| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات شهر|عرض جغرافیایی=37.904405|طول جغرافیایی=26.687809|وقایع مهم=غزوه وادی القری|قدمت=پیش از اسلام - محل سکونت قوم عاد و ثمود|مساحت=حدود ۲۳۹۱ کیلومتر|تصویر=وادی_القری.png|ادیان=یهود و اسلام|کشور=عربستان سعودی|ویژگی=درههای آباد و کوههای تراشیده شده.|جمعیت کل=جمعیت سال 2022 بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر}}
| | '''وادی القُری''' (امروزه: العُلا) یکی از مناطق تاریخی و باستانی شبهجزیره عربستان است که در حدود ۳۰۰ کیلومتری شمال مدینه قرار دارد. یکی از منازل آباد در راه بازرگانی شام به حجاز و سپس یمن بوده است.در صدر اسلام مسکن یهودیان بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد. پیامبر(ص) در جریان غزوه تبوک نیزاز این منطقه عبور کرد. امام علی (ع) در وادی القری موقوفاتی داشته و در دوران باستان هم؛ منازل قوم عاد و ثمود در آنجا بوده است. اکنون این منطقه یکی از مناطق خوب گردشگری در عربستان محسوب میشود. |
|
| |
|
| '''وادی القُری''' (العُلا) منطقهای تاریخی در شمال [[مدینه]] در کشور [[عربستان]] است که در مسیر تجاری [[شام]] به [[یمن]] قرار داشته. این ناحیه در دوران باستان سکونتگاه قوم عاد و ثمود و در صدر اسلام محل سکونت یهودیان بود. وادی القری شاهد رویدادهای مهمی همچون [[غزوه وادی القری]] و عبور [[پیامبر(ص)]] در [[غزوه تبوک]] بوده است. [[امام علی(ع)]] نیز موقوفاتی در این منطقه داشت. امروزه العلا با جاذبههای تاریخی مانند [[مدائن صالح]] (اثر ثبتشده در یونسکو) به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی عربستان تبدیل شده است.
| | این منطقه در طول تاریخ به عنوان یکی از مهمترین مراکز تمدنی و تجاری حجاز شناخته میشده و نقش مهمی در تحولات صدر اسلام ایفا کرده است. |
| | |
| | ه عنوان یکی از مهمترین مناطق تاریخی حجاز، تمدنهای متعددی را از دوران باستان تاکنون به خود دیده است. از اقوام عاد و ثمود گرفته تا یهودیان و مسلمانان، هر یک در شکلگیری تاریخ پر فراز و نشیب این منطقه سهم داشتهاند. امروزه نیز این منطقه با حفظ میراث غنی تاریخیاش، به یکی از کانونهای مهم گردشگری فرهنگی در عربستان سعودی تبدیل شده است. |
|
| |
|
| == نام و مکان == | | == نام و مکان == |
| وادی القری که امروزه به وادی العُلا معروف است<ref>المعالم الاثیره، ص224.</ref>، درهای طولانی در 300 کیلومتری شمال غربی [[مدینه]] در راه بازرگانی [[شام]] به حجاز بوده است.<ref>نگا: حجاز در صدر اسلام، ص83.</ref> در جنوب این منطقه، [[خیبر]] قرار دارد و به دلیل داشتن قریههای متعدد و به هم پیوسته، به "وادی القری" (دره آبادیها) معروف شده است.<ref>مراصد الاطلاع، ج3، ص1087.</ref> این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۹۱ کیلومتر مربع، در سال ۲۰۲۲ جمعیتی بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر داشته و به عنوان یک شهر واحهای باستانی، نقش مهمی در توسعه گردشگری عربستان ایفا میکند.<ref>وبسایت رسمی [https://www.google.com/search?sca_esv=c561dc4e372ce7af&sxsrf=AE3TifNVn-8dLdsotflo7YYoyc87oRx2Jw:1763021132707&q=%D8%A7%DB%8C%D9%86+%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87+%D8%A8%D8%A7+%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D8%AA%DB%8C+%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF+%DB%B2%DB%B3%DB%B9%DB%B1+%DA%A9%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1+%D9%85%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%D8%A7%D9%84+%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2+%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%BA+%D8%A8%D8%B1+%DB%B6%DB%B0%D9%AC%DB%B1%DB%B0%DB%B3+%D9%86%D9%81%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87+%D9%88+%D8%A8%D9%87+%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86+%DB%8C%DA%A9+%D8%B4%D9%87%D8%B1+%D9%88%D8%A7%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C+%D9%86%D9%82%D8%B4+%D9%85%D9%87%D9%85%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87+%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C+%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%A7%DB%8C%D9%81%D8%A7+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF.