در حال ویرایش وقوف در مشعر (فتاوای مراجع)

{{مقاله فقهی۲
| وقوف در مشعر|وقوف در مشعر}}
{{جعبه اطلاعات اعمال
 | عنوان = وقوف در مشعر
 | تصویر = وقوف در مشعر الحرام.jpeg
 | توضیح تصویر = 
 | فیلم = فیلم احکام وقوف در مشعر.mp4
 | توضیح فیلم = ببینید: آموزش وقوف در مشعر
 | دسته = [[اعمال حج تمتع]]
 | مربوط به آیین = 
 | مکان = [[مشعرالحرام]]
 | زمان = شب دهم ذی الحجه
 | عمل قبلی = [[وقوف در عرفات]]
 | عمل بعدی = [[بیتوته در منا]]
 | حکم = واجب
 | کفاره = 
 | پیامد فقهی = 
 | ثواب = 
 | آداب وابسته = 
 | فلسفه و اسرار = 
 | منشاء و تاریخچه = 
 | مکان‌های وابسته =  [[مشعر الحرام|مشعر یا مزدلفه]]
 | اشیای وابسته = 
 | ذکرهای وابسته = 
 | دعاهای وابسته = 
 | مفاهیم فقهی وابسته = 
 | احکام فقهی وابسته = 
 | صفحه فتواهای مراجع = [[وقوف در مشعر (فتاوای مراجع)]]
 | جستارهای وابسته = [[اعمال حج تمتع]]
}}
==زمان حرکت==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 978
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' بعد از آنکه از [[وقوف به عرفات]] در مغرب شب دهم فراغت حاصل شد، باید کوچ کند به [[مشعرالحرام]] که محل معروفی است و حدود معینی دارد.
|}
==مقدار وقوف==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 979
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' [[احتیاط واجب]] {{توضیح مساله|979|
* '''آیت‌الله بهجت:''' [[احتیاط]] این است که [[شب عید]] را در [[مزدلفه]] بیتوته کند.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' احتیاط این است که شب عید را در مزدلفه [[بیتوته]] کند، هرچند وجوب بیتوته ثابت نشده است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' بیتوته شب دهم در مشعرالحرام، [[واجب]] نیست؛ لکن کسی که شب دهم، وارد [[مشعر]] می‌شود، بنا بر احتیاط مؤکد [[مستحب]] بیتوته کند یعنی تا [[طلوع فجر]] در آنجا بماند قربة الی الله.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' پس از وقوف در [[عرفات]] واجب است زائر خانه خدا شب را در مشعر بماند تا زمان وقوف اختیاری [[بین الطلوعین]] را درک کند و نباید شب یا قسمتی از آن را در بیرون از مشعر به سر ببرد و سپس برای وقوف رکنی به مشعر بیاید مگر در حال ضرورت ولی در هر صورت اگر عمداً هم نماند ولی وقوف اختیاری را درک کرد [[حج]] او صحیح است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' واجب است پس از حرکت از عرفات مقداری از شب عید را تا صبح در مشعرالحرام بماند و پس از آن تا طلوع آفتاب نیز باید بماند گرچه کوچ کردن به طرف وادی محسر قبل از طلوع آفتاب به اندکی [[جایز]] است و جایز نیست از آن تجاوز کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' واجب است بیتوته در مشعر و احتیاط آن است که در مشعر ذکر خدا را ترک نکند هرچند مختصر و کم باشد.
}}آن است که شب دهم را تا طلوع صبح در مشعرالحرام به سر ببرد {{توضیح مساله|979|
* '''آیت‌الله مکارم:''' و مقداری ذکر خدا بگوید.
}}و نیت کند اطاعت خدا را در این به سر بردنِ شب. {{توضیح مساله|979|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' معتبر در [[عبادات]] قصد تذلّل و کرنش در پیشگاه حق است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|979}}
|}
==زمان نیت==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 980
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' چون صبح طلوع کرد [[نیت]] وقوف به [[مشعرالحرام]] کند تا طلوع آفتاب {{توضیح مساله|980|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مقدار واجب وقوف اختیاری مشعر، مسمّای وقوف بین الطلوعین است و مقدار رکن، وقوف مسمای وقوف بین غروب (زوال [[حمره مشرقیه]]) روز نهم تا طلوع خورشید روز عید است، پس کسی که بدون عذر، تمام این مقدار را ترک کند حجش باطل می‌شود و اگر مقداری از شب عید را در مشعر، وقوف نموده رکن وقوف را درک کرده پس چنانچه هیچ مقدار از وقوف [[بین الطلوعین]] را درک نکند حجش باطل نمی‌شود ـ هرچند از روی علم و عمد باشد ـ. دومین واجب مشعر، «گفتن ذکر خداوند متعال» است و ذکر قلبی، کافی نیست، بلکه باید آن را به زبان آورد و لازم نیست که ذکر را به عنوان ذکر مشعرالحرام بگوید و به هر صورت (نماز، دعا، تهلیل، تسبیح و...) خداوند را به زبان یاد کند کافی است و در هر حال ترک آن وقوف را باطل نمی‌کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' وقوف اختیاری مشعر مقداری از شب است و وقوف بین الطلوعین.
}} و چون این وقوف عبادت خداوند است باید با نیت خالص از [[ریا]] و خودنمایی وقوف کند والاّ حج او در صورت ریا کردن با عمد و علم، باطل خواهد شد. {{توضیح مساله|980|
* '''آیت‌الله مکارم:''' ترک عمدی وقوف در مشعر ما بین الطلوعین به تنهایی موجب بطلان حج نمی‌شود و هرگاه شب را به تنهایی در آنجا بماند، برای صحیح بودن حج او کافی است؛ ولی [[گناه]] کرده و یک گوسفند باید [[کفاره]] بدهد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|980}}
|}
==جواز کوچ کردن کمی قبل از طلوع==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 981
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اقوی جواز کوچ کردن بلکه استحباب آن است کمی قبل از طلوع آفتاب، به نحوی که قبل از طلوع آفتاب از وادی «[[محسر|محسّر]]» تجاوز نکند {{توضیح مساله|981|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اشهر و احوط وجوب ماندن است تا طلوع آفتاب، پس اگر عمداً پیش از طلوع آفتاب بیرون رود و از وادی محسّر تجاوز کند گناه کار است و بعضی یک گوسفند کفاره واجب دانسته‌اند.
