در حال ویرایش موقوفات امام علی(ع)

[[وقف]] به معنای« حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تأمین نیازهای دیگران» سنتی است که با ظهور [[اسلام]] جایگاه ویژه‌ای بین مسلمانان به منظور کمک به اقشار ضعیف پیدا کرد. 

در راستای این اصل اسلامی، [[امام علی(ع)]] [[وقف|موقوفات]] زیادی از خود بجا گذاشت. عمده این [[وقف|موقوفات]] مربوط به دوران 25 ساله سکوت ایشان قبل از [[خلافت]] است.

این موقوفات شامل چاه، چشمه، مسجد و نیز خانه می‌باشد. شرح این موقوفات در [[وقف‌نامه]] عمومی [[امام علی(ع)]] ذکر شده که [[امام موسی کاظم (ع)]] در روایتی صحیح آن را نقل کرده است.

==در ینبع==

[[ینبع]] نام منطقه ای در 165 کیلومتری غرب [[مدینه]]، شهری بین [[مکه]] و [[مدینه]] و در ساحل دریای سرخ است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص658</ref>

اقامت [[علی(ع)]] در [[ینبع]] ظاهرا در اوایل دوره خلفا بوده و تا نزدیکی زمان [[خلافت]] آن حضرت ادامه داشته است. در این مدت [[امام علی(ع)]] چاه‌هایی زیادی که بالغ بر 100 <ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>تا 170 <ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>حلقه ذکر شده را حفر و [[وقف]] نمود.

===البغیبغات(بغیبغه)===

{{اصلی|بغیبغه}}

موقوفه بغیبغات شامل چاه و مزرعه می‌شد.

چاه بغیبغه اولین چاهی است [[امام علی(ع)]] در [[ینبع]] کرد<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص220</ref> و مشتمل بر چندین چشمه به نام های: [[خیف الأراک]]، [[خیف لیلی]] و [[خیف بسطاس]] <ref>وفالوفاءباخباردارالمصطفی، ج3، ص277</ref>و [[وقف]] بینوایان، درراه ماندگان و فقرا بود.<ref>وفاالوفءباخباردارالمصطفی، ج4، ص1150</ref>

مزرعه‌ [[بغیبغه]]، زمینی پرمحصول که [[ینبع النخل]] نیز نامیده شده است و [[وقف]] مسلمانان تهی‌دست بود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص196، وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج2، ص263</ref>

===العین أبی نیزر===

این چشمه به نام أبی نیزر، برده آزاد شده [[امام علی(ع)]] نام گذاری شد. این چشمه در نزدیکی [[بغیبغه]] قرارداشت و صیغه وقف این دو همزمان توسط [[امام علی]] خوانده شد.<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج1، ص127</ref>

===العین البحیر===

از چشمه های [[وقف|وقفی]] [[امام علی(ع)|امام]] در [[ینبع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین نولا===
به این چشمه [[عدر]] نیز گفته‌اند. این چشمه در نزدیکی مسجدی است که [[پیامبراسلام|پیامبر]] در راه [[ذی العشیره]] و به هنگام عزیمت برای رویارویی با کاروان [[قریش]]، در آن نمازگزارد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین الحدث===

از چشمه های [[وقف|وقفی]] [[امام علی(ع)]] در [[ینبع]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

===العین العصیبه===

از چشمه‌های [[وقف|وقفی]] [[ینبع]] که شامل باریکه هایی از اراضی [[موات]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==در وادی القری==

[[وادی القری]] از توابع [[خیبر]] و دارای باغات، نخلستان و چشمه های فراوان بود.<ref>معجم البلدان، ج6،ص 348</ref> [[امام علی(ع)]] در زمان حیات [[پیامبراسلام|پیامبر]] مالک برخی از باغات و چشمه های این منطقه بود. همچنین قسمتی از این اراضی در زمان [[عمربن خطاب|عمر]] به فاتحان [[وادی القری]] تعلق گرفت که بخشی نیز سهم [[امام علی(ع)]] بود.<ref>وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، ج1، ص327، تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

===العین الموات===

از چشمه های [[وقف|وقفی]] [[امام علی(ع)]] در [[وادی القری]] بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

===العین الناقة===

[[العین الناقة]] که به آن [[العین الحسن]] نیز گفته‌اند در بیره از سرزمین علا واقع بود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

==در وادی ترعه==

صحرایی در حدود [[فدک]] با نخلستان و آبشاری کوچک.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص225</ref>

===الاسحن===

دره ای به نام [[الاسحن]] در [[وادی ترعه]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

===القصبیه===

نام دره ای بین [[مدینه]] و [[خیبر]] <ref>معجم البلدان، ج10، ص1220</ref>و مشتمل بر باغی حوالی [[فدک]]، که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[وادی ترعه]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==اذینه==

یکی از وادی های [[قبلیه]] اطراف [[مدینه]] است<ref>معجم البلدان، ج4، ص320</ref> که املاک و بردگان آن [[وقف]] شده‌اند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225</ref>

==فقیر(فقرین)==

[[فقیر]] یا [[فقرین]] اسم دو مکانی است واقع در عالیه و نزدیک [[مدینه]]. این اماکن اراضی حاصلخیزی بودند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] به [[امام علی(ع)]] بخشید.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص226</ref> این اراضی توسط [[امام علی(ع)]] [[وقف]] شدند.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص225، اختیار معرفةالرجال(خلاصه رجال کشی)، ج9، ص146</ref>

