در حال ویرایش موسوعه رد شبهات جلد بیستم (کتاب)

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:موسوعه رد شبهات قرآن.png|File.png|270px|thumb|left|موسوعه رد شبهات، قرآن]]
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان          =موسوعه رد شبهات/قرآن
| عنوان          =موسوعه رد شبهات/قرآن
| عنوان اصلی      =
| عنوان اصلی      =
| تصویر          =موسوعه رد شبهات قرآن.png
| تصویر          =
| اندازه تصویر    =
| اندازه تصویر    =
| توضیح_تصویر    =
| توضیح_تصویر    =
خط ۳۲: خط ۳۳:
}}
}}


جلد بیستم از موسوعه رد شبهات به چهار شبهه [[وهابیت|وهابیان]] علیه عقاید [[شیعه|شیعیان]] با موضوع [[قرآن]] پاسخ داده است.  
جلد بیستم از موسوعه رد شبهات است که به شبهات وهابیان علیه عقاید شیعیان می‌پردازد. این جلد از کتاب به شبهات مطرح شده با موضوع قرآن پاسخ داده است. این کتاب در چهار بخش باطن گرایی شیعه در تفسیر قرآن، قرآن و قاعده لطف، پیوند دوسویه میان اعتبار سندی قرآن و عدالت صحابه در مکتب تشیع، مفهوم شناسی«تبیان کل شیءبودن قرآن» و پیوند آن با نسخ‌پذیری قرآن توسط گفتار اهل بیت توسط محمدامین قوجانی غروی نگاشته شده است.  


عنوان چهار فصل این جلد از موسوعه رد شبهات چنین است:
==باطن گرایی شیعه در تفسیر قرآن==
در این بخش ابتدا به تعریف دو مفهوم باطن و تأویل می‌پردازد. سپس با بیان معجزه بودن قرآن چهار برداشت از آیات قرآن را برمی شمرد:
 
* واژگان قرآن همانند سایر واژگان معنا یا معانی مختص به خود را دارد و سبب انتقال ذهن از ظاهر واژه به معنا یا معانی محتمل می‌شود
* شأن نزول آیات قرآن، که خداوند براساس حکمت، درباره برخی وقایع موجود در زمان پیامبر یک یا چند آیه را نازل کرد.
* معنای باطنی: آن است که تدبر و تأمل در قرآن غیر از آن که انتقال ذهن از مفهوم ظاهری و نخستین واژگان به مفهوم باطنی را به دنبال دارد سبب پیدایش نوعی از فهم و بینش با ابعاد گسترده و مراتب بلند پایه نیز می شود
* این کاربرد نیز با باطن قرآن ارتباط دارد، بیان مصداق برای یک یا چند آیه که معمولا با بیان بهترین و کامل ترین مصداق صورت می پذیرد
 
و این طور نتیجه می گیرد که فقط خداوند و راسخان در علم یعنی پیامبر و اهل بیت دانش تأویل و بیان مصادیق را دارند.<ref>موسوعه رد شبهات/ قرآن، ص20</ref>
 
به باطن گرایی مذموم گروه های صوفیه و باطنیه می پردازد و افراط گرایی آنان در تفسیر آیات قرآن بدون درنظر گرفتن معانی آیات را سبب انتقادها به تشیع می داند.<ref>موسوعه رد شبهات/ قرآن، ص21-22</ref>
 
===رویارویی ابن تیمیه با دیدگاه شیعه درباره تأویل گرایی و باطن گرایی===


* [[باطن گرایی]] [[شیعه]] در تفسیر [[قرآن]]
نویسنده این کتاب باوجود این که ابن تیمیه را از ناقدان اصلی رویکرد تأویل گرایی و باطن گرایی می داند اما او را بیش از این که منتقد شیعه اثنی اشعری بداند منتقد فرقه صوفیه و اسماعیلیه قرامطی می داند که صفات الهی را به معنای سلبی برگردانده و از ظاهر کلمات روی گردان شده بودند.<ref>موسوعه رد شبهات/ قرآن، ص 32</ref>
* قرآن و [[قاعده لطف]]
* پیوند دوسویه میان اعتبار سندی [[قرآن]] و عدالت [[صحابه]] در مکتب [[تشیع]]
* مفهوم‌شناسی «تبیان کل شیءبودن قرآن» و پیوند آن با نسخ‌پذیری [[قرآن]] توسط گفتار [[اهل بیت]].


