در حال ویرایش مکه

| تصویر            =

| توضیح تصویر  =

| طول جغرافیایی    =

|عرض جغرافیایی    =

| استان            =  

| ادیان            = اسلام

| مذهب            =  

| جمعیت مسلمان    =

| پیشینه اسلام      =

| وقایع مهم        =

| مکان‌های تاریخی    =

| قبرستان‌ها        =

| مساجد            = [[مسجدالحرام]]

'''مکه''' شهر مقدس [[اسلام|مسلمانان]]، محل تولد [[حضرت محمد(ص)]] و محل ظهور دین [[اسلام]] است. این شهر در منطقه [[حجاز]] در کشور [[عربستان]] واقع شده است. [[کعبه]]، [[قبله]] مسلمانان، در [[مسجد الحرام]] در این شهر واقع شده است، که محل زیارت میلیون‌ها مسلمان است. نیز آیین [[حج]] در این شهر برگزار می‌شود.

==موقعیت و جایگاه==

شهر مکه در کشور [[عربستان]]، در منطقه [[حجاز]] و در در فاصله هشتاد کیلومتری شرق دریای سرخ قرار دارد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۲ و ۳۳.</ref>

مکه مرکزی عبادی و تجاری شمرده می‌شد، به همین دلیل به آن [[ام القری|اُمُّ القُریٰ]] می‌گفتند.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳.</ref> این شهر در قرآن [[بکه|بَکَّة]] نیز نامیده شده<ref>آل عمران: ۹۶.</ref> و [[بلد الامین]] و [[بلد الحرام]]، دیگر نام‌های این شهر است.<ref name=":0">آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۴.</ref>

مکه را به دلیل وجود [[کعبه]] و [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] در این شهر، مرکز مهم عبادی شمرده‌اند.<ref name=":0" /> شهر مکه در قرآن در کنار [[کوه طور]] قرار گرفته<ref>التین:۱-۳.</ref> و بر اساس آیه ۱۲۶ [[سوره بقره]]، دعای [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم]] درباره این شهر مستجاب شد و [[حرم مکی|حرم امن خدا]] قرار گرفت.

در روایات منابع شیعه، مکه محبوب‌ترین زمین نزد خدا شمرده شده <ref>من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۴۳.</ref> و ثواب خوابیدن در این شهر با ثواب عبادت در دیگر شهرها برابر دانسته شده است.<ref>من لایحضره الفقیه، ج۲ ص۲۲۸.</ref> همه مناسک حج در این شهر انجام می‌شود.

برخی تاریخ پیدایش مکه و [[کعبه]] را با تاریخ قدمت انسان در زمین برابر دانسته‌اند؛ زیرا بر پایه برخی روایات، کعبه به دست [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم]] ساخته شد. کعبه پس از مدتی ویران شد؛‌ تا اینکه به دست [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم]] بازسازی شد.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۲ش، ص۳۸.</ref>

این مناطق، محل زندگی [[جرهم|قبیله جُرْهُم]] بود. بعد از جرهم [[خزاعه|قبیله خزاعه]] بر مکه تسلط یافت و بعدها به تدریج [[قریش]] به رهبری [[قصی بن کلاب]] بر مکه تسط یافت. او اداره امور مکه را به چند عنوان تقسیم کرد و هر یک را به یکی از خانواده های قریش سپرد. پس از قصی، فرزندان وی، عبدمناف و عبدالدار و بعد از آن نیز هاشم فرزند عبد مناف در مکه نفوذ یافتند. در زمان هاشم مکه به مرکز تجاری مهمی تبدیل شد و قریش به تجارت در بلاد دور دست پرداختند. پس از هاشم، فرزند وی [[عبدالمطلب]] (پدربزرگ [[حضرت محمد(ص)]]) در مکه نفوذ پیدا کرد.  

[[قرآن]] و [[اسلام|شریعت اسلام]] در مکه بر [[حضرت محمد(ص)|محمد]]، پسر [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] و نوه [[عبدالمطلب]]، نازل شد. محمد(ص) تا سه سال به صورت غیر علنی به اسلام دعوت کرد. پس از دعوت آشکار او به اسلام، مردم مکه به مبارزه با پیامبر(ص) و اسلام پرداختند.  

یکی از راه‌های مبارزه آنها، آزار دادن مسلمانان بود. گروهی از مسلمانان در سال پنجم بعثت، برای رهایی از آزار آنها به [[حبشه]] سفر کردند. از سال یازدهم بعثت، مردم [[مدینه|یثرب]]، یکی دیگر از شهرهای [[حجاز]] در فاصله بیش از ۴۰۰ کیلومتری مکه، به اسلام گرایش یافتند و در سال سیزدهم بعثت، پیامبر(ص) و دیگر مسلمانان مکه به این شهر مهاجرت کردند.  

پیامبر(ص) با وجود اهمیت مکه، این شهر را پایتخت حکومت خود قرار نداد؛ بلکه مدینه را به دلیل قولی که به انصار (مردم مدینه) داده بود به عنوان پایتخت تعیین کرد.

در سال دوم هجرت، قبله مسلمانان از بیت‌المقدس به کعبه تغییر یافت و اینگونه، شهر مکه اهمیتی بیشتر پیدا کرد. در دوره پیامبر مدتی [[معاذ بن جبل]] و زمانی حارث بن نَوْفَل بن حارث بن عبدالمطلب و زمانی عَتّاب بن اُسید بر مکه حکومت کردند.

در دوره [[بنی‌امیه|امویان]] امرای تعیین شده برای مکه بیشتر از خاندان بنی امیه بودند.  

