در حال ویرایش ناودان کعبه


[[پرونده:ناودان کعبه.jpg|350px|thumb|left|]]
'''ناودان کعبه''' مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساختند. در [[احادیث معصومین]]، ناودان کعبه به عنوان مکان مبارک و محل [[عبادات]] انبیا و [[اهل بیت]] ذکر شده است.
==موقعیت==
{{بیشتر|کعبه}}
ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]]، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام [[کعبه]] نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.
==واژه==
به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است. و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است. <ref>الرحلة الحجازیة، ص105.</ref>
==تاریخچه==
{{بیشتر|بازسازی کعبه}}
ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است.

کعبه‌ای که [[حضرت ابراهیم|حضرت ابراهیم(ع)]] ساخت، سقف نداشت<ref>فی منزل الوحی، ص207.</ref>؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعدا [[قصی بن کلاب]] برای [[کعبه]]، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. [[قریش]] که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریخت<ref>اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.</ref>

به گزارش محمد طاهر کردی در کتاب تاریخ القویم<ref>تاریخ القویم، ج۴ ص ۱۶۷-۱۶۹</ref> تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:

* [[عبدالله ابن زبیر ابن عوام|ابن زبیر]] در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساختُ برای آن ناودانی گذاشت.
{{بیشتر|بازسازی کعبه(ابن زبیر)}}

* [[حجاج بن یوسف]] ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
* [[ولید بن عبدالملک]] صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
* بازسازی میزاب در سال ۵۳۹ به دست [[رامشت]]، که سازنده [[رباط رامشت]] در مکه است.
* تعویض ناودان به فرمان خلیفه [[مقتفی بالله]] در سال ۵۴۱
* بنابر گزارشی، [[رمیثه]] یکی از شرفای [[مکه]] در فاصله سال‌های ۷۰۱ تا ۷۴۶ سال‌هایی بر مکه حاکم بود، نیز ناودانی برای [[کعبه]] ساخت.
* [[ناصر لدین الله]] نیز در سال ۷۸۱ ناودانی برای کعبه ساخت که گفته شده با چوب و تزیین شده با نقره بوده است.
* در سال ۹۵۹ق سلطان [[سلیمان قانونی]]، ناودانی از نقره بر کعبه نصب کرد.
* در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
* در سال ۱۰۲۱ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
* در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.<ref>تاریخ القویم،مجلد ۴، ص ۱۷۱</ref>

==نام‌های دیگر ناودان==
این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا) <ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref><ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> و میزاب الرحمة <ref>الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ص236.</ref> (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد.
==در روایات==
برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است:
* محل ایستادن و اذن [[حضرت جبرئیل]] برای رسیدن به خدمت [[پیامبر اکرم]].<ref>الکافی، ج 4، ص 557.</ref>
* محل عبادات اهل بیت<ref>مستدرک الوسائل، ج 9، ص 427.</ref>.
* محل نماز شَبِیر و شَبَّر.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>
* استحباب [[نماز]] خواندن.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref>
* استحباب [[دعا]] کردن.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref>
===سبب شفای بیمار===
در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفا بخش توصیف شده است.<ref>الکافی، ج 6، ص 387.</ref><ref>بحار الانوار، ج 47، ص 122.</ref>
==در ادب فارسی==
ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی‏<ref>شجاعی، محمد، حج در آئینه شعر فارسی، 1جلد، مشعر - تهران - ایران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.</ref>، شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری<ref>محیی لاری، فتوح الحرمین، ص 46 و 47.</ref>، سنایی<ref>سنایی، دیوان، ص 104.</ref>، خاقانی<ref>خاقانی، دیوان، ص 404.</ref>،‏<ref>خاقانی، دیوان، ص 246.</ref> جامی<ref>جامی، سبحة الاسرار، سلسلة الذهب، ص 226.</ref>.