&source=lnms&fbs=AIIjpHxU7SXXniUZfeShr2fp4giZ1Y6MJ25_tmWITc7uy4KIeoJTKjrFjVxydQWqI2NcOhYPURIv2wPgv_w_sE_0Sc6Q2Uz8zlVUFOE6tcDqfo9WH77bvrGoZD2Ke11BgIAarKxhD4VpNPH84x7f3V9oyKgzQ0iW1Dl12uPzRpMveNk-q8SGm7g&sa=X&ved=2ahUKEwjEy-LC1e6QAxWkVaQEHTNcJsoQ0pQJegQIDhAB&biw=1022&bih=983&dpr=0.94 اخبار سعودی]</ref> | | وادی القری که امروزه به وادی العُلا معروف است<ref>المعالم الاثیره، ص224.</ref>، درهای طولانی در 300 کیلومتری شمال غربی مدینه در راه بازرگانی شام به حجاز بوده است.<ref>نگا: حجاز در صدر اسلام، ص83.</ref> در جنوب این منطقه، خیبر قرار دارد و به دلیل داشتن قریههای متعدد و به هم پیوسته، به "وادی القری" (دره آبادیها) معروف شده است.<ref>مراصد الاطلاع، ج3، ص1087.</ref> این منطقه با مساحتی حدود ۲۳۹۱ کیلومتر مربع، در سال ۲۰۲۲ جمعیتی بالغ بر ۶۰٬۱۰۳ نفر داشته و به عنوان یک شهر واحهای باستانی، نقش مهمی در توسعه گردشگری عربستان ایفا میکند. |
|
| |
|
| ابن کلبی، تاریخنگار(م.204ق.)، وادی القری را آبادترین منطقه در [[جزیرةالعرب|جزیرهالعرب]] توصیف کرده<ref>معجم البلدان،ج4، ص338.</ref> و محمد حِمْیَری در سده نهم قمری آن را دارای نخلستانها و چشمههای بسیار توصیف کرده که نوادگان [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابیطالب]] (معروف به الوادیین) در آن سکونت داشتند.<ref>الروض المعطار، ص602.</ref>
| | منابع تاریخی در سده دوم قمری وادیالقری را آبادترین منطقه در [[جزیرةالعرب|جزیرهالعرب]] دانستهاند<ref>معجم البلدان،ج4، ص338.</ref> و حِمْیَری در سده نهم قمری آن را دارای نخلستانها و چشمههای بسیار توصیف کرده که نوادگان [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابیطالب]] (معروف به الوادیین) در آن سکونت داشتند.<ref>الروض المعطار، ص602.</ref> |
|
| |
|
| == دوران باستان == | | == دوران باستان == |
| در زمانهای باستان، وادی القری منازل [[قوم عاد]] و [[ثمود]] بوده است. مرکز مهم این منطقه «قُرح» بوده که گفته میشود قوم عاد در آنجا هلاک شدند.<ref>معجم البلدان، ج4، ص321.</ref> مقدسی در سده چهارم قمری گزارش میدهد که در سراسر [[حجاز]] پس از [[مکه]]، جایی آبادتر از شهر قُرح وجود نداشته است.<ref>احسن التقاسیم، ص83 و 84.</ref> | | در زمانهای باستان، وادی القری منازل [[قوم عاد]] و [[ثمود]] بوده است. مرکز مهم این منطقه «قُرح» بوده که گفته میشود قوم عاد در آنجا هلاک شدند.<ref>معجم البلدان، ج4، ص321.</ref> مقدسی در سده چهارم قمری گزارش میدهد که در سراسر [[حجاز]] پس از [[مکه]]، جایی آبادتر از شهر قُرح وجود نداشته است.<ref>احسن التقاسیم، ص83 و 84.</ref> |
| [[پرونده:وادی القری 1.webp|بندانگشتی|الحجر یا مداین صالح]]
| | |
| شهر تاریخی «الحِجر» یا «[[مدائن صالح]]» در ۲۲ کیلومتری شمال العلا از دیگر مناطق مهم این وادی است<ref>المعالم الاثیره، ص97.</ref> که گویند مسکن قوم ثمود بوده<ref>معجم البلدان،ج2، ص221؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص381؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص24.</ref> و در قرآن کریم از آن یاد شده است.<ref>سوره اعراف، آیه 74.</ref> این شهر نخستین اثر ثبت شده [[عربستان]] در میراث جهانی یونسکو است.<ref>سایت رسمی [https://whc.unesco.org/en/list/1293 یونسکو]</ref> برخی منابع بیرون آمدن ناقه حضرت [[حضرت صالح|صالح(ع)]] از دل کوه را در همین منطقه میدانند.<ref>معجم البلدان،ج2، ص221.