==باطن گرایی شیعه در تفسیر قرآن==
سپس اقسام تأویل از منظر ابن تیمیه را برمی شمرد:
فصل اول از کتاب به شبهه ضابطه‌مند نبودن شیعه در تاویل قرآن پاسخ داده است.


نویسنده ابتدا به تعریف دو مفهوم [[باطن]] و [[تأویل]] پرداخته است<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص10-11</ref>معنای باطنی آن است که تدبر و تأمل در [[قرآن]] غیر از آن که انتقال ذهن از مفهوم ظاهری و نخستین واژگان به مفهوم باطنی را به دنبال دارد سبب پیدایش نوعی از فهم و بینش با ابعاد گسترده و مراتب بلند پایه نیز می‌شود.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 14-18</ref>
تأویل ناظر بر مفهوم


نویسنده نتیجه می‌گیرد که فقط خداوند و راسخان در علم یعنی [[پیامبراسلام|پیامبر]] و [[اهل بیت]] دانش [[تأویل]] و بیان مصادیق را دارند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص20</ref> او در ادامه به [[باطن گرایی]] مذموم گروه‌های [[صوفیه]] و [[باطنیه]] می‌پردازد و افراط گرایی آنان در تفسیر آیات [[قرآن]] بدون درنظر گرفتن معانی آیات را سبب انتقادها به [[تشیع]] می‌داند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص21-22</ref>
ابن تیمیه یکی از معانی تأویل را تفسیر و توضیح معنای ظاهری و بازگرداندن آن به معنای غیر راجح به دلیل وجود قرینه اعم از عقلی و نقلی می داند اما آن را شیوه ضعیف تفسیری برای قرآن تلقی می کند وی این روش را بدعت و تحریف می داند و آن را دست برداشتن از ظاهر سخنان خدا و پذیرش لوازم و معانی غیر مرتبط با آن می داند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 33</ref>


===رویارویی ابن تیمیه با باطن گرایی===
تأویل ناظر بر مصداق


نویسنده این کتاب باوجود این که [[ابن تیمیه]] را از ناقدان اصلی رویکرد [[تأویل گرایی]] و [[باطن گرایی]] می‌داند، او را بیش از این که منتقد [[شیعه اثنی اشعری]] بداند منتقد فرقه [[صوفیه]] و [[اسماعیلیه]] [[قرامطی]] می‌داند که صفات الهی را به معنای سلبی برگردانده و از ظاهر کلمات روی گردان شده بودند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 32</ref>
ابن تیمیه و برخی پیروانش با توجه به آیه 7 سوره آل عمران، تأویل را مختص آیات متشابه نمی دانند، بلکه تمام قرآن را دارای تأویل می دانند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص39</ref>


===شبهه: ضابطه مند نبودن مکتب شیعه در تأویل گرایی و باطن گرایی===
===شبهه: ضابطه مند نبودن مکتب شیعه در تأویل گرایی و باطن گرایی===


در این بخش نویسنده دیدگاه چندتن را دراین باره بیان می‌کند. این نویسندگان از جمله ناصر القفاری و محمد الذهبی، [[شیعه اثنی عشری]] را در ردیف [[صوفیه]] معتقد به باطن قرآن دانسته‌اند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 43</ref> برخی از مستشرقان مانند [[هانری کربن]] نیز عقاید [[شیعه]] را مبتنی بر  [[تأویل]] [[باطن گرایی|باطن]]<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص43</ref> می‌دانند.
در این بخش نویسنده دیدگاه چندتن را دراین باره بیان می کند