* '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' ماندن تا طلوع آفتاب [[واجب]] است و در صورت کوچ قبل از طلوع آفتاب گناه کرده و [[کفاره]] ندارد.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' ماندن در مشعر از سپیده دم تا طلوع آفتاب واجب است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر حاجی، شب عید وارد [[مشعرالحرام]] شود، قبل از طلوع خورشید، نباید از آنجا کوچ کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' وقوف بین الطلوعین یک وقوف استیعابی است یعنی برای کسی که عذر ندارد باید تمام وقت بین الطلوعین را در مشعر باشد و قبل از طلوع آفتاب از وادی محسَّر عبور نکند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' ماندن تا طلوع آفتاب در سرزمین مشعر واجب است و اگر قبل از آن عمداً کوچ کند حج او [[باطل]] نیست ولی گناه کرده و یک گوسفند باید کفاره بدهد.
}}و اگر تجاوز کرد گناهکار است ولی کفاره براو نیست و احتیاط آن است که وقتی حرکت کند که قبل از طلوع آفتاب وارد وادی محسّر نشود.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|981}}
|}
==مقدار وجوب در مشعر==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 982
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' واجب است از طلوع صبح تا کمی قبل از طلوع آفتاب {{توضیح مساله|982|
* '''آیت‌الله بهجت:''' بنا بر احتیاط ماندن تا طلوع آفتاب روز عید [[واجب]] است.
* '''آیات عظام تبریزی، خامنه‌ای، خویی، مکارم:''' وقوف در [[مزدلفه]] واجب است از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز [[عید قربان]].
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مقدار واجب وقوف اختیاری مشعر، مسمّای وقوف [[بین الطلوعین]] است و مقدار رکن، وقوف مسمای وقوف بین غروب (زوال [[حمره مشرقیه]]) روز نهم تا طلوع خورشید روز عید است، پس کسی که بدون عذر، تمام این مقدار را ترک کند حجش باطل می‌شود و اگر مقداری از شب عید را در مشعر، وقوف نموده رکن وقوف را درک کرده پس چنانچه هیچ مقدار از وقوف بین الطلوعین را درک نکند حجش باطل نمی‌شود ـ هرچند از روی علم و عمد باشد ـ. دومین واجب مشعر، «گفتن ذکر خداوند متعال» است و ذکر قلبی، کافی نیست، بلکه باید آن را به زبان آورد و لازم نیست که ذکر را به عنوان ذکر مشعرالحرام بگوید و به هر صورت ([[نماز]]، [[دعا]]، [[تهلیل]]، [[تسبیح]] و...) خداوند را به زبان یاد کند کافی است و در هر حال ترک آن وقوف را باطل نمی‌کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' نباید قبل از طلوع از مشعر بیرون رود ولی اگر چنین کرد [[معصیت]] کرده لکن حج او صحیح است و کفاره هم ندارد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بلکه واجب قسمتی از شب است تا کمی قبل از طلوع آفتاب و رکن، [[وقوف]] فی ‌الجمله از آن است، پس اگر مقداری از شب را درک کند و قبل از طلوع فجر با علم و عمد کوچ کند حجش صحیح است ولی گوسفندی را باید کفاره بدهد و اگر جاهل باشد کفاره ندارد و اگر فقط بخشی از بین ‌الطلوعین بماند و کوچ کند ـ هرچند عمداً ـ باز هم حجش صحیح است و کفاره ندارد گرچه [[گناه]] کرده است.
}} (به طوری که در مسئله پیش گفته شد) در مشعر بمانند، لکن تمام آن رکن نیست بلکه رکن وقوف کمی از بین الطلوعین است {{توضیح مساله|982|
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' به مقداری که عرفاً بگویند در آنجا توقّف کرده است.
}} اگرچه به قدر یک دقیقه باشد، پس اگر کسی وقوف بین الطلوعین را یکسره ترک کند به تفصیلی که می‌آید {{توضیح مساله|982|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر بدون عذر بیرون رود پیش از طلوع فجر، به شرطی که علاوه بر بیتوته [[مشعر]]، [[وقوف عرفه]] از او فوت نشده باشد، حج او صحیح است ولکن بر او یک گوسفند [[کفاره]] لازم است و این قول مشهور و قوی است.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' حجش باطل است و تبدیل به عمره مفرده می‌شود، بلی اگر جاهل به حکم بوده و پس از علم ممکن نباشد ولو تا قبل از ظهر روز عید به مشعر برگردد حجش صحیح است و می‌بایست یک گوسفند قربانی کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگر از روی اختیار به اندازه مصداق وقوف نیز توقف نکند حجش [[باطل]] است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' [[حج]] او صحیح است، ولی چنانچه قبل از نیمه شب، کوچ کند، باید یک شتر [[قربانی]] کند و اگر بین آن و طلوع فجر برود یک گوسفند کفاره دارد و چنانچه بعد از طلوع فجر کوچ کند یا جاهل یا ناسی باشد و یا قبل از طلوع آفتاب برگردد کفاره ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر نگویم اقوی بطلان حج است احتیاطاًً این حج را مبرء ذمه نداند و اعمال حج را به پایان برده و یک گوسفند کفاره بدهد و به احتیاط واجب سال بعد حج را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر اظهر حجش صحیح می‌باشد و باید در صورتی که با آگاهی از حکم شرعی این کار را کرده باشد یک گوسفند کفاره بدهد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این احتیاط لازم نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' کسی که شب را در مشعر مانده و بین الطلوعین را عمداً ترک کرده، حج او صحیح است هرچند گناه کرده و یک گوسفند کفاره دارد.
}}حج او باطل خواهد شد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|982}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 983
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' [[جایز]] است برای کسانی ‌که عذری دارند ،{{توضیح مساله|983|
* '''آیت‌الله بهجت:''' کسی که [[شب]] را در [[مشعر]] به روز آورده، به قصد وقوف با [[قصد قربت]]، بنا بر احتیاط متقدّم (979) و دشوار باشد بر او ماندن بعد از طلوع فجر، جایز است که قبل از طلوع فجر از آنجا بیرون رود به سوی [[منا]]؛ مثل زن‌ها و مردهای پیر و بیماران و کسانی ‌که کار ضروری دارند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' زنان، ناتوانان، کودکان و سالمندانی که عذری همچون ترس از ازدحام یا بیماری دارند، و نیز کسانی ‌که آنان را مراقبت و همراهی می‌کنند، مانند پرستار و خدمتکار، می‌توانند در شب عید قربان و پس از اندکی [[وقوف در مشعر]]، به منا کوچ کنند.
