در حال ویرایش پیاده‌روی اربعین

{{ناوبری عمودی اربعین}}
[[پرونده:پیاده‌روی اربعین.jpg|بندانگشتی|بخشی از پیاده‌روی اربعین بین [[نجف]] و [[کربلا]].]]
'''پیاده‌روی اربعین''' از جمله آیین‌های شیعیان است که از چند روز مانده به [[اربعین]] از شهرهای مختلف [[عراق]]، به ویژه [[نجف]]، به سمت کربلا آغاز می‌شود و طی این پیاده‌روی، میلیون‌ها نفر به قصد [[زیارت امام حسین(ع)]] خود را به [[کربلا (شهر)|کربلا]] می‌رسانند. بنابر گزارش‌ها، تعداد افراد شرکت کننده در این پیاده‌روی، از دو تا سه میلیون نفر در سال ۱۳۸۱ شمسی به بیش از بیست و یک میلیون تن در سال ۱۴۰۱ رسیده است. در سال ۱۴۰۲  بیش از چهار میلیون تن از کشور [[ایران]] در پیاده‌روی اربعین شرکت کردند. مسئولیت مدیریت و ساماندهی مراسم راهپیمایی اربعین حسینی در ایران بر عهده وزارت کشور و در چارچوب ستادی بنام «ستاد مرکزی اربعین حسینی(ع)» است.

از آداب و رسوم عزاداری اربعین در عراق، هوسه‌خوانی، برپایی تعزیه و مرثیه سرایی است. همچنین عزاداران در [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، [[نماز زیارت]] به جای آورده و دعاهای مخصوص [[زیارت اربعین]] را می‌خوانند.
==معرفی==
پیاده‌روی اربعین آیینی [[زیارت|زیارتی]] است. این پیاده‌روی از چند روز مانده به روز [[اربعین|اربعین امام حسین(ع)]] از مبداء شهرهای مختلف عراق به ویژه [[نجف]] آغاز می‌شود. مقصد این سفر پیاده، رسیدن به [[کربلا]] در روز اربعین است. این پیاده‌روی به صورت فردی و گروهی در قالب گروه‌‌های دوستی، هیئت‌های مذهبی و جمع‌های خانوادگی انجام می‌شود و افراد بسته به شرایط جسمانی، همه یا بخشی از مسیر محل زندگی خود تا کربلا را پیاده می‌پیمایند.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۰</ref>

== تاریخچه ==
سفر پیاده برای زیارت، همواره دارای فضیلت دانسته شده و رواج داشته است؛ اما از تاریخ دقیق آغاز یا رواج پیاده‌روی برای زیارت اربعین، اطلاع دقیقی در دست نیست. در برخی پژوهش‌ها، سابقه این آیین را سده سیزدهم قمری دانسته و از سفر پیاده برخی از علما به کربلا یاد کرده‌اند؛ از جمله گفته شده است که در زمان [[شیخ مرتضی انصاری]] (۱۲۱۴-۱۲۱۸ق) این مراسم برپا می‌شده و پس از او از رونق افتاده و دوباره در اوایل قرن چهاردهم قمری [[محدث نوری]] (درگذشت ۱۳۲۰ق) آن را احیا کرده است.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۲؛ مجموعه مقالات اربعین، ج ۴، ص ۵۴</ref> 

همچنین در گزارشی از شرکت یک میلیون و ۵۴۶ هزار زائر در پیاده‌روی سال ۱۳۶۵ قمری/ ۱۳۲۴ شمسی یاد شده است.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۱</ref> پس از آن نیز از شرکت و اهتمام برخی علمای شیعه از جمله سید محمود شاهرودی (درگذشت۱۳۵۳ش) برای شرکت در پیاده‌روی اربعین سخن گفته شده است.<ref>مجموعه مقالات اربعین حسینی، ج۲، ص ۸۳</ref>
===افزایش تعداد زائران اربعین===
بعد از سقوط حکومت صدام و حزب بعث عراق (۲۰۰۲م) و احیای دوباره پیاده‌روی اربعین، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در این پیاده‌روی شرکت می‌کنند.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص۱۰۲.</ref> تعداد آنها از دو تا سه میلیون تن در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۱ش<ref>[http://www.tasnimnews.com/Home/Single/226301 «اربعین، شکوه بیعتی مجدد با امام حسین»]، خبرگزاری تسنیم.</ref> به بیش از شانزده میلیون تن در سال ۱۴۰۰ش رسیده است.<ref>«[https://alkafeel.net/news/index?id=13925&lang=pr آستان قدس عباسی: حضور بیش از ۱۶ مليون زائر در اربعین امام حسين(ع)]»، شبکه جهانی الکفیل.</ref> بر اساس گزارش آستان قدس عباسی شمار زائران اربعین در سال ۱۳۹۸ش، قبل از شیوع کرونا، بیش از پانزده میلیون تن بوده است.<ref>«[https://alkafeel.net/news/index?id=9424&lang=pr اعلام تعداد زائران اربعین حسینی توسط آستان قدس عباسی]»، شبکه جهانی الکفیل.</ref> روزنامه لوموند فرانسه، پیاده‌روی اربعین را از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان می‌داند.<ref>[https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2014/12/13/afflux-record-pour-un-pelerinage-chiite-en-irak_4540151_3218.html «عراق: میلیون‌ها شیعه در مراسم شیعیان شرکت می‌کنند»]، سایت روزنامه لوموند.</ref> گفته شده تعداد کل زائران اربعین (ایرانی و غیر ایرانی) در سال ۱۴۰۱ش (جدول زیر)، ۲۱,۱۹۸,۶۴۰ نفر بوده است:<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/706505/تعداد-زائران-اربعین-امسال-اعلام-شد-جدول-تعداد-زائران-از-سال «تعداد زائران اربعین امسال اعلام شد| جدول تعداد زائران از سال ۱۳۹۵ تا کنون»]، همشهری آنلاین.</ref>
{| class="wikitable"
|+ تعداد کل زائران اربعین از ۱۳۹۵-۱۴۰۱ش<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/706505/تعداد-زائران-اربعین-امسال-اعلام-شد-جدول-تعداد-زائران-از-سال «تعداد زائران اربعین امسال اعلام شد | جدول تعداد زائران از سال ۱۳۹۵ تا کنون»]، همشهری آنلاین.</ref>
|-
! سال !! تعداد زائران اربعین (نفر)
|-
| ۱۴۴۴ق/ ۱۴۰۱ش || ۲۱,۱۹۸,۶۴۰
|-
| ۱۴۴۳ق/ ۱۴۰۰ش || ۱۶,۳۲۷,۵۴۲
|-
| ۱۴۴۲ق/ ۱۳۹۹ش || ۱۴,۵۵۳,۳۰۸
|-
| ۱۴۴۱ق/ ۱۳۹۸ش || ۱۵,۲۲۹,۹۵۵
|-
| ۱۴۴۰ق/ ۱۳۹۷ش || ۱۵,۳۲۲,۹۴۹
|-
| ۱۴۳۹ق/ ۱۳۹۶ش || ۱۳,۸۷۴,۸۱۸
|-
| ۱۴۳۸ق/ ۱۳۹۵ش || ۱۱,۲۱۰,۳۶۷
|}
== مسیرهای پیاده روی ==
[[پرونده:نقشه مسیرهای پیاده‌روی اربعین از ایران.jpg|بندانگشتی|مسیرهای چهارگانه‌ زائران ایرانی برای پیوستن به پیاده‌روی اربعین.|جایگزین=|275x275پیکسل]]
[[پرونده:نقشه مسیر نجف به کربلا.jpg|بندانگشتی|396x396پیکسل|نقشه مسیر [[نجف]] به [[کربلا]]، یکی از مسیرهای پیاده‌روی اربعین.]]
پیاده‌روی اربعین در همه مسیرهای منتهی به کربلا برگزار می‌شود اما راه نجف به کربلا پر تردد‌تر است.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۰</ref> 