===پاسخ: شیعه اثنی‌اشعری باطنی نیست===
ناصر القفاری: از نویسندگان وهابی معاصر است که درباره عقاید شیعه اثنی عشری از جمله تأویل قرآن قلم زده و نوشته «شیعه معتقد است قرآن دارای معانی باطنی مخالف ظاهر آن است »


نویسنده در مقام پاسخگویی بر آن است که منتقدان همه فرق [[شیعه]] را یکسان فرض می‌کند حال آن که [[شیعه اثنی اشعری]] خود دیدگاه فرقه [[باطنیه]] را نقد می‌کند و معتقد است معنای دریافت شده از آیات [[قرآن]] نباید متناقض از معنای واژگانی آن باشد، بدین معنا که در دیگاه [[شیعه اثنی اشعری]] معانی باطنی در عرض معانی ظاهری آیات نیست بلکه در طول آنها است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 44-45</ref>
محمد الذهبی: از دیگر نویسندگان معاصر است.وی پس از آنکه درباره امکان رسیدن یا نرسیدن به معنای باطنی سخن گفته روش تفسیری مکتب امامیه و فرقه صوفیه را در مردود بودن ظاهر قرآن و اعتماد بر باطن آن یکسان انگاشته و طرفداران هردو گروه را اهل بدعت و گمراهی می داند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 43</ref>
 
هانری کربن: از مستشرقان معاصر درباره عقاید شیعه می گوید:عقاید شیعه بر دو اساس پایه ریزی شده است: تأویل باطن و ولایت<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص43</ref>
 
===پاسخ:یکسان انگاری دیدگاه مذاهب گوناگون شیعه و نقدهای کلی===
 
نویسنده پس از پرداختن به شبهات مطروحه از نویسندگان یاد شده در مقام پاسخگویی بر آمده و اظهار می دارد که منتقدان همه فرق شیعه را یکسان فرض می کند حال آن که شیعه اثنی اشعری خود دیدگاه فرقه باطنیه را نقد می کند و معتقد است معنای دریافت شده از آیات قرآن نباید متناقض از معنای واژگانی آن باشد، بدین معنا که در دیگاه شیعه اثنی اشعری معانی باطنی در عرض معانی ظاهری آیات نیست بلکه در طول آنها است.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 44-45</ref>


==قرآن و قاعده لطف==
==قرآن و قاعده لطف==
در فصل دوم کتاب به شبهات مرتبط به [[قاعده لطف]] که شیعیان برای اثبات امامت به آن استناد می‌کنند، پاسخ داده است. نویسنده در ادامه چهار شبهه را در ارتباط با [[قاعده لطف]] بیان می‌کند و به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
در این بخش ابتدا مفهوم لطف را از نگاه متکلمان بیان می کند:
====شبهه اول: فقدان دلیل قرآنی و روایی بر اثبات قاعده لطف====
 
'''پاسخ''': مفاد [[قاعده لطف]] با آیات [[قرآن]] هماهنگی و همخوانی دارد زیرا [[قاعده لطف]] درصدد اثبات ضرورت یک عمل از سوی خداوند است تا [[مکلف]] با آن به انجام تکلیفی که پیش از این برای او مقرر شده نزدیک تر شود و از عقوبت احتمالی دورتر شود. در این قسمت در همین راستا آیات [[قرآن]] و روایاتی نقل شده است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 65-74</ref>
گاهی فعل لطف از سوی خداوند به انجام عمل حسن و نیکو یا ترک عمل قبیح و ناپسند توسط مکلف می انجامد که به آن لطف محصل گفته می شود
====شبهه دوم: منت نهادن خداوند بر هدایت‌گریش دلیل بر واجب نبودن لطف او است.====
قسم دیگر لطف مقرب است که جایگاه و شأن آن فقط نزدیک تر ساختن مکلف به انجام عمل نیکو و طاعت یا دور ساختن وی از انجام عمل ناپسند یا معصیت است.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 56</ref>
از دلایل مخالفان [[قاعده لطف]] این است که اگر هدایت انسان‌ها هرچند به صورت نشان دادن مسیر حق به آن‌ها بر خدا واجب است، خداوند نباید برای انجام این عمل واجب منتی بر بندگان بگذارد.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 75</ref>
 