نمونه‌ای از اشعار:
* سنایی: جوید به تبرک آب دستت‏		چون حاج ز ناودان کعبه‏<ref>سنایی، دیوان، ص 104.</ref>
* خاقانی: ای تشنه ابر رحمت تو		چون من لب ناودان کعبه‏<ref>خاقانی، دیوان، ص 246.</ref>
==جستار وابسته==
* [[کعبه]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*'''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه‍ .ق.
*'''الکافی'''،  ابوجعفر محمد بن یعقوب، کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه‍ .ق.
*'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری'''، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ه‍ .ق.
*'''بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار'''، مولی محمد باقر بن مولی محمدتقی مجلسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
*'''الرحلة الحجازیة'''.
*'''فی منزل الوحی'''.
*'''راهنمای حرمین شریفین'''.
*'''موسوعة العتبات المقدسة'''.
{{پایان}}
@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
-| عنوان            =
-| تصویر            =ناودان کعبه۲.jpeg
-| اندازه تصویر     =
-| توضیح تصویر      =
-| بنیانگذار        =[[قریش]]
-| تأسیس            =
-| کاربری           = هدایت آب‌های پشت بام کعبه به پایین
-| مکان             = ضلع شمالی [[کعبه]]، در سمت [[حجر اسماعیل]]
-| نام‌های دیگر      = میزاب الذهب، میزاب الرحمة
-| وقایع مرتبط      =
-| تخریب            =
-| ظرفیت            =
-| وضعیت            =
-| مساحت            =
-| امکانات          =
-| شماره ثبت        =
-| معمار            =
-| سبک              =
-| بازسازی          = سال‌های ۶۴، ۵۳۹، ۷۸۱، ۹۵۹، ۹۶۲، ۱۰۲۱ و ۱۲۷۳ق.
-| وبگاه            =
-}}
-'''ناودان کعبه''' (به عربی: ميزاب الكعبة) مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساخت. این ناودان در حکومت‌های مختلف بازسازی شده است.
-همچنین در احادیث [[معصومان]]، ناودان کعبه مکانی مبارک و محل عبادت انبیا و [[اهل بیت]] معرفی شده است. در ادبیات فارسی‏ نیز شاعرانی مانند لاری و خاقانی در مورد این ناودان اشعاری سروده‌اند.
+[[پرونده:ناودان کعبه.jpg|350px|thumb|left|]]
+'''ناودان کعبه''' مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساختند. در [[احادیث معصومین]]، ناودان کعبه به عنوان مکان مبارک و محل [[عبادات]] انبیا و [[اهل بیت]] ذکر شده است.
+==موقعیت==
+{{بیشتر|کعبه}}
+ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]]، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام [[کعبه]] نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.
+==واژه==
+به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است. و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است. <ref>الرحلة الحجازیة، ص105.</ref>
+==تاریخچه==
+{{بیشتر|بازسازی کعبه}}
+ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است.
-== موقعیت ==
+کعبه‌ای که [[حضرت ابراهیم|حضرت ابراهیم(ع)]] ساخت، سقف نداشت<ref>فی منزل الوحی، ص207.</ref>؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعدا [[قصی بن کلاب]] برای [[کعبه]]، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. [[قریش]] که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریخت<ref>اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.</ref>
-{{بیشتر|کعبه}}
-[[پرونده:ناودان کعبه۳.jpeg|بندانگشتی|موقعیت ناودان کعبه در ضلع شرقی آن، که آب بارانِ پشت بام [[کعبه]] را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریزد.]]
-ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] (در ضلع شمالی)، بر پشت بام [[کعبه]] نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=291 اخبار مکه، ج۱، ص۲۹۱.]</ref>
-== واژه ==
+به گزارش محمد طاهر کردی در کتاب تاریخ القویم<ref>تاریخ القویم، ج۴ ص ۱۶۷-۱۶۹</ref> تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:
-میزاب در زبان عربی به معنای ناودان است و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است.<ref>''تاج العروس، ج۱، ص۳۰۲.''</ref> این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا)<ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> و میزاب الرحمة (ناودان رحمت)<ref>الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ج۲، ص236.</ref> مشهور می‌باشد.
-== تاریخچه ==
+* [[عبدالله ابن زبیر ابن عوام|ابن زبیر]] در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساختُ برای آن ناودانی گذاشت.
-{{بیشتر|بازسازی کعبه}}
+{{بیشتر|بازسازی کعبه(ابن زبیر)}}
-ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است. کعبه‌ای که [[حضرت ابراهیم|حضرت ابراهیم (ع)]] ساخت، سقف نداشت<ref>وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۲۱۱ و ۲۱۴.</ref>؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعداً [[قصی بن کلاب]] برای [[کعبه]]، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. [[قریش]] که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=164 اخبار مکه، ج1، ص۱۶۴.]</ref>{{کعبه عمودی}}
-به گزارش [[محمد طاهر کردی]] در [[التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم|تاریخ القویم]]<ref>تاریخ القویم، ج۴ ص ۱۶۷–۱۶۹</ref> تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:
-* [[عبدالله ابن زبیر ابن عوام|ابن زبیر]] در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساخت، برای آن ناودانی گذاشت.
-{{بیشتر|بازسازی کعبه (ابن زبیر)}}
 * [[حجاج بن یوسف]] ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
 * [[ولید بن عبدالملک]] صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
@@ خط ۴۹: / خط ۲۷: @@
 * در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