 * '''آیت‌الله زنجانی:''' چند دسته‌اند که می‌توانند مقداری از شب عید را در مشعر، وقوف کرده به منا کوچ کنند ـ ولو قبل از نیمه شب ـ مانند: 1 و 2. بانوان و کودکان، هرچند وقوف بین الطلوعین برای آنها مشقت نداشته باشد؛ 3. افراد ناتوان ـ مانند کهنسالان ـ در صورتی که وقوف بین الطلوعین برایشان مشقت (هرچند شدید نباشد) داشته باشد؛ 4. کسانی ‌که وقوف بین الطلوعین برایشان موجب [[حرج]] است؛ 5. کسانی ‌که می‌ترسند اگر بین الطلوعین وقوف کنند مواجه با مشکلی شوند که دفع آن [[واجب]] است مثلاً با ضرری اساسی یا خطری جدی روبه‌رو شوند؛ 6. کسی که اگر وقوف کند برایش مشکلی ـ مانند مراجعت کاروان ـ پیش می‌آید که نتواند اعمال [[مکه]] را شخصاً به جا آورد؛ 7. کسانی ‌که لازم است گروه‌های پیشین را همراهی کنند؛ 8. مأموران تدارکات که باید برای تأمین احتیاجات حجاج، زودتر به منا بروند.
}}قدری که شب در مشعر توقف کردند کوچ کنند به منا؛ مثل زن‌ها و بچه‌ها و بیماران و پیرمردان و اشخاص ضعیف و اشخاصی که برای پرستاری یا راهنمایی آنها لازم است همراه باشند {{توضیح مساله|983|
* '''آیات عظام بهجت، زنجانی، صافی، گلپایگانی، فاضل:''' لازم است همراهان معذورین و کسانی ‌که عذر آنها برطرف شد. در صورت امکان برای درک وقوف اختیاری به مشعر برگردند.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' کسانی ‌که ناچارند همراه معذورین باشند، اگر بتوانند ولو یک لحظه قبل از طلوع آفتاب به مشعر برگردند باید برگردند و در فرض عجز، اگر بتوانند قبل از ظهر روز عید به آنجا برگردند باید برگردند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' چنانچه معذورین مستقر شوند و نیازی به اینها ندارند باید برگردند اما کسانی ‌که حج آنها نیابی است چنانچه با معذورین به منا رفتند برای درک وقوف اختیاری به مشعر برگردند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر معذورین نیازی به اینها ندارند، باید برگردند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' در صورت امکان، بنا بر [[احتیاط]] باید برگردند.
}}و احتیاط واجب آن است که پیش از نصف شب حرکت نکنند، {{توضیح مساله|983|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی، فاضل:''' همین که مقداری از شب را در مشعر ماندند، می‌توانند تا قبل از طلوع فجر از آنجا بروند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' می‌توانند در شب [[عید قربان]] و پس از اندکی وقوف در مشعر به منا کوچ کنند.
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم:''' این [[احتیاط مستحب]] است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' واجب است معذورین و زنان و کودکان و... که [[وقوف اضطراری]] لیلی [[مشعر]] را انجام می‌دهند و کسانی ‌که همراه آنان هستند اگر قبل از نیمه شب وارد مشعر شوند آن‌گاه که شب از نیمه گذشت از حد مشعر خارج شوند و [[جمره عقبه]] را نیز بعد از نیمه شب [[رمی]] کنند لکن چنانچه پلیس یا مأمورین دولتی [[عربستان]] مانع از توقف ماشین معذورین در مشعر شدند و زودتر از نیمه شب از مشعر گذشتند این وقوف اضطراری کفایت می‌کند ولکن رمی جمره عقبه باید پس از نیمه شب باشد و زودتر رمی نکنند.
 * '''آیت‌الله سیستانی:''' جایز است به توقّف قسمتی از شب عید در آنجا و حرکت کردن قبل از طلوع فجر به طرف منا اکتفا کنند.
}}بنابراین برای این اشخاص وقوف [[بین الطلوعین]] لازم نیست و [[احتیاط مستحب]] آن است که اگر توقف مشکل نباشد تخلف نکنند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|983}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 984
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' کسی که شب یا بعض آن را در مشعر بوده است اگر قبل از طلوع صبح عمداً و بدون عذر از [[مشعر]] بیرون رود و تا طلوع آفتاب برنگردد، در صورتی که [[وقوف عرفه]] از او فوت نشده است، بنا بر مشهور [[حج]] او صحیح است، و باید یک گوسفند [[کفاره]] بدهد، لکن [[احتیاط]] بر خلاف آن است ؛{{توضیح مساله|984|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر بدون [[عذر]] بیرون رود پیش از طلوع فجر، به شرطی که علاوه بر بیتوته مشعر، وقوف عرفه از او فوت نشده باشد، حج او صحیح است ولکن بر او یک گوسفند [[کفاره]] لازم است و این قول مشهور و قوی است.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' حجش باطل است و تبدیل به [[عمره مفرده]] می‌شود، بلی اگر جاهل به حکم بوده و پس از علم ممکن نباشد ولو تا قبل از [[ظهر]] روز عید به مشعر برگردد حجش صحیح است و می‌بایست یک گوسفند [[قربانی]] کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگر از روی اختیار به اندازه مصداق وقوف نیز توقف نکند حجش باطل است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' [[حج]] او صحیح است، ولی چنانچه قبل از نیمه شب، کوچ کند، باید یک شتر قربانی کند و اگر بین آن و طلوع فجر برود یک گوسفند کفاره دارد و چنانچه بعد از طلوع فجر کوچ کند یا جاهل یا ناسی باشد و یا قبل از طلوع آفتاب برگردد کفاره ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر نگویم اقوی بطلان حج است احتیاطاًً این حج را مبرء ذمه نداند و اعمال حج را به پایان برده و یک گوسفند کفاره بدهد و به احتیاط واجب سال بعد حج را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر اظهر حجش صحیح می‌باشد و باید در صورتی که با آگاهی از [[حکم شرعی]] این کار را کرده باشد یک گوسفند کفاره بدهد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این احتیاط لازم نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' کسی که شب را در مشعر مانده و بین الطلوعین را عمداً ترک کرده، حج او صحیح است هرچند گناه کرده و یک گوسفند کفاره دارد.
