در حال ویرایش مکه

| توضیح تصویر  =نمایی از شهر مکه و [[مسجد الحرام]]

| طول جغرافیایی    =21.42506862048872

|عرض جغرافیایی    =39.82493262701568

| ادیان            = [[اسلام]]

| مذهب            = [[اهل سنت]]

| وقایع مهم        = فتح مکه به‌دست مسلمانان، تخریب کعبه به‌دست سپاه [[یزید به معاویه|یزید]]، تخریب کعبه به‌دست [[حجاج بن یوسف|حجاج]]

| مکان‌های تاریخی    =[[شعب ابی‌طالب]]، [[مولد النبی]]

| قبرستان‌ها        = [[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]]

'''مکه''' شهر مقدس [[اسلام|مسلمانان]]، که آیین [[حج]] و [[عمره]] در آن انجام شده و مسلمانان برای [[زیارت]] کعبه و دیگر مکان‌های زیارتی، به این شهر سفر می‌کنند. مکه در منطقه [[حجاز]]، در کشور [[عربستان]] قرار گرفته و [[کعبه]]، [[قبله]] مسلمانان و نیز [[مسجد الحرام]] در این شهر واقع شده است.  

مشاعر مقدسه شامل [[عرفات]]، [[منا]] و [[مشعر]] که برخی از [[مناسک حج]] در آنها انجام می‌شود، در اطراف شهر مکه قرار دارد. مسجدهایی که در زمان [[پیامبر(ص)]] ساخته شده و محلی [[تبرک|متبرک]] شناخته می‌شوند مانند [[مسجد جن|مسجد الجن]]، [[مسجد الاجابه]] و [[مسجد مختفی|مسجد مُختفی]] از دیگر مکان‌های مذهبی مکه است.  

[[جنة المعلاة|قبرستان ابوطالب]] (محل دفن [[عبدالمطب]]، [[ابوطالب]] و [[حضرت خدیجه (س)|حضرت خدیجه]]) و [[مقبره شهدای فخ]]، برخی از مکان‌های زیارتی این شهر است.

به اعتقاد برخی، تاریخچه شهر مکه و کعبه به [[حضرت آدم(ع)]] بازمی‌گردد. بر اساس روایات، کعبه به دست [[حضرت ابراهیم(ع)]] بازسازی شد و شهر مکه دوباره شکل گرفت. مسلمانان معتقدند، حضرت محمد(ص) در [[غار حرا]] در اطراف شهر مکه به پیامبری مبعوث شد. او سه سال مخفیانه، و پس از آن آشکارا مردم را به اسلام دعوت و در سال یازدهم بعثت، به دلیل آزار مشرکان مکه،‌ به یَثْرِب ([[مدینه]]) هجرت کرد. او و مسلمانان در سال هشتم هجری، مکه را فتح کردند.  

 

 

در منابع روایی شیعه، مکه محبوب‌ترین زمین نزد خدا دانسته شده<ref>من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۴۳.</ref> و برای ماندن در این شهر، ثواب‌های پرشمار شمرده شده است.<ref>من لایحضره الفقیه، ج۲ ص۲۲۸.</ref> [[مناسک حج]] در این شهر و اطراف آن انجام می‌شود.

برخی تاریخ پیدایش مکه و [[کعبه]] را با تاریخ قدمت انسان در زمین برابر دانسته‌اند؛ زیرا بر پایه برخی روایات، کعبه به دست [[حضرت آدم(ع)]] ساخته شد. کعبه پس از مدتی ویران شد؛‌ تا اینکه به دست [[حضرت ابراهیم(ع)]] بازسازی شد.

این مناطق، محل زندگی [[جرهم|قبیله جُرْهُم]] بود. بعد از جرهم [[خزاعه|قبیله خُزاعه]] بر مکه تسلط یافت و بعدها به تدریج، [[قریش]] به رهبری [[قصی بن کلاب|قُصَیّ بن کِلاب]]، جدر چهارم [[پیامبر(ص)]]، بر مکه تسط یافت. او اداره امور مکه را به چند عنوان تقسیم کرد و هر یک را به یکی از خانواده های قریش سپرد. پس از قصی، فرزندان وی، عبدمناف و عبدالدار و بعد از آن نیز هاشم فرزند عبد مناف در مکه نفوذ یافتند. در زمان هاشم، مکه به مرکز تجاری مهمی تبدیل شد و قریش به تجارت در بلاد دور دست پرداختند. پس از هاشم، فرزند وی [[عبدالمطلب]]، پدربزرگ پیامبر(ص)، در مکه نفوذ پیدا کرد.  

