در حال ویرایش موقوفات امام علی(ع)

'''موقوفات امام علی(ع)''' اماکنی است که [[علی بن ابی طالب]] برای استفاده دیگران وقف کرد. سنت اسلامی [[وقف]] به معنای حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران است. [[امام علی(ع)]] موقوفات زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این موقوفات مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از [[خلافت]] است. 

این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. یکی از منابع و اسنادی که موقوفات امام علی(ع) در آن یاد شده، وقف‌نامه ای عمومی از آن حضرت است که در روایتی از [[امام موسی کاظم (ع)]] نقل شده است. 

==در ینبُع==

[[ینبع]] نام منطقه‌ای در 165 کیلومتری غرب [[مدینه]]، شهری بین [[مکه]] و [[مدینه]] و در ساحل دریای سرخ است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص658</ref>

اقامت [[علی(ع)]] در [[ینبع]] ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان [[خلافت]] آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت [[امام علی(ع)]] چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 <ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>تا 170 <ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>حلقه ذکر شده را حفر و [[وقف]] نمود.

====البُغَیبِغات(بَُغَیبِغه)====

{{اصلی|بغیبغه}}

موقوفه بَُغَیبِغات شامل چاه و مزرعه می‌شد.

چاه بُغَیبِغه اولین چاهی است [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: [[خیف الأراک|خیِف الأراک]]، [[خیف لیلی|خِیف لَیلی]] و [[خیف بسطاس|خَِیف بَسطاس]] <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و وقف بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.<ref>وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150</ref>

مزرعه‌ [[بغیبغه]]، زمینی پرمحصول که [[ینبع النخل|ینبُع النَخل]] نیز نامیده شده است و وقف مسلمانان تهی‌دست بود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263</ref>

====العِینُ أبی نَیزَر====

این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده امام علی(ع) نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی [[بغیبغه]] قرارداشت.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127</ref>

====العِینُ البُحَیر====

از چشمه های وقفی امام در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

====العِینُ نُولاَ====
به این چشمه [[عدر|عَدَر]] نیز گفته‌اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که [[پیامبراسلام|پیامبر]] در راه [[ذی العشیره]] و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان [[قریش]]، در آن نمازگزارد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

====العِینُ الحَدَث====

از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[ینبع|ینبُع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

====العِینُ العُصَیبِه====

از چشمه‌های وقفی [[ینبع|ینبُع]] که شامل باریکه هایی از اراضی [[موات]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==در وادی القُرَی==

[[وادی القری|وادی القُرَی]] از توابع [[خیبر]] و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> [[امام علی(ع)]] در زمان حیات [[پیامبراسلام|پیامبر]] مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان [[عمربن خطاب|عمر]] به فاتحان [[وادی القری|وادی القُرَی]] تعلق گرفت که بخشی نیز سهم امام علی(ع) بود.<ref>وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

====العِینُ المَواَت====

از چشمه های وقفی [[امام علی(ع)]] در [[وادی القری|وادی القُرَی]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

====العِینُ الناَقَة====

[[العین الناقة|العین الناَقَة]] که به آن [[العین الحسن]] نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین عُلا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

==در وادی تُرعه==

وادی ترعه صحرایی در حدود [[فدک]] با نخلستان و آبشاری کوچک است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref>

====الاَسحَن====

دره ای به نام [[الاسحن|الاَسحَن]] در [[وادی ترعه|وادی تُرعه]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

====القُصَیبَه====

نام دره ای بین [[مدینه]] و [[خیبر]] <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی [[فدک]]، که از موقوفات [[امام علی(ع)]] در وادی تُرعه است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==اُذَینَه==

یکی از وادی های [[قبلیه]] اطراف [[مدینه]] است<ref>معجم البلدان، ج4، ص320</ref> که املاک و بردگان آن [[وقف]] شده‌اند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==فَقیر(فَقرَین)==

[[فقیر|فَقیر]] یا [[فقرین|فَقرَین]] اسم دو مکان است در عالیه و نزدیک [[مدینه]]. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] به [[امام علی(ع)]] بخشید.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226</ref> این اراضی توسط [[امام علی(ع)]] [[وقف]] شدند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146</ref>

==حَرّة الرَجلاء(حُرة رَجلی)==

[[حرة الرجلاء|حَرّة ُالرَجلاء]] زمینی بود صاف و پر از سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین [[مدینه]] و [[شام]].<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288</ref>

====ذاتُ کَمات====

[[ذات کمات|ذاتُ کَمات]] شامل چهار چاه به نام های: [[ذوات العشرا]]، [[قعین]]، [[معید]]، [[رعوان]] از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در منطقه [[حرةالرجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222</ref> 