}} یعنی بعد از اتمام حج لازم است در سال دیگر حجش را اعاده کند و این احتیاط ترک نشود.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|984}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 985
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' کسی که درک نکند وقوف بین الطلوعین را یا وقوف شب را، در صورتی که صاحب عذر باشد، اگر مقداری از طلوع آفتاب تا ظهر در مشعر توقف کند اگرچه کم باشد حج او صحیح است. {{توضیح مساله|985|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مشروط بر اینکه وقوف اختیاری [[عرفه]] یا اضطراری آن در صورت عذر را درک کرده باشد.
* '''آیات عظام سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی، مکارم:''' حج او صحیح نیست مگر اینکه وقوف اختیاری یا لااقل اضطراری عرفات را نیز درک کرده باشد که حج او صحیح است. 
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگر وقوف در [[عرفات]] را درک کرده باشد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|985}}
|}
==اوقات وقوف==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 986
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' از آنچه گذشت معلوم شد که برای [[وقوف به مشعر]] سه وقت است:
اول ـ [[شب عید]] برای کسانی ‌که عذری دارند.
دوم ـ بین طلوع [[صبح]] و [[طلوع آفتاب]]. {{توضیح مساله|986|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' قسمتی از [[شب]] تا طلوع آفتاب.
* '''آیت‌الله فاضل:''' برای افراد عادی؛ یعنی افرادی که عذری برای ترک وقوفین ندارند.
}}
سوم ـ از طلوع آفتاب تا [[ظهر]] روز دهم، که اضطراری [[مشعر]] است ؛ چنان‌که قسم اول نیز اضطراری است. {{توضیح مساله|986|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و گذشت که قسم اول اختیاری است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|986}}
|}
==حکم وقوف اختیاری و اضطراری==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 987
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' چون معلوم شد که وقوف به [[عرفات]] و [[مشعر]] اختیاری و اضطراری دارند و از برای وقوف به مشعر دو قسم اضطراری است، پس به ملاحظه ادراک هر دو موقف یا یکی از آنها در وقت اختیاری یا اضطراری، مفرداً و مرکباً، و به ملاحظه ترک عمدی یا جهلی یا نسیانی، اقسام زیادی دارد که در اینجا آنچه مورد ابتلا ممکن است بشود، ذکر می‌شود: {{توضیح مساله|987|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' [[حج]] در موارد ذیل، فاسد می‌شود و باید به دستوری که در ذیل این مسئله آمده عمل شود: 1. ترک هر دو وقوف، مطلقاً؛ 2. ترک وقوف اختیاری عرفه، بدون عذر؛ 3. ترک هر دو وقوف لیلی و اختیاری مشعر، بدون عذر؛ 4. فقط اضطراری نهاری مشعر را درک کند، مطلقاً؛ 5 و 6. فقط اختیاری یا اضطراری عرفه را درک کند، مطلقاً. البته دو مورد اخیر در یک صورت حجشان صحیح است و آن اینکه شبانه از [[مشعر]] عبور کرده و در آنجا ذکر خداوند گفته باشند و چون مسئله را نمی‌دانسته‌اند قصد وقوف نکرده‌اند و وقتی متوجه شده‌اند که به وقوف نهاری هم نمی‌رسند. در غیر این چند صورت، ترک وقوف، حج را فاسد نمی‌کند و از اینجا [[حکم]] تمام صور دوازده‌گانه روشن می‌شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' در بیان صور هشتگانه وقوفین، تفاوت‌هایی با متن وجود دارد.
}}
اول ـ آنکه [[مکلف]] درک هر دو موقف کند در وقت اختیاری؛ یعنی از ظهر [[روز عرفه]]، عرفات را و بین الطلوعین صبح دهم، [[مشعر]] را درک کند. پس اشکالی در صحت [[حج]] او نیست.
دوم ـ آنکه هیچ‌یک از دو موقف را درک نکند، نه اختیاری آنها را و نه اضطراری را، پس اشکالی نیست در بطلان حج او و باید به همان احرام حج عمره مفرده {{توضیح مساله|987|
* '''آیت‌الله بهجت:''' با [[نیت]] عدول به [[عمره مفرده]] علی الأحوط، و وجوب [[ذبح]] گوسفند که همراه داشته باشد محتاج به تأمّل است، بلی موافق احتیاط و مروی در خبر داود رقی و صحیح ضُریس به نقل [[فقیه]] است و در سال آینده حج می‌کند اگر شرایط مقرّره وجوب حج درباره او متحقق بشود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' باید عدول به عمره مفرده بکند و اعمال [[عمره مفرده]] را به جا آورد و در صورتی که [[شرایط استطاعت]] را داشته، [[حج]] بر او مستقر شده باشد سال دیگر به حج برود و از آنجا که در این موارد عدول خود به خود صورت نمی‌گیرد به [[احتیاط واجب]] برای عدول به عمره مفرده نیز [[نیت]] کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' و بهتر است قصد [[عدول]] به عمره مفرده بنماید.
}}که عبارت است از [[طواف]] و [[نماز]] آن و [[سعی]] و [[تقصیر]] و [[طواف نساء]] و نماز آن، به جا آورد و از [[احرام]] محلّ شود و اگر گوسفند همراه داشته باشد احتیاطاً ذبح کند {{توضیح مساله|987|
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' گوسفند را [[قربانی]] کند.
}}و باید سال دیگر حج به جا آورد، اگر شرایط [[استطاعت]] را دارا باشد ،{{توضیح مساله|987|
* '''آیت‌الله خویی، آیت‌الله سیستانی:''' [[واجب]] است در صورتی که استطاعتش تا سال بعد باقی بماند و یا حج از سال‌های پیش بر ذمه‌اش مستقر شده باشد، سال بعد به حج برود.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' حج سال بعد در دو صورت واجب می‌شود: 1. حج او حج واجب باشد، [[حجة الاسلام]]، [[نذر]] یا غیره؛ 2. حج او [[مستحب]] باشد و هنگام احرام، با خداوند، شرط تحلل نکرده باشد. و در وجوب حج سال بعد به جهت ترک وقوف، فرقی بین صورت عذر و عدم عذر نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' در صورت ترک عمدی یا جهل از روی تقصیر حج خود را به عمره مفرده عدول و در [[مشعر]] و غیر مشعر در سال بعد اعاده می‌کند ولی در صورت ترک غیر عمدی و یا از روی جهل قصوری و یا نسیان حج تبدیل به [[عمره مفرده]] (عدول) و در مستقر در سال بعد اعاده می‌کند و در غیر مستقر در صورت بقاء استطاعت حج را اعاده نماید.