 * در سال ۱۰۲۱ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
-* در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.<ref>تاریخ القویم، مجلد ۴، ص ۱۷۱</ref>
+* در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.<ref>تاریخ القویم،مجلد ۴، ص ۱۷۱</ref>
-== در روایات ==
+==نام‌های دیگر ناودان==
-در روایات، زیر ناودان کعبه به عنوان محل ایستادن و اذن [[حضرت جبرئیل|جبرئیل]] برای رسیدن به خدمت [[پیامبر اکرم]] و نیز محل عبادات [[اهل‌بیت|اهل بیت]]<ref>مستدرک الوسائل، ج 9، ص 427.</ref> اشاره شده است.<ref>الکافی، ج 4، ص 557.</ref> همچنین سفارش‌هایی درباره خواندن [[دعا]] و نماز زیر ناودان کعبه آمده است.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422؛ بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref>
+این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا) <ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref><ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> و میزاب الرحمة <ref>الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ص236.</ref> (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد.
-=== سبب شفای بیمار ===
+==در روایات==
-در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفابخش توصیف شده است.<ref>الکافی، ج 6، ص 387؛ بحار الانوار، ج 47، ص 122.</ref>
+برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است:
+* محل ایستادن و اذن [[حضرت جبرئیل]] برای رسیدن به خدمت [[پیامبر اکرم]].<ref>الکافی، ج 4، ص 557.</ref>
+* محل عبادات اهل بیت<ref>مستدرک الوسائل، ج 9، ص 427.</ref>.
+* محل نماز شَبِیر و شَبَّر.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>
+* استحباب [[نماز]] خواندن.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref>
+* استحباب [[دعا]] کردن.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref>
+===سبب شفای بیمار===
+در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفا بخش توصیف شده است.<ref>الکافی، ج 6، ص 387.</ref><ref>بحار الانوار، ج 47، ص 122.</ref>
+==در ادب فارسی==
+ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی‏<ref>شجاعی، محمد، حج در آئینه شعر فارسی، 1جلد، مشعر - تهران - ایران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.</ref>، شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری<ref>محیی لاری، فتوح الحرمین، ص 46 و 47.</ref>، سنایی<ref>سنایی، دیوان، ص 104.</ref>، خاقانی<ref>خاقانی، دیوان، ص 404.</ref>،‏<ref>خاقانی، دیوان، ص 246.</ref> جامی<ref>جامی، سبحة الاسرار، سلسلة الذهب، ص 226.</ref>.
-== در ادب فارسی ==
+نمونه‌ای از اشعار:
-ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی‏، شاعران در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری<ref>محیی لاری، فتوح الحرمین، ص۴۵-۴۶.</ref> و خاقانی.<ref>خاقانی، دیوان، ص۵۱۶.</ref>
+* سنایی: جوید به تبرک آب دستت‏		چون حاج ز ناودان کعبه‏<ref>سنایی، دیوان، ص 104.</ref>
+* خاقانی: ای تشنه ابر رحمت تو		چون من لب ناودان کعبه‏<ref>خاقانی، دیوان، ص 246.</ref>
-{{شعر
+==جستار وابسته==
-|تراز=<!--وسط، راست، چپ-->
-|خط اول=<small>خاقانی</small>
-|ای تشنهٔ ابر رحمت تو|چون من لب ناودان کعبه…
-|جوید به تبرک آب دستت‏|چون حاج ز ناودان کعبه‏<ref>خاقانی، دیوان، ج۱، ص۵۱۶.</ref>
-}}
-== جستارهای وابسته ==
 * [[کعبه]]
-== پانویس ==
+==پانویس==
 {{پانویس}}
+==منابع==
-== منابع ==
 {{منابع}}
-* '''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه‍. ق.
+*'''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه‍ .ق.
-* '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر کردی، مکه، مکتبة النهضة الحدیثة، ١۴١٢ ق.
+*'''الکافی'''،  ابوجعفر محمد بن یعقوب، کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه‍ .ق.
-* '''الرحلة الحجازیة'''، محمد لبیب البتنونی، قاهره، مطبعة الجمالیة، ۱۳۲۹ق.
+*'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری'''، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ه‍ .ق.
-* '''الکافی'''، ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه‍. ق.
+*'''بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار'''، مولی محمد باقر بن مولی محمدتقی مجلسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
-* '''بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار'''، محمد باقر مجلسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
+*'''الرحلة الحجازیة'''.
-* '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، سید محمد مرتضی واسطی زبیدی، محقق و مصحح: علی شیری، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
+*'''فی منزل الوحی'''.
-* '''حج در آئینه شعر فارسی'''، محمد شجاعی، تهران، مشعر، چاپ دوم، 1388ش.
+*'''راهنمای حرمین شریفین'''.
-* '''دیوان خاقانی (جلد اول): چامه‌ها و ترکیب‌بندها'''، بدیل بن علی خاقانی به تصحیح: میرجلال الدین کزازی، تهران، نشر مرکز، ۱۳۷۵ش.
+*'''موسوعة العتبات المقدسة'''.
-* '''راهنمای حرمین شریفین'''، ابراهیم غفاری، راهنمای حرمین شریفین، بی‌جا، اسوه، ۱۳۷۰ش.
-* '''فتوح الحرمین'''، محیی‌الدین لاری، به تصحیح: علی محدث، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۶ش.
-* '''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
-* '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر خلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1407ق/ 1987م.
-* '''وسائل الشیعة'''، محمد بن حسن حر عاملی، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
 {{پایان}}
-{{کعبه}}
-[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
-[[en:The Gutter of the Ka'ba]]