====الأحمَر====

[[وادی الاحمر]] بخشی از آن موقوفه بود و بخشی دیگر نیز با بخشش [[امام علی(ع)]] به [[آل مناع]] از طایفه [[بنی عدی]] تعلق یافت.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

====البَیضاء====

[[وادی البیضاء|وادی البَیضاء]] مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[حرةالرجلا|حَرةالرَجلا]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==عُبّادان==

عُبّادان در سمت غربی [[دجله]] و شمال [[بصره]] به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> [[امام علی(ع)]] چاهی در این منطقه حفر و [[وقف]] نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>

==أدبِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِیه==

[[ادبیه|ادبِیه]] واقع در [[صحرای إضم]] در اطراف [[مدینه]]، شامل [[وقف|موقوفاتی]] از [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==بِئر المَلک==

بِئر المَلک چاهی است در شمال [[مدینه]] در [[وادی قناة]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می رود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عِینُ السُکر==

[[امام علی(ع)]] مزرعه ای را در [[عین السکر|عِینُ السُکر]] وقف کرد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عَقیقُ الاَکبَر==

[[وادی عقیق]] در [[مدینه]] به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به [[بئر علی]] و [[آبار علی]] نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که [[امام علی(ع)]] آن ها را [[وقف]] نمود. تعداد این چا ه‌ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار [[مسجد شجره (حدیبیه)|مسجد شجره]] قرار داشتند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403</ref>

==جُحفِه==
{{اصلی|جحفه}}

[[جحفه]]، قریه ای بین راه [[مدینه]] و [[مکه]] که [[میقات]] اهل [[مصر]] و [[شام]] بود. این روستا که پیشتر مَهَیعَه نامیده می شد از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی]] بشمار می رود.<ref>معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115</ref>

==سُوَیعه(سُوَیقه)==

مکانی در نزدیکی [[مدینه]] که آل علی(ع) در آن سکونت داشتند و از موقوفات [[امام علی(ع)]] بشمار می‌آمد. چاه‌ها و چشمه های زیادی در [[سویعه|سُویَعه]] توسط [[امام علی(ع]]) حفر و [[وقف]] شد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص 386</ref>

==چاه هایی دیگر==

چا ه‌هایی در راه [[مکه]]، چاهی در [[مدینه]] نزدیک [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]]، چاهی در راه [[مدینه]]، چاهی در [[کوفه]] و چاهی در [[بصره]]، از دیگر [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می آیند.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132</ref>

==مساجد وقفی امام علی(ع)==

[[امام علی(ع)]] علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، شش باب مسجد بنا و [[وقف]] نمود.

===مَسجِدُ الفَتح===

{{اصلی|مسجد فتح}}

[[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]] در [[مدینه]] و در مکانی که دعای [[پیامبراسلام|پیامبر]] برای پیروزی مسلمانان در [[غزوه احزاب|جنگ خندق]] به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref>

از دیگر مساجد وقفی آن حضرت موارد زیر را برشمرده‌اند: 

* '''مَسجِدُالجامِع البَصرَه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
* '''مسجدی در منطقه احد:''' این مسجد مقابل قبر [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]]، عموی [[پیامبراسلام|پیامبر]] قرار داشت.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211</ref>
* '''مسجدی در میقات حج'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
* '''مسجدی در کوفه'''<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>
* '''مسجدی در عُبّادان'''<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135</ref>

==املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)==

====خانه ای در محله بنی زُرَیق====

[[امام علی(ع)]] خانه ای در محله [[بنی زریق|بنی زُرَیق]] را به خاله های خود [[وقف]] نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}
==فهرست منابع==
{{منابع}}
* ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، قم، المطبعه العلمیه،1404، ج2
* 
* ابن شبه نمیری بصری، تاریخ المدینه المنوره، تحقیق فهیم محمد شلتوت، بیروت، دارالتراث،1410
* 
* حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409
* 
* سمهودی، علی بن عبدالله حسنی شافعی، وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، تحقیق عبدالحمید، محمد محیی الدین، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1403
* 
* قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، 1386
* 
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، یسروت، مؤسسه الوفاء، 1403
* یاقوت حموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1399
{{پایان}}
@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۴۷: @@
 {{پانویس}}
 ==فهرست منابع==
-{{برگرفتگی
-| پیش از لینک = مقاله
-| منبع = بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی(ع)
-| لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1090472/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?q=%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%20%D8%B9%D9%84%DB%8C&score=24.0&rownumber=1
-| توضیحات منبع = عفت خشنودی و اصغر منتظر قائم، فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۴۸
-}}
 {{منابع}}
 * ابن شهرآشوب مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، قم، المطبعه العلمیه،1404، ج2
@@ خط ۱۶۷: / خط ۱۶۱: @@
 * یاقوت حموی، شهاب الدین یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1399
 {{پایان}}
-[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]