}}در صورتی که درک نکردن موقف به واسطه عذر باشد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|987}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 988
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر درک نکردن دو موقف که ذکر شد، از روی تقصیر بوده حج بر او مستقر می‌شود و باید سال دیگر چه شرایط باشد یا نباشد به [[حج]] برود. {{توضیح مساله|988|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' حج سال بعد در دو صورت واجب می‌شود: 1. حج او حج واجب باشد، [[حجة الاسلام]]، نذر یا غیره؛ 2. حج او [[مستحب]] باشد و هنگام [[احرام]]، با خداوند، شرط تحلل نکرده باشد. و در وجوب حج سال بعد به جهت ترک وقوف، فرقی بین صورت عذر و عدم عذر نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' در صورت ترک عمدی یا جهل از روی تقصیر حج خود را به عمره مفرده عدول و در مشعر و غیر مشعر در سال بعد اعاده می‌کند ولی در صورت ترک غیر عمدی و یا از روی جهل قصوری و یا نسیان حج تبدیل به عمره مفرده ([[عدول]]) و در مستقر در سال بعد اعاده می‌کند و در غیر مستقر در صورت بقاء [[استطاعت حج]] را اعاده نماید.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|988}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 989
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' [[احتیاط مستحب]] {{توضیح مساله|989|
* '''آیات عظام بهجت، سبحانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}}آن است که این شخص که حج او باطل شد و باید عمره به جا آورد نیت عدول به عمره مفرده بکند.
سوم ـ آنکه درک کند اختیاری عرفه را با اضطراری مشعر در روز؛ یعنی اضطراری نهاری مشعر را، پس اگر اختیاری مشعر را عمداً ترک کرده باشد حج او باطل است {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' چون اختیاری مشعر بخشی از شب است تا طلوع آفتاب، اگر بین الطلوعین را عمداً هم ترک کند حجش صحیح است ولی در صورت علم یک گوسفند [[کفاره]] واجب است.
}}والاّ صحیح است.
چهارم ـ آنکه درک کرده باشد اختیاری مشعر را با اضطراری عرفه، پس اگر اختیاری عرفه را عمداً ترک کرده، حج او باطل است والاّ صحیح است.
پنجم ـ آنکه درک کرده باشد اختیاری عرفه را با اضطراری شب مشعر؛ یعنی قبل از طلوع صبح، پس اگر اختیاری مشعر را با عذر ترک کرده است، چنانچه گفته شد، حج او صحیح است والاّ باطل است بنا بر احتیاط واجب. {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر بدون عذر بیرون رود پیش از طلوع فجر، به شرطی که علاوه بر بیتوته مشعر، [[وقوف عرفه]] از او فوت نشده باشد، حج او صحیح است ولکن بر او یک گوسفند کفاره لازم است و این قول مشهور و قوی است.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' حجش [[باطل]] است و تبدیل به عمره مفرده می‌شود، بلی اگر جاهل به حکم بوده و پس از علم ممکن نباشد ولو تا قبل از ظهر روز عید به مشعر برگردد حجش صحیح است و می‌بایست یک گوسفند [[قربانی]] کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگر از روی اختیار به اندازه مصداق وقوف نیز توقف نکند حجش باطل است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' [[حج]] او صحیح است، ولی چنانچه قبل از نیمه شب، کوچ کند، باید یک شتر قربانی کند و اگر بین آن و طلوع فجر برود یک گوسفند [[کفاره]] دارد و چنانچه بعد از طلوع فجر کوچ کند یا جاهل یا ناسی باشد و یا قبل از طلوع آفتاب برگردد کفاره ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر نگویم اقوی بطلان حج است احتیاطاًً این حج را مبرء ذمه نداند و اعمال حج را به پایان برده و یک گوسفند کفاره بدهد و به احتیاط واجب سال بعد حج را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر اظهر حجش صحیح می‌باشد و باید در صورتی که با آگاهی از [[حکم شرعی]] این کار را کرده باشد یک گوسفند [[کفاره]] بدهد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این احتیاط لازم نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' کسی که شب را در مشعر مانده و بین الطلوعین را عمداً ترک کرده، حج او صحیح است هرچند گناه کرده و یک گوسفند کفاره دارد.
}}
ششم ـ آنکه درک کرده باشد اضطراری لیلی مشعر و اضطراری عرفه را، پس اگر صاحب عذر {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' منظور از صاحب عذر کسی است که از ماندن شب در مشعر معذور است؛ مانند زنان و بیماران و همراهان آنها.
}}باشد و اختیاری عرفه را عمداً ترک نکرده باشد ظاهراً حج او صحیح است و غیر صاحب عذر اگر اختیاری یکی را عمداً ترک کرده باشد حجش باطل است بنا بر اقوی در یکی و بنا بر احتیاط در دیگری که اختیاری مشعر باشد ،{{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' لکن اگر ترک اختیاری مشعر به این صورت باشد که شب وقوف در [[مزدلفه]] کرده و از روی جهل به مسئله قبل از فجر از آنجا کوچ کرد و تا ظهر روز عید هم نتوانست به مشعر برگردد حج او صحیح است و باید یک گوسفند کفاره دهد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' کسی که وقوف به عرفات را درک کرده است، لکن شب یا قسمتی از آن را در [[مشعرالحرام]] وقوف کرد ولی قبل از طلوع فجر عمدا و بدون عذر از مشعر بیرون رفت و تا طلوع آفتاب ولو به قدر مسمای وقوف رکنی برنگشت باید یک [[کفاره]] (گوسفند) بدهد و به احتیاط واجب سال بعد حج را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اختیاری مشعر از شب است تا طلوع آفتاب و حج او در این صورت صحیح است، همچنان‌که گذشت و اگر در ترک آن جاهل مقصر باشد، حجش باطل است و اگر از روی فراموشی یا جهل قصوری یا هر عذر دیگر، اختیاری را ترک کند و اضطراری را انجام دهد حجش صحیح است. 