==حره الرجلاء(حرة رجلی)==

[[حرة الرجلاء]] زمینی بود صاف و پراز سنگ در دیار بنی القین بن جسر مابین [[مدینه]] و [[شام]].<ref>وفاءالوفا باخبار دارالمصطفی، ج2، ص288</ref>

===ذات کمات===

[[ذات کمات]] شامل چهار چاه به نام های: [[ذوات العشرا]]، [[قعین]]، [[معید]]، [[رعوان]] از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در منطقه [[حرةالرجلا]]<nowiki/>ست.<ref>تاریخ المدینه المنوره،ج1،ص222</ref> 

===الاحمر===

[[وادی الاحمر]] بخشی از آن [[وقف|موقوفه]] بود و بخشی دیگر نیز با بخشش [[امام علی(ع)]] به [[آل مناع]] از طایفه [[بنی عدی]] تعلق یافت.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص224</ref>

===البیضاء===

[[وادی البیضاء]] مشتمل بر چند مزرعه و چند قطعه زمین، از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در [[حرةالرجلا]]<nowiki/>ست.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==عبادان==

عبادان در سمت غربی [[دجله]] و شمال [[بصره]] به صورت جزیره ای بین دو نهر قرار داشت.<ref>معجم البلدان، ج1، ص166</ref> [[امام علی(ع)]] چاهی در این منطقه حفر و [[وقف]] نمود.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص132</ref>

==ادبیه==

[[ادبیه]] واقع در [[صحرای إضم]] در اطراف [[مدینه]]، شامل [[وقف|موقوفاتی]] از [[امام علی(ع)]] است.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص222</ref>

==بئر الملک==

بئر الملک چاهی است در شمال [[مدینه]] در [[وادی قناة]] که از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می رود.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عین السکر==

[[امام علی(ع)]] مزرعه ای را در [[عین السکر]] [[وقف]] کرد.<ref>تاریخ المدینه المنوره، ج1، ص223</ref>

==عقیق الاکبر==

[[وادی عقیق]] در [[مدینه]] به سه قسمت صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده بود.<ref>معجم البلدان، ج4، ص139</ref> عقیق اکبر که به [[بئر علی]] و [[آبار علی]] نیز معروف شد مشتمل بر چندین چاه بود که [[امام علی(ع)]] آن ها را [[وقف]] نمود. تعداد این چا ه ها 23 حلقه ذکر شده است که کنار [[مسجد شجره (حدیبیه)|مسجد شجره]] قرار داشتند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 403</ref>

==جحفه==
{{اصلی|جحفه}}

[[جحفه]]، قریه ای بین راه [[مدینه]] و [[مکه]] که [[میقات]] اهل [[مصر]] و [[شام]] بود. این روستا که پیشتر [[مهیعه]] نامیده می شد از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی]] بشمار می رود.<ref>معجم البلدان، ج2، ص111 و مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)،ج2، ص115</ref>

==سویعه(سویقه)==

مکانی در نزدیکی [[مدینه]] که [[آل علی(ع)]] در آن سکونت داشتند و از [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] بشمار می‌آمد. چاه‌ها و چشمه های زیادی در [[سویعه]] توسط [[امام علی(ع]]) حفر و [[وقف]] شد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص 386</ref>

==چاه هایی دیگر==

چا ه‌هایی در راه [[مکه]]، چاهی در [[مدینه]] نزدیک [[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]]، چاهی در راه [[مدینه]]، چاهی در [[کوفه]] و چاهی در [[بصره]]، از دیگر [[وقف|موقوفات]] [[امام علی(ع)]] در حفر چاه بشمار می آیند.<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص 132</ref>

==مساجد وقفی امام علی(ع)==

[[امام علی(ع)]] علاوه بر مشارکت در ساخت مساجد مانند [[مسجد النبی|مسجدالنبی]]، شش باب مسجد بنا و [[وقف]] نمود.

===مسجد الفتح===

[[مسجد فتح (مکه)|مسجد فتح]] در [[مدینه]] و در مکانی که دعای [[پیامبراسلام|پیامبر]] برای پیروزی مسلمانان در [[غزوه احزاب|جنگ خندق]] به اجابت رسید، احداث شد.<ref>معجم البلدان، ج9، ص 120</ref>

===مسجدالجامع البصره<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

===مسجدی در منطقه احد===

این مسجد مقابل قبر [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه]]، عموی [[پیامبراسلام|پیامبر]] قرار داشت.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص211</ref>

===مسجدی در میقات حج<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

===مسجدی در کوفه<ref>بحارالانوار، ج41، ص32</ref>===

===مسجدی در عبادان<ref>مناقب آل ابی طالب(المناقب لابن شهرآشوب)، ج2، ص135</ref>===

==املاک و خانه های موقوفه امام علی(ع)==

===خانه ای در محله بنی زریق===

[[امام علی(ع)]] خانه ای در محله [[بنی زریق]] را به خاله های خود [[وقف]] نمود.<ref>وسائل الشیعه، ج19، ص 187</ref>

==پانویس==

{{پانویس}}