مبانی و دلایل اثبات قاعده لطف را در عناوین زیر بیان می دارد:
 
* حکمت الهی و لطف
* جود و کرم الهی و لطف
* عدل الهی و لطف
 
کاربردها قاعده لطف و نتایج مرتب با آن را با این عناوین شرح می دهد:
 
* وجوب تکلیف شرعی
* ضرورت بعثت پیامبران
* لزوم عصمت پیامبران
===شبهه اول فقدان دلیل قرآنی و روایی بر اثبات قاعده لطف===
نویسنده در ادامه چهار شبه را در ارتباط با قاعده لطف بیان می کند و به آن ها پاسخ می دهد:
 
یکی از شبهاتی که ممکن است مطرح شود این است که آیا برای پذیرش مفاد این قاعده، دلیل قرآنی یا روایی وجود دارد؟پاسخ:مفاد قاعده لطف با آیات قرآن هماهنگی و همخوانی دارد زیرا قاعده لطف درصدد اثبات ضرورت یک عمل از سوی خداوند است تا مکلف با آن به انجام تکلیفی که پیش از این برای او مقرر شده نزدیک تر شود و از عقوبت احتمالی دورتر شود در همین راستا آیات قرآن و روایاتی را بیان می کند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 65-74</ref>
===شبهه دوم:منت نهادن خداوند بر هدایت گریش دلیل بر واجب نبودن لطف او===
از دلایل مخالفان قاعده لطف این است که اگر هدایت انسان ها هرچند به صورت نشان دادن مسیر حق به آن ها بر خدا واجب است، خداوند نباید برای انجام این عهمل واجب منتی بر بندگان بگذارد.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص 75</ref>
 
پاسخ: بدون شک از صفات کمال خداوندی صفت منان است که در احادیث و ادعیه مختلف به آن اشاره شده است. حقیقت منت درباره خداوند این است که خدا موجودی نعمت دهنده است که درصد تذکر و گوشزد نعمتی است که به نعمت گیرنده و انسان می دهدتا او بدین وسیله بر این نعمت شکرگذاری کند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص76-77</ref>


'''پاسخ''': بدون شک از [[صفات کمال خداوند|صفات کمال خداوندی]] صفت [[منان]] است که در [[حدیث|احادیث]] و [[دعا|ادعیه]] مختلف به آن اشاره شده است. حقیقت منت درباره خداوند این است که خدا موجودی نعمت دهنده است که درصدد تذکر و گوشزد نعمتی است که به نعمت گیرنده و انسان می دهد تا او بدین وسیله بر این نعمت شکرگذاری کند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص76-77</ref>
===شبهه سوم:تعرض برخی آیات با قاعده لطف===
===شبهه چهارم:تعارض برخی روایات با قاعده لطف===


====شبهه سوم: تعارض برخی آیات با قاعده لطف====
==پیوند دوسویه میان اعتبار سندی قرآن و عدالت صحابه در مکتب تشیع==
برخی مخالفان [[قاعده لطف]] مدعی‌اند که ظاهر برخی آیات [[قرآن]] با [[قاعده لطف]] منافات دارد.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، 78</ref>
ابتدا به تعریف مفاهیم عدالت و صحابه می پردازد و صحابه پیامبر را برساس آیات قرآن به سه دسته تقسیم می کند