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر عمداً اختیاری عرفه را ترک کرده باشد حجش باطل است ولکن نسبت به ترک اختیاری مشعر، اگر بدون عذر پیش از [[اذان صبح]] از مشعر بیرون برود حجش صحیح است به شرط آنکه [[وقوف به عرفات]] را انجام داده باشد و شب در مشعر به قصد وقوف مانده باشد ولکن بر آن یک گوسفند کفاره واجب است.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگر اختیاری عرفه باشد حج باطل است و اگر اختیاری مشعر باشد، بنا بر اقوی حج باطل است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر اختیاری مشعر را عمداً ترک کرده باشد حج او صحیح است و یک گوسفند کفاره دارد و اگر از روی جهل وقوف عرفه را ترک کرده باشد، حج او بنا بر احتیاط واجب باطل است.
}} و اگر به غیر عمد باشد احتیاط واجب در بطلان است.
هفتم ـ آنکه درک کرده باشد اضطراری عرفه و اضطراری یومی مشعر را، پس اگر ترک یکی از دو اختیاری را عمداً کرده باشد حج او باطل والاّ صحت بعید نیست، گرچه احتیاط اعاده است در سال بعد، {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' متعرض این احتیاط نشده‌‌اند.
}}با حاصل بودن شرایط وجوب.
هشتم ـ آنکه درک کند اختیاری عرفه را فقط، احتیاط واجب در این صورت اتمام و اعاده است {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله بهجت:''' آنکه فقط وقوف اختیاری عرفات را درک نماید که اظهر در این صورت صحت [[حج]] است مگر آنکه اختیاری مشعر را عمداً ترک کرده باشد.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' اظهر در این صورت این است که حج او باطل و به عمره مفرده منقلب می‌شود مگر ترک اختیاری مشعر به این صورت باشد که شب وقوف در مزدلفه کرده و از روی جهل به مسئله قبل از فجر از آنجا کوچ کرد و تا ظهر عید هم نتوانست به مشعر برگردد که در این صورت [[حج]] او صحیح و باید یک گوسفند [[کفاره]] دهد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر اختیاری مشعر را عمداً و یا به خاطر جهل تقصیری ترک کرده حج او باطل و [[احرام]] تبدیل به [[عمره مفرده]] می‌شود و [[حج]] را در مستقر و غیر مستقر سال بعد بیاورد ولی اگر همین شخص هنگام عبور از [[مشعر]] به [[منا]] ذکر خدا را گفته است و ترک اختیاری مشعر غیر عمدی و یا از روی جهل قصوری و یا نسیان باشد، حج او صحیح است و گرنه باطل است حتی اگر ترک وقوف مشعر غیر عمد باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' حج او باطل است و به عمره مفرده منقلب می‌شود، به جز یک صورت و آن اینکه هنگام عبور از عرفات به منا در مشعر در وقت اختیاری (از شب تا طلوع آفتاب) گذشته باشد و ذکر خدا گفته باشد که در این صورت حجش صحیح است هرچند قصد وقوف نکرده باشد از روی جهل به مسئله.
* '''آیت‌الله صافی:''' احتیاط در آن ترک نشود به اینکه اعمال را به قصد ما فی ‌الذمه از عمره و حج به جا آورد و در سال بعد نیز در صورتی که حج بر او مستقر بوده یا استطاعتش باقی باشد حج به جا آورد. 
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' اقوی و اشهر صحیح بودن حج است. 
* '''آیت‌الله مکارم:''' حج او صحیح است و احتیاج به اعاده ندارد.
}}اگر اختیاری مشعر را عمداً ترک نکرده باشد والاّ حج او باطل است.
نهم ـ آنکه درک کند اضطراری عرفه را فقط، در این صورت حج او باطل است. {{توضیح مساله|989|
* '''آیات عظام سبحانی، سیستانی، مکارم:''' و باید [[عمره مفرده]] به جا آورد تا از احرام خارج شود.
}}
دهم ـ آنکه درک کند اختیاری مشعر را، در این صورت حج او صحیح است اگر وقوف عرفه را عمداً ترک نکرده باشد والاّ حج او باطل است.
یازدهم ـ آنکه درک کند اضطراری روز مشعر را فقط، در این صورت حج او باطل است. {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله بهجت:''' مورد تأمّل است هر دو اضطراری مشعر که این صورت و صورت بعدی است.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، صافی:''' آنکه فقط وقوف اضطراری مزدلفه را درک کند، که در این صورت بعید نیست حجش صحیح باشد. ولی احتیاط این است باقی اعمال را به قصد فراغ ذمه از آنچه به او تعلق گرفته چه عمره مفرده و چه حج به جا آورد و در سال بعد حج را اعاده نماید.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' در صورت ترک عمدی و یا از روی جهل تقصیری حج باطل و به عمره مفرده عدول می‌کند و حج را در مشعر و غیر مشعر در سال بعد اعاده می‌کند لکن اگر ترک غیر عمدی و یا از روی جهل قصوری و یا نسیان باشد به احتیاط واجب حج او باطل و آن را بدل به عمره مفرده کرده و در مشعر و در سال بعد و در غیر مستقر در صورت بقاء استطاعت حج را اعاده می‌کند. 
* '''آیت‌الله سیستانی:''' حج او باطل است و بدل به عمره مفرده می‌شود.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگر اختیاری عرفه را عمداً ترک نکرده باشد، ظاهراً حج او صحیح است.
}}
دوازدهم ـ آنکه درک کند اضطراری لیلی مشعر را فقط، در این صورت اگر وقوف عرفات را عمداً ترک نکرده باشد و از صاحبان عذر باشد، ظاهراً حج او صحیح است {{توضیح مساله|989|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' حج او صحیح است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بلکه هرچند از صاحبان عذر نباشد.
* '''آیت‌الله صافی:''' در این صورت اگرچه صحت حجش بعید نیست ولی احتیاط ترک نشود به انجام اعمال به قصد [[ما فی الذمّه]] از [[عمره]] و حج و به جا آوردن حج در سال آینده در صورت استقرار حج بر او و بقاء استطاعت و در این جهت فرقی بین اضطراری لیلی و نهاری مشعر نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' در این صورت اگر [[وقوف به عرفا]]ت را عمداً ترک کرده باشد، حج او باطل است والاّ بنا بر احتیاط حج باطل است، اگرچه از ذوی الأعذار نباشد.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' در این صورت بعید نیست حجش صحیح باشد، اگرچه احوط اعاده است. 