[[قرآن]] و [[اسلام|شریعت اسلام]] در مکه بر [[حضرت محمد(ص)|محمد(ص)]]، پسر [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] و نوه [[عبدالمطلب]]، نازل شد. محمد(ص) تا سه سال به صورت غیر علنی و پس از آن، به صورت آشکار به اسلام دعوت کرد. پس از دعوت آشکار، مردم مکه به مبارزه با پیامبر(ص) و اسلام پرداختند.  

یکی از راه‌های مبارزه آنها، آزار دادن مسلمانان بود. گروهی از مسلمانان در سال پنجم بعثت، برای رهایی از آزار آنها به [[حبشه]] سفر کردند. از سال یازدهم [[بعثت]]، مردم [[مدینه|یثرب]]، شهری در [[حجاز]] در فاصله حدود ۴۰۰ کیلومتری مکه، به اسلام گرایش یافتند و در سال سیزدهم بعثت، پیامبر(ص) و دیگر مسلمانان مکه به این شهر مهاجرت کردند.  

پیامبر(ص) با وجود اهمیت مکه، این شهر را پایتخت حکومت خود قرار نداد؛ بلکه مدینه را به دلیل قولی که به [[انصار]] (مردم مدینه) داده بود به عنوان پایتخت تعیین کرد.

در سال دوم هجرت، قبله مسلمانان از [[بیت المقدس|بیت‌المقدس]] به کعبه تغییر یافت و اینگونه، شهر مکه اهمیتی بیشتر پیدا کرد. در دوره پیامبر، مدتی [[معاذ بن جبل|مُعاذ بن جَبَل]] و زمانی حارث بن نَوْفَل بن حارث بن عبدالمطلب و زمانی عَتّاب بن اُسید بر مکه حکومت کردند.

در دوره [[بنی‌امیه|امویان]]، بیشتر امرای تعیین شده برای مکه از خاندان بنی امیه بودند.  

[[عبدالله بن زبیر]] در سال ۶۲ق. در زمان [[یزید بن ابی‌سفیان]]، بر مکه حکومت یافت و تا سال ۷۳ق بر این شهر تسلط داشت. او این شهر را مرکز خلافت خود قرار داد که بر سراسر [[حجاز]] و [[عراق]] گسترش یافت.<br />[[عبدالملک بن مروان]] (حکومت ۶۵-۸۶)، پنجمین خلیفه اموی، سپاهیانی برای شکست عبدالله بن زبیر به مکه فرستاد. فرماندهی این سپاه را [[حجاج بن یوسف|حجاج بن یوسف ثقفی]] بر عهده داشت و در سال ۷۳ق. بر مکه چیره شد و تا سال ۷۵ق. از سوی خلیفه اموی والی مکه بود.

امیر مکه که از نظر مذهبی اهمیت زیادی داشت، در عصر [[بنی‌عباس|عباسیان]] از خویشاوندان خلیفه انتخاب می‌شد. برخی از وقایع شهر مکه در عصر عباسی عبارتند از:

*قیام شهید فخ: در سال 169ق. حسین بن علی معروف به [[شهید فخ]] در مکه علیه عباسیان قیام کرد. قیام او به سرعت سرکوب شد و در مکانی که امروزه به [[منطقة الشهداء (مکه)|منطقة الشهداء]] مشهور است مدفون شد.

*قیام افطس: حسین بن حسن افطس در سال 199ق. از سوی سری بن منصور شیبانی که به نام [[علویان]] در عراق قیام کرده بود به مکه آمد و کوشید برای محمد بن جعفر الصادق معروف به [[محمد دیباج]] از مردم بیعت بگیرد. [[مأمون]] در سال ۲۰۰ق. سپاهی به مکه فرستاد و دیباج را به تسلیم واداشت.

*حمله قرامطه: سال ۳۱۷ق. [[قرامطه]] به رهبری [[ابوطاهر قرمطی]] به مکه یورش آوردند و مکه را اشغال کردند و [[حجر الاسود|حجرالاسود]] را به سرزمین خودشان «هجر» در سواحل جنوب شرق [[خلیج فارس]]، بردند.