در زمان [[یزید بن ابی‌سفیان]]، [[عبدالله بن زبیر]] در سال ۶۲ق بر مکه حکومت یافت و تا سال ۷۳ق بر این شهر غلبه داشت. او این شهر را مرکز خلافت خود قرار داد که بر سراسر [[حجاز]] و [[عراق]] گسترش یافت.<br />در زمان [[عبدالملک بن مروان]]، او سپاهیانی برای شکست عبدالله بن زبیر به مکه فرستاد. فرماندهی این سپاه را [[حجاج بن یوسف|حجاج بن یوسف ثقفی]] بر عهده داشت که در سال ۷۳ بر مکه چیره شد و تا سال ۷۵ از سوی خلیفه اموی والی مکه بود.

در عصر [[بنی‌عباس|عباسیان]]، امیر مکه که از نظر مذهبی اهمیت زیادی داشت، از خویشاوندان خلیفه انتخاب می‌شد. برخی از وقایع شهر مکه در عصر عباسی عبارتند از:

*قیام [[شهید فخ]]: در سال 169ق حسین بن علی معروف به شهید فخ در مکه علیه عباسیان قیام کرد. قیام او به سرعت سرکوب شد و در مکانی که امروزه به [[منطقه الشهداء (مکه)|منطقه الشهداء]] مشهور است مدفون شد.

*قیام [[افطس]]:حسین بن حسن افطس در سال 199ق از سوی سری بن منصور شیبانی که به نام [[علویان]] در عراق قیام کرده بود به مکه آمد و کوشید برای محمد بن جعفر الصادق معروف به [[دیباج]] از مردم بیعت بگیرد. [[مأمون]] در سال ۲۰۰ق سپاهی به مکه فرستاد و دیباج را به تسلیم واداشت.

*حمله [[ابوطاهر قرمطی|قرامطه]]: سال ۳۱۷ق قرامطه به رهبری ابوطاهر قرمطی به مکه یورش آوردند و مکه را اشغال کردند و [[حجر الاسود|حجرالاسود]] را به سرزمین خودشان «هجر» در سواحل جنوب شرق [[خلیج فارس]] بردند.

*'''آغاز حکومت اشراف (از سال 358)‌‌''': از سال ۳۵۸ یکی از شرفا و سادات مکه با نام جعفر بن محمد از نواداگان امام حسن مجتبی(ع) حکومت مکه را در اختیار خود گرفت. در این زمان خلفای فاطمی مصر از اشراف مکه حمایت کردند و با عباسیان وارد رقابتی طولانی بر سر تسلط بر مکه شدند.خاندان جعفر بن محمد تا سال ۴۵۳ بر مکه حکومت کردند.

 

*'''هواشم(از سال 456)''' :دوره سوم حکومت اشراف توسط ابواهشم محمد بن جعفر که یکی دیگر از سادات حسنی بود تاسیس شد. فرزندش قاسم و پس از او فلیته بر مکه حکومت کردند و بعد از فلیته میان خاندان آنان اختلاف افتاد. آخرین فرد از دولت سوم اشراف بر مکه داود بن عیسی بود که تا سال ۵۹۷ مکه را در اختیار داشت.

*'''نفوذ تشیع''': تا برآمدن دولت ایوبی در مصر، نفوذ فاطمیان همچنان ادامه داشت و از نتایج آن نفوذ مذهب تشیع (اسماعیلی، زیدی و امامی) در این شهر بود. برای نمونه اذان شیعی در این شهر اقامه می‌شد و «حی علی خرالعمل» در اذان مسجدالحرام گفته می‌شد. از سال ۵۶۹ خطبه به نام صلاح الدین ایوبی خوانده شد و مذهب تسنن در حرمین مورد حمایت بیشتری قرار گرفت.

*'''دوران حکومت عثمانی''': وقتی عثمانی‌ها در سال ۹۲۳ دولت ممالیک را از میان بردند و بر حجاز هم حاکم شدند، همچنان دولت اشراف حسنی را پذیرفتند و ابقا کردند. درگیری اشراف بیش از همه درگیری‌های داخلی میان خاندان‌های مختلف بود. اما چند مورد تهدید خارجی هم وجود داشت. از جمله در سال 948 پرتغالی‌ها به جده حمله کردند که ابو نمی دوم توانست در برابرشان مقاومت کند. در ابتدای سده سیزدهم هم چند سالی مکه زیر سلطه آل سعود اول در آمد.

*'''پایان حکومت اشراف و تشکیل کشور عربستان''': شریف حسین که رهبری نهضت اصلاح طلبی اعراب موسوم به «الثورة العربیة الکبری» را بر عهده گرفته بود در سال ... بر مکه غلبه یافت. در زمان ۱۴۳۳/۱۹۲۴ ملک عبدالعزیز شریف حسین را شکست داد و در سال ۱۳۴۴ مدینه و مکه را تصرف کرد که به تاسیس دولت عربستان سعودی انجامید.

{{اصلی|کعبه}}

{{اصلی|مسجدالحرام}}

افزون بر مسجد‌هایی که در زمان پیامبر اسلام ساخته شد، هر جا از جمله خانه‌هایی که رسول خدا در آنها نماز گزارده بود محلی متبرک شناخته شد و بسیاری از آن‌ها تبدیل به مسجد شد.  

* [[مسجد الجن]]

* [[مسجد الاجابه]]

* [[مسجد المتکا]]

* [[مسجد شجره]]

* [[مسجد ردم الاعلى|مسجد رَدمُ الاعلی]] یا [[مسجد الرایه]]

* [[مسجد بلال]]

* [[مسجد ابوبکر]]

== جستارهای وابسته ==

 

  | منبع = آثار اسلامی مکه و مدینه،

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]