* '''آیت‌الله مکارم:''' خالی از اشکال نیست.
}}والاّ باطل است.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|989}}
|}
{{سخ}}
==استفتائات==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 990
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: عده‌ای در شب دهم [[ذیحجه|ذی‌حجه]] عازم مَشعَر بودند، از افرادی که آنجا بودند سؤال نمودند مشعر کجا است؟ جواب دادند اینجا است، اطمینان پیدا کردند که مشعر است، نیت بیتوته و قصد وقوف کردند، بعد که وقت اضطراری مشعر هم گذشته بود، معلوم شد مشعر نبوده، آیا نسبت به باقی اعمال حج و سال آینده وظیفه چیست؟
جواب: احتیاطاً این حج را اتمام کنند و بعد از آن، اعمال عمره مفرده انجام دهند و در صورت استقرار حج یا بقای استطاعت، سال بعد حج را اعاده کنند. {{توضیح مساله|990|
* نظر '''آیات عظام:''' در فرض هشتم، صور وقوفین، در مسئله 987 گذشت.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' به صورت پنجم و ششم ذیل مسئله 987 مراجعه شود.( 5 و 6. فقط اختیاری یا اضطراری عرفه را درک کند، مطلقاً. البته دو مورد اخیر در یک صورت حجشان صحیح است و آن اینکه شبانه از مشعر عبور کرده و در آنجا ذکر خداوند گفته باشند و چون مسئله را نمی‌دانسته‌اند قصد وقوف نکرده‌اند و وقتی متوجه شده‌اند که به وقوف نهاری هم نمی‌رسند. در غیر این چند صورت، ترک وقوف، حج را فاسد نمی‌کند و از اینجا حکم تمام صور دوازده‌گانه روشن می‌شود.)
* '''آیت‌الله سبحانی:''' احتیاط این است که بقیه اعمال را به قصد ما فی الذمه از عمره و حج به جا آورند و سال بعد [[حج]] را اعاده کنند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|990}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 991
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: اگر به گفته مدیرگروه که می‌گوید درک وقوف اختیاری مشعر برای او مشکل است و نمی‌تواند آن را درک نماید، اعتماد کند و وقوف اختیاری را ترک نماید آیا اشکالی ندارد؟
جواب: اگر برای خود شخص عذر حاصل شده، کفایت می‌کند. {{توضیح مساله|991|
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سیستانی:''' اگر مقداری از شب مانده باشد، حجش صحیح است و چیزی بر او نیست.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|991}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 992
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: خدمه‌ای که با زن‌ها، قبل از طلوع فجر، به منا می‌روند ولی خود را قبل از طلوع آفتاب به [[مشعر]] می‌رسانند و وقوف رکنی مشعر را درک می‌کنند، آیا نیابت آنان صحیح است یا نه؟
جواب: اگر از ذوی الأعذار نبوده‌اند {{توضیح مساله|992|
* '''آیت‌الله بهجت:''' و عذر طاری است.
}}که نیابت آنها صحیح است در فرض مرقوم حجشان نیابتاً صحیح است. هرچند مرتکب [[حرام]] شده‌اند. {{توضیح مساله|992|
* به شرط هفتم نایب مراجعه شود.
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سیستانی:''' نیابت آنها به هر حال صحیح است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر لازم بوده است با زن‌ها به منا بروند گناهی نکرده‌اند.
* '''آیت‌الله نوری:''' با فرض ترک عمدی، نیابت محل اشکال است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|992}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 993
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسی که نمی‌دانسته وقوف اختیاری مشعر، بین طلوعین است ،{{توضیح مساله|993|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' وقوف اختیاری مشعر از شب است تا طلوع آفتاب.
}} پس از آن وقوف اضطراری را درک کرده، وظیفه او چیست؟
جواب: اگر جهل او قصوری و عذری باشد، نه تقصیری و ترک وقوف اختیاری از روی عذر شده باشد، مانع ندارد. {{توضیح مساله|993|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر بدون عذر بیرون رود پیش از طلوع فجر، به شرطی که علاوه بر بیتوته مشعر، [[وقوف عرفه]] از او فوت نشده باشد، حج او صحیح است ولکن بر او یک گوسفند [[کفاره]] لازم است و این قول مشهور و قوی است.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' حجش باطل است و تبدیل به [[عمره مفرده]] می‌شود، بلی اگر جاهل به حکم بوده و پس از علم ممکن نباشد ولو تا قبل از ظهر روز [[عید]] به [[مشعر]] برگردد حجش صحیح است و می‌بایست یک گوسفند [[قربانی]] کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگر از روی اختیار به اندازه مصداق وقوف نیز توقف نکند حجش [[باطل]] است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' [[حج]] او صحیح است، ولی چنانچه قبل از [[نیمه شب]]، کوچ کند، باید یک شتر قربانی کند و اگر بین آن و [[طلوع فجر]] برود یک گوسفند کفاره دارد و چنانچه بعد از طلوع فجر کوچ کند یا جاهل یا ناسی باشد و یا قبل از طلوع آفتاب برگردد کفاره ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر نگویم اقوی بطلان حج است احتیاطاًً این حج را مبرء ذمه نداند و [[اعمال حج]] را به پایان برده و یک گوسفند کفاره بدهد و به [[احتیاط واجب]] سال بعد حج را اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر اظهر حجش صحیح می‌باشد و باید در صورتی که با آگاهی از حکم شرعی این کار را کرده باشد یک گوسفند کفاره بدهد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این [[احتیاط]] لازم نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' کسی که شب را در مشعر مانده و [[بین الطلوعین]] را عمداً ترک کرده، حج او صحیح است هرچند [[گناه]] کرده و یک گوسفند کفاره دارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|993}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 994
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی [[وقوف عرفات]] و مقداری از وقوفِ لَیلی مشعر را درک کرده و عمداً قبل از طلوع فجر رفته است به منا، برای بردن اثاث و کار دیگری، و قصد داشته است که مجدداً به مشعر برگردد ولی در [[منا]] خوابش برده، وظیفه چنین حاجی‌ای چیست؟
جواب: با فرض اینکه ترک اختیاری مشعر عمدی نبوده، در فرض مرقوم، اضطراری کافی است، {{توضیح مساله|994|
* '''آیت‌الله بهجت:''' چون عذر طاری است نیابت صحیح است.