اشراف حسنی که از نسل [[امام حسن(ع)]] بودند، از سال ۳۵۸ق. تا تسلط [[آل سعود]] بر مکه (۱۳۴۳ق)، بر این شهر حکومت کردند. اشراف حسنی، بیشتر به صورت نیمه‌مستقل و زیر نفوذ دیگر حکومت‌ها مانند [[فاطمیان]]، [[ایوبیان]]، [[بنی‌عباس|عباسیان]] و ممالیک به حکمرانی می‌پرداختند. حکومت‌ها به آبادانی مکه و خدمت به حاجیان می‌پرداختند و گاه وجوه نقد برای شریف حاکم می‌فرستادند و در مقابل اشراف حسنی در [[ایام الحج|موسم حج]] به نام آنها خطبه می‌خواندند. اشراف حسنی گاه که قدرت می‌گرفتند، قلمرو خود را گسترش داده و [[مدینه]] را از [[اشراف حسینی]] می‌گرفتند و گاه بر [[حجاز]] تسلط می‌یافتند.

 

فاطمیان تا قبل از برآمدن دولت ایوبی در [[مصر]]، در مکه نفوذ داشتند و از نتایج آن، نفوذ مذهب [[شیعه|تشیع]] (اسماعیلی، زیدی و اثنی عشری) در این شهر بود. برای نمونه [[اذان و اقامه|اذان شیعی]] در این شهر اقامه می‌شد و «حی علی خیر العمل» در اذان مسجدالحرام گفته می‌شد. از سال ۵۶۹ق. خطبه به نام صلاح الدین ایوبی خوانده شد و مذهب اهل سنت در [[حرمین]] مورد حمایت بیشتری قرار گرفت.

حکومت اشراف حسنی با «جعفر بن محمد» از نوادگان حسن مثنی با حمایت فاطمیان آغاز شد و در دروه «شریف حسین»، به دست [[آل سعود]] فروپاشید. اشراف حسنی، خدماتی مانند برقراری امنیت مکه، آبادانی آن و خدمت به حاجیان داشته‌اند؛ البته برخی از آنها به خونریزی پرداخته‌ و گاه عرصه را بر حاجیان [[ايران|ایرانی]] تنگ کردند.

{{اصلی|کعبه}}کعبه سازه‌ای مکعبی شکل، معروف به «[[بیت‌الله]]؛ خانه خدا»،‌ که مسلمانان آن را [[قبله]] خود دانسته و  [[طواف]]، یکی از اعمال حج و [[عمره]] را دور این سازه انجام می‌دهند. کعبه بر اساس برخی روایات، به دست [[حضرت آدم(ع)]] ساخته شد و بعدها که در گذر زمان از میان رفته بود، به وسیله [[حضرت ابراهیم(ع)]] بازسازی شد.

افزون بر مسجد‌هایی که در زمان پیامبر اسلام ساخته شد، مکان‌هایی که رسول خدا در آنها نماز گزارده بود محلی [[تبرک|متبرک]] شناخته شد و بسیاری از آن‌ها تبدیل به مسجد شد. برخی مساجد مکه که به این ترتیب شکل گرفت، چنین‌اند:

* [[مسجد شجره|مسجد شَجَره]]: گفته شده رسول خدا(ص) در این مکان نماز خوانده و بر اساس روایتی، یکی از معجزات پیامبر(ص) در این محل رخ داده است.

*[[مسجد الرایه]]:گفته شده پیامبر(ص) هنگام فتح مکه دستور داد پرچم اسلام در این مکان نصب شود.

* [[مسجد الغنم|مسجد الغَنَم]]: این مسجد نزدیک سوق الغنم واقع شده و محلی است که پس از فتح مکه، مسلمانان‌شده‌هایِ مکه با پیامبر(ص) بیعت کردند.

*‌ [[شعب ابی‌طالب|شِعْب ابی‌طالب]]: دره‌ای در کنار مسجدالحرام، که در سال هفتم بعثت، پيامبر(ص)، [[بنى‌هاشم]] و بنى عبدالمطّلب در آن از سوى کافران محاصره اقتصادى شدند.

* [[مولد النبی(ص)|مولدُ النَّبی(ص)]]: خانه [[عبدالله بن عبدالمطلب]] پدر پیامبر(ص)، که در محله شعب ابی‌طالب قرار داشت و پیامبر(ص) در آن متولد شد.

* [[غار حرا]]: غاری در [[کوه نور]]، در شمال شرق مکه، که به اعتقاد مسلمانان قرآن برای نخستین بار در آن، بر پیامبر(ص) نازل شد.

==مقاله‌های مرتبط==

* [[دعاهای مکه]]

  | منبع = آثار اسلامی مکه و مدینه

[[رده:مکه]]