'''پاسخ:''' نویسنده در پاسخ به این شبهه به آیات 17 [[سوره حجرات]]، 12 و 13 [[سوره سجده]]، 93 [[سوره نحل]]، 46 [[سوره توبه]]  می‌پردازد و هریک از آیات را با قواعد لغت‌شناسی و مرجع ضمیر مورد ارزیابی می‌دهد<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص78-83</ref> و [[قاعده لطف]] را جدا از [[اختیار]] انسان نمی‌داند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 87-84</ref>
* افرادی که ایمان راسخ داشتند و در میدان عمل به احکام اسلام و اخلاص در یاری پیامبر پیشتاز بودند
* فرادی که ایمان راسخ نداشتند، از میدان جنگ فرار کرده و از دستورات پیامبر تمرد می کردند
* گروهی که منافق بودند و سوره منافقون درباره آنان نازل شد


====شبهه چهارم: تعارض برخی روایات با قاعده لطف====
و بر این اساس ادعای مخالفان در عدم مقبولیت روایات صحابه در نزد شیعیان را بیان می کند:
برخی مخالفان با طرح روایات مورد قبول [[شیعه]] ادعا می‌کنند خداوند [[عبد]] را به انجام عمل نزدیک نمی‌کند، بلکه به شکل [[الجا]] و خارج از حدود [[اختیار]] او را در مسیر هدایت قرار می‌دهد و این خلاف [[قاعده لطف]] است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، 87</ref>
===شبهه: فقدان سند متصل و معتبر برای قرآن براساس دیدگاه شیعه===
قرآن کریم مهمترین منبع دریافت معارف الهی است که پیامبر به پیروی از آن توصیه کرده است. ولی شیعه به دلیل مبنای سختگیرانه ای که درباره پذیرش عدالت صحابه در صدر اسلام دارد نمی تواند برای قرآنی که امروز میان مسلمانان موجود است، سند متصلی به صحابه بیان کند.


'''پاسخ:''' خداوند براساس [[علم ذاتی]] از سرنوشت هر انسانی آگاه است لکن به او اختیار می‌دهد تا راه هدایت را بپیماید و اگر از این مسیر تخطی کرد راه هدایت را بر او می‌بندد و اگر راه را درست پیمود او را به سوی خیرات و ایمان رهنمون می‌شود.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 88</ref>
پاسخ: براساس دیدگاه شیعه اعتبارسنجی و حجیت متن قرآن لازم و ضروری است. نویسنده با توجه به این دیدگاه، قرائت های مختلف از قرآن را با نقل متواتر قرآن در یک راستا ندانسته و به  بررسی صحت و سقم قرائت ها تأکید دارد. به قرائت حفص از عاصم اشاره دارد و آن را علی رغم شیعه نبودن و سلسله مشخص روایت قرائت صحیح می داند.<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص115</ref>


==آیا قرآن از نظر شیعه سند متصل دارد؟==
همچنین به 5 تن از صحابه که از نظر دانشمندان اسلامی سرسلسله نقل قرائت قرآن هستند اشاره می کند:
در فصل سوم به این شبهه پاسخ داده شده که چون [[شیعه|شیعیان]] به عدالت [[صحابه]] اعتقاد ندارند، و صحت سند روایت با عدالت راویان تامین می‌شود، از نظر [[شیعه]] سند [[قرآن]] صحیح نخواهد بود.


نویسنده در پاسخ به این شبهه ضمن این که به بررسی صحت و سقم قرائت‌ها تأکید دارد. به [[قرائت حفص]] از [[عاصم]] اشاره دارد و آن را علی رغم [[شیعه]] نبودن و سلسله مشخص روایت قرائت صحیح می‌داند.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص115-116</ref>
* علی بن ابی طالب
* عبدالله بن مسعود
* ابی بن کعب
* ابوالدرداء عویمر بن زید الخزرجی
* زید بن ثابت<ref>موسوعه رد شبهات/قرآن، ص116-117</ref>
 