* '''آیت‌الله تبریزى:''' بنا بر احتیاط، وقوف اضطراری روز را درک کند و در فرض مذکور که عذر طاری است حج او مجزی از منوب ‌عنه است.
* '''آیت‌الله خویی:''' باید وقوف اضطراری روز را در فرض تمکن درک کند و حکم نایب معذور به عذر طاری قبلاً گذشت.
* '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سیستانی:''' حجش صحیح است و نیابتش مجزی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' چنانچه در شب نیت [[بیتوته]] و یا [[وقوف]] داشته، کافی است و اگر نایب می‌باشد از منوب ‌عنه کفایت می‌کند ولی اگر [[شب]] بدون [[نیت]] بیتوته و یا وقوف اضطراری از [[مشعر]] گذشته و به [[منا]] رفته است باید اضطراری نهاری را درک کند در این صورت [[حج]] او صحیح و اگر نایب است از منوب ‌عنه کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' و برای نیابت هم کافی است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' حج او صحیح است و اگر می‌تواند اضطراری روز مشعر را به جا آورد احتیاط آن است که به جا آورد و اگر نایب است نیابتش نیز صحیح است.
}}ولی اگر شب نیت وقوف نداشته، باید اضطراری روز را درک کند، ولی اگر نایب است کافی نیست.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|994}}
|}
==مستحبات==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مستحبات وقوف به مشعرالحرام
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' مستحبات وقوف به [[مشعرالحرام]] {{توضیح مساله|*|
* '''آیت‌الله مکارم:''' این مستحبات را به قصد [[رجا]] به جا بیاورند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|*}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 995
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' بدان که [[مستحب]] است با تن و دلی آرام از [[عرفات]] به سوی [[مشعرالحرام]] متوجه شده و [[استغفار]] نماید و همین که از طرف دست راست به تلّ سرخ رسید بگوید:
«اللَّهُمَّ ارْحَمْ {{توضیح مساله|995|
* '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله نوری:''' اللهمّ ارحم موقفی و زد فی عملی.
}}تَوَقُّفِی وَزِدْهُ فی عَمَلی وَسَلِّمْ لِی دِینی وَتَقَبَّلْ مَناسِکی».
و در راه رفتن میانه‌روی نماید و کسی را آزار ندهد و مستحب است نماز شام و خفتن را تا [[مزدلفه]] به تأخیر اندازد اگرچه ثلث شب نیز بگذرد و میان هر دو نماز به یک [[اذان]] و دو [[اقامه]] جمع کند و نوافل مغرب را بعد از [[نماز عشا]] به جا آورد و در صورتی که از رسیدن به مزدلفه پیش از نصف شب مانعی رسید، باید [[نماز مغرب]] و عشا را به تأخیر نیندازد و در میان راه بخواند و مستحب است که در وسط وادی، از طرف راست راه نزول نماید و اگر حاجی [[صروره]] باشد مستحب است که در مشعرالحرام قدم بگذارد {{توضیح مساله|995|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مشعرالحرام در این روایات نام کوهی است که در سرزمین مزدلفه بوده است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' این حکم در روایات متعددی آمده است و احتمالاً منظور از آن با پای برهنه قدم گذاشتن در سرزمین مشعر است.
}}و مستحب است که آن شب را به هر مقدار که میسور باشد به عبادت و اطاعت الهی به سر برد و این [[دعا]] را بخواند:
«أَللَّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اللَّهُمَّ اِنِّی أَسْأَلُک أنْ تَجْمَعَ لِی فِیها جَوامِعَ الخَیرِ، اللَّهُمَّ لا تُؤْیسْنی مِنَ الخَیرِ الَّذی سَأَلْتُک أنْ تَجْمَعَهُ لِی فی قَلْبی وَأطْلُبُ اِلَیک أنْ تُعَرِّفَنی ما عَرَّفْتَ أوْلِیاءَک فی مَنْزِلِی هذا وَأنْ تَقِینی جَوامِعَ الشَّرِّ».
و مستحب است بعد از [[نماز صبح]] با [[طهارت]] حمد و ثنای الهی را به جا آورد و به هر مقداری که میسور باشد از نعم و تفضلات حضرت حق ذکر کند و بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد آن‌گاه دعا نماید و این دعا را نیز بخواند:
«أللَّهُمَّ رَبَّ المَشْعَرِ الحَرام فُک رَقَبَتی مِنَ النَّارِ وَأوْسِعْ عَلَی مِنْ رِزْقِک الحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنَّ وَالْاِنْس، أَللَّهُمَّ أَنْتَ خَیرُ مَطْلُوب اِلَیهِ وَخَیرُ مَدْعُوٍّ وَخَیرُ مَسْؤُول وَلِکلِّ وافِد جائِزَةٌ فَاجْعَلْ جائِزَتی فی مَوْطِنی هذا أنْ تُقِیلَنی عَثْرَتی وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتی وَأنْ تُجاوِزَ عَنْ خَطِیئَتی ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوی مِنَ الدُّنیا زادِی».
و مستحب است سنگ‌ریزه‌هایی را که در منا [[رمی]] خواهد نمود، از مزدلفه بردارد و مجموع آنها هفتاد دانه است {{توضیح مساله|995|
* '''آیت‌الله مکارم:''' ولی از آنجا که در شلوغی جمعیت غالباً بعضی از سنگ‌ها اصابت نمی‌کند بهتر است بیشتر جمع‌آوری کند.
}}و مستحب است وقتی که از مزدلفه به سوی منا رفته و به [[وادی محسر|وادی محسِّر]] رسید، به مقدار صد قدم مانند شتر تند رود و اگر سواره است سواری خود را حرکت دهد و بگوید:
«أَللَّهُمَّ سَلِّمْ لی عَهْدی وَاقْبَلْ تَوْبَتی وَأجِبْ دَعْوَتی وَاخْلُفْنی فِیمَنْ تَرَکتُ بَعْدی».
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|995}}
|}
== جستار وابسته ==

* [[وقوف در مشعر]]

==منبع==
{{برگرفتگی
 | پیش از لینک = 
 | منبع = صفحه 463 تا 476 کتاب مناسک حج
 | لینک = https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%D8%AD%D8%AC_%DA%86%D8%A7%D9%BE_%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B7.pdf&page=463
 | توضیحات منبع = پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷
}}

[[رده:فتواها درباره محرمات احرام]]