</ref> | | شهر تاریخی «الحِجر» یا «مدائن صالح» در ۲۲ کیلومتری شمال العلا از دیگر مناطق مهم این وادی است<ref>المعالم الاثیره، ص97.</ref> که گویند مسکن قوم ثمود بوده<ref>معجم البلدان،ج2، ص221؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص381؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص24.</ref> و در قرآن کریم از آن یاد شده است.<ref>سوره اعراف، آیه 74.</ref> این شهر نخستین اثر ثبت شده [[عربستان سعودی]] در میراث جهانی یونسکو است.<ref>سایت رسمی [https://whc.unesco.org/en/list/1293 یونسکو]</ref> برخی منابع بیرون آمدن ناقه [[حضرت صالح|صالح]] از دل کوه را در همین منطقه میدانند.<ref>معجم البلدان،ج2، ص221.</ref> |
|
| |
|
| == وادی القری در صدر اسلام == | | == وادی القری در صدر اسلام == |
| پس از اقوام عاد و ثمود، یهودیان در این منطقه ساکن شدند و زمینهایش را آباد کردند. سپس برخی قبایل عرب همچون قُضاعه، جُهَینه، عذره و بَلیّ در این منطقه ساکن شدند. در [[صدر اسلام]]، وادی القری یکی از مراکز مهم یهودیان در حجاز بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص84.</ref> | | پس از اقوام عاد و ثمود، یهودیان در این منطقه ساکن شدند و زمینهایش را آباد کردند. سپس برخی قبایل عرب نیز در این منطقه سکنی گزیدند. در صدر اسلام، وادی القری یکی از مراکز مهم یهودیان در حجاز بود و غزوه وادی القری در این منطقه رخ داد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص84.</ref> |
|
| |
|
| === غزوه وادی القری === | | === غزوه وادی القری === |
| {{اصلی|غزوه وادی القری}}یکی از مهمترین رویدادهای تاریخی این منطقه، غزوه وادی القری در جمادیالثانی سال هفتم قمری بود. [[پیامبر اکرم(ص)]] پس از فتح [[خیبر]]، راهی وادی القری شدند و [[یهودیان در حجاز|یهودیان]] ساکن آنجا را به [[اسلام]] دعوت کردند. پس از امتناع یهودیان از پذیرش اسلام، جنگ درگرفت و در نهایت یهودیان تسلیم شدند. پیامبر(ص) اموال آنها را به غنیمت گرفت، ولی زمینها و نخلهایشان را در اختیارشان باقی گذارد تا به عنوان خراجدهنده با مسلمانان همکاری کنند.<ref>المغازی، ج2، ص711- 709.</ref>
| | یکی از مهمترین رویدادهای تاریخی این منطقه، غزوه وادی القری در جمادیالثانی سال هفتم قمری بود. [[پیامبر اکرم(ص)]] پس از فتح [[خیبر]]، راهی وادی القری شدند و [[یهودیان در حجاز|یهودیان]] ساکن آنجا را به [[اسلام]] دعوت کردند. پس از امتناع یهودیان از پذیرش اسلام، جنگ درگرفت و در نهایت یهودیان تسلیم شدند. پیامبر(ص) اموال آنها را به غنیمت گرفت، ولی زمینها و نخلهایشان را در اختیارشان باقی گذارد تا به عنوان خراجگذار با مسلمانان همکاری کنند.<ref>المغازی، ج2، ص711- 709.</ref> |
|
| |
|
| === عبور پیامبر(ص) از وادی القری === | | === عبور پیامبر(ص) از وادی القری === |
| خط ۲۳: |
خط ۲۵: |
|
| |
|
| == موقوفات امام علی(ع) در وادی القری == | | == موقوفات امام علی(ع) در وادی القری == |
| [[امام علی(ع)]] در وادی القری املاک و [[موقوفات امام علی(ع)|موقوفات]] متعددی داشت که آنها را در راه خدا وقف کرده بود.<ref>الروض النضیر،ج4، ص123؛ نهج السعاده، ج2، ص217.</ref> از جمله این موقوفات، چشمهای به نام "[[چاه ناقه]]" در منطقه بِیره از وادی القری بود.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223.</ref> | | [[امام علی(ع)]] در وادی القری املاک و موقوفات متعددی داشت که آنها را در راه خدا وقف کرده بود.<ref>الروض النضیر،ج4، ص123؛ نهج السعاده، ج2، ص217.</ref> از جمله این موقوفات، چشمهای به نام "چاه ناقه" در منطقه بِیره از وادی القری بود.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223.</ref> |
|
| |
|