==مفهوم شناسی«تبیان کل شی‌ء بودن قرآن» و پیوند آن با نسخپذیری قرآن توسط گفتار اهل بیت==
در این بخش ضمن تعریف ماهیم تبیان و نسخ سه شبهه را مطرح می کند:
===شبهه اول: ناسازگاری«حق تشریع» جانشین پیامبر با کامل بودن شریعت===
براساس دیدگاه شیعه جانشین پیامبر باداشتن حق تشریع می تواند جزییات جدیدی برای احکام شریعت بیان کند، حال آن که این مسأله براساس آیات و روایات و اجماع نظر مسلمانان صحیح نیست.
پاسخ: پیامبر آخرین نبی خدا بوده و تمامی شریعت بدون کاستی بر او نازل شده است اما مردم از همه شریعت بهره نبرده اند و با وفات پیامبر  به جانشین معصومی که پیامبر تعیین کرده، برای دریافت احکام رجوع می کنند.
 
===شبهه دوم: محدودیت زمانی حق تشریع امامان شیعه===
تکامل و پویایی اسلام به عنوان دین جاویدان، حتی با پذیرش جایگاه تشریع برای امامان شیعه مورد خدشه است. سخنان امامان تنها مسائل صدر اسلام را در برمی گیرد و جوابگوی مسائل روز نیست.
پاسخ:
امامان شیعه ضمن پاسخگویی به مردم راهبرد اجتهاد و استباط از ادله معتبر عقلی و شرعی را به پیروان خود آموزش داند و این شیوه مختص زمان غیبت امام معصوم نبود و عالمان شیعه به بهره گیری از این شیوه در زمان حیات امامان معصوم نیزتوصیه می شدند.
 
===شبهه سوم: ناسازگاری حق تشریع امامان شیعه با مسأله وحی===
خداوند در قرآن گواهی داده که همه سخنان پیامبر براساس وحی است. حال اگر شیعه به حق تشریع برای امامان قائل باشد ضمن ناسازگاری با ختم نبوت با منابع شیعی نیز همخوانی ندارد و امامان همواره وحی به خود را انکار کرده اند.
مسأله خاتمیت نبوت از ضروریات اسلام است. پیامبر هر آنچه به او وحی شده است تماما به جانشینی خود تعیین نموده منتقل کرده و این انتقال معارف دینی از امامی به امام دیگر منتقل شده و نیازی به وحی نبوده است.


==آیا «تبیان کل شیء بودن قرآن» با حق تشریع امامان سازگار است؟==
فصل چهارم از کتاب به شبهه‌هایی اختصاص دارد که درباره حق تشریع امامان مطرح شده است:


'''شبهه اول''' ناسازگاری حق تشریع امامان با باور به کامل بودن شریعت است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 142-143</ref>


'''شبهه دوم''' محدودیت زمانی حق تشریع امامان است به این معنا که سخنان [[امامان شیعه|امامان]]  تنها مسائل [[صدر اسلام]] را در بر می‌گیرد و نه مسائل روز را.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 145</ref>


'''شبهه سوم''' ناسازگاری حق تشریع امامان با پایان [[وحی]] است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 147-148</ref>


نویسنده در این بخش از کتاب با تاکید بر اینکه شریعت به طور کامل به [[پیامبراسلام|پیامبر(ص)]] نازل شده<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 143-144</ref> و تنها از طریق او و نه از طریق [[وحی]] مستقل به [[امامان شیعه|امامان]] منتقل شده است<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 148-149</ref> به شبهه اول و سوم پاسخ داده و شبهه دوم را نیز با ارجاع به راهبرد اجتهاد و استنباط احکام از ادله معتبر عقلی و شرعی پاسخ داده است.<ref>موسوعه رد شبهات، جلد 20، ص 146-147</ref>
==اطلاعات نشر==


این کتاب در پاییز 1400 توسط چاپ مشعر منتشر شده است.
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده:کتاب‌های پژوهشکده حج و زیارت در سال ۱۴۰۰ شمسی]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/موسوعه_رد_شبهات_جلد_بیستم_(کتاب)»