱۴۲۶؛ {{پایان}}