| بر اساس گزارشهای تاریخی، این موقوفات در دورههای بعدی مورد ادعا و اختلاف قرار گرفت و در نهایت به کاربرد وقفی خود بازگردانده شد.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223 و 224.</ref> در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که فرمودند: تمام اموالی که در منطقه وادی القری دارد، برای فرزندان [[حضرت زهرا|فاطمه(س)]] خواهد بود و بردگان آن نیز وقف خواهد بود.<ref>فروع کافی، ج7، ص49.</ref> | | بر اساس گزارشهای تاریخی، این موقوفات در دورههای بعدی مورد ادعا و اختلاف قرار گرفت و در نهایت به کاربرد وقفی خود بازگردانده شد.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج1، ص223 و 224.</ref> در روایتی از امام علی(ع) نقل شده که فرمودند: تمام اموالی که در منطقه وادی القری دارد، برای فرزندان [[حضرت زهرا|فاطمه(س)]] خواهد بود و بردگان آن نیز وقف خواهد بود.<ref>فروع کافی، ج7، ص49.</ref> |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
|
| |
| * [[مدائن صالح]]
| |
| * [[غزوه وادی القری]]
| |
| * [[موقوفات امام علی(ع)]]
| |
|
| |
| == تصاویر ==
| |
| <gallery mode="packed" heights="150">
| |
| پرونده:وادی القری 3.png|شهر العلا امروزی
| |
| پرونده:وادی القری 11.jpg|جاذبه های گردشگری منطقه وادی القری
| |
| پرونده:وادی القری 2.png|جاذبه های گردشگری منطقه وادی القری
| |
| پرونده:وادی القری 4.png|محدوده تاریخی و قدیمی
| |
| </gallery>
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
|
| |
| == فهرست منابع ==
| |
| {{منابع}}
| |
| *'''احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم'''، مقدسی ابوعبدالله محمد بن احمد (م ۳۸۰ق)، بیروت، دار صادر، بیتا.
| |
| *'''اطلس اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره'''، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، بیجا، بینا، بیتا.
| |
| *'''امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع'''، مقریزی احمد بن علی (م ۸۴۵ق)، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
| |
| *'''انساب الاشراف'''، بلاذری احمد بن یحیی (م ۲۷۹ق)، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
| |
| *'''بحارالانوار'''، علامه مجلسی (م ۱۱۱۰ق)، تهران، انتشارات اسلامیه، بیتا.
| |
| *'''تاریخ ابن خلدون (دیوان المبتدأ و الخبر...)'''، ابنخلدون عبدالرحمان (م ۸۰۸ق)، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
| |
| *'''تاریخ المدینة المنوره'''، ابنشَبّه نمیری عمر (م ۲۶۲ق)، تحقیق فهیم محمد شلتوت، قم، دارالفکر، ۱۴۱۰ق.
| |
| *'''الروض المعطار فی خبر الاقطار'''، حِمیَری محمد بن عبدالمنعم (م ۹۰۰ق)، تحقیق احسان عباس، بیروت، مکتبة لبنان، ۱۹۸۴م.
| |
| *'''الروض النضیر'''، زید بن علی (؟)، شرح و تحقیق حسین سیاغی، بیروت، دارالجیل، بیتا.
| |
| *'''فتوح البلدان'''، بلاذری احمد بن یحیی (م ۲۷۹ق)، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
| |
| *'''فروع کافی'''، کلینی محمد بن یعقوب (م ۳۲۹ق)، تحقیق محمد حسین رحیمیان، قم، نشر قدس، ۱۳۸۸ش.
| |
| *'''المغازی'''، واقدی محمد بن عمر (م ۲۰۷ق)، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق.
| |
| *'''مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنة و البقاع'''، ابنعبدالحق عبدالمؤمن بن عبدالحق (م ۷۳۹ق)، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
| |
| *'''مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنة و البقاع'''، شراب محمد محمد حسن (قرن ۱۵ق)، بیروت، دارالشامیه، ۱۴۱۱ق.
| |
| *'''مکارم الاخلاق'''، طبرسی حسن بن فضل (قرن ۶ق)، ترجمه احمد احمدزاده، قم، نورالزهراء، ۱۳۹۰ش.
| |
| *'''معجم البلدان'''، یاقوت حموی (م ۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
| |
| *'''نهج السعاده فی مستدرک نهجالبلاغه'''، محمودی محمدباقر (م ۱۴۲۷ق)، تهران، وزارت فرهنگ، ۱۴۱۸ق.
| |
| *'''حجاز در صدر اسلام'''، علی صالح احمد، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مشعر، ۱۳۷۵ش.{{پایان}}
| |
| [[رده:مکانهای تاریخی عربستان]]
| |
| [[رده:مقالههای آماده ترجمه]]
| |
| [[رده:مقالههای تکمیلشده]]
| |