===اطلاعات مسیر نجف به کربلا===
{| class="wikitable"
!میزان مسافت
|۸۰ کیلومتر
|-
!تعداد ستون‌ها
|۱۴۵۲ ستون
|-
!فاصله بین هر ستون
|۵۰ متر (۲۰ستون =۱ کیلومتر)
|-
!زمان لازم برای پیاده روی کل مسیر
|۲۰ تا ۲۵ ساعت (متوسط روزی ۷ تا ۸ ساعت)
|-
!زمان تخمینی سفر پیاده
|۳ روز
|-
!بهترین زمان شروع سفر
|۱۶ صفر
|-
!زمان تقریبی رسیدن به کربلا
|۱۹ صفر
|}

==موکب‌==
موکِب به مکان‌هایی گفته می‌شود که توسط مردم در مناسبت‌های مذهبی (به ویژه در ماه محرم و صفر) برای خدمت‌رسانی به زائران یا گروه‌های همراه آنان برپا شده است.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص۴۸۳.</ref> 

عشایر بومی [[عراق]] و ساکنان روستاهای در طول مسیر پیاده‌روی اربعین، مکان‌هایی برای خدمت به زائران ایجاد کرده‌اند که به آن‌ها «موکب» گفته می‌شود<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۰.</ref> و برخی تعداد آن را بیش از ۱۰۰ هزار موکب دانسته‌اند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/07/28/2124033/آمار-و-ارقام-حیرت-انگیز-از-مراسم-پیاده-روی-اربعین-امام-حسین-ع «آمار و ارقام حیرت‌انگیز از مراسم پیاده‌روی اربعین امام حسین(ع)»]، خبرگزاری تسنیم</ref> این موکب‌ها گاه موقتی است که شامل خیمه‌های پارچه‌ای است و گاه دائمی و به شکل یک ساختمان است. خدماتی که موکب‌ها به زائران ارائه می‌دهند شامل اسکان موقت، توزیع غذا، خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه مانند واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و پاها، تعمیر وسایل و ... است.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۰۰.</ref> 

موکب‌هایی که به زائران در داخل کربلا خدمت‌رسانی می‌کنند به بیش از ۱۰ هزار موکب رسیده و برخی از این موکب‌ها از کشورهایی همچون لبنان، کویت، ایران، جمهوری آذربایجان، عربستان، هند، انگلیس، سوئد، آلمان، ترکیه، تایلند، فرانسه و هلند بوده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/07/28/2124033/آمار-و-ارقام-حیرت-انگیز-از-مراسم-پیاده-روی-اربعین-امام-حسین-ع «آمار و ارقام حیرت‌انگیز از مراسم پیاده‌روی اربعین امام حسین(ع)»]، خبرگزاری تسنیم</ref>

از واژه موکب در فرهنگ شیعیان عرب برای اشاره به [[هیئت]] نیز استفاده می‌شود.<ref>فرهنگ سوگ شیعی، ص۴۸۳.</ref>

==آداب و رسوم عزاداری اربعین در عراق==
مراسم عزاداری اربعین از پانزدهم صفر آغاز و عزاداران بیست صفر خود را به کربلا می‌رسانند. این عزاداری مردم عراق با آیین‌هایی مانند هوسه‌خوانی انجام می‌شود.
===هوسه‌خوانی===
از آداب و رسوم عراقی‌ها در مسیر رفتن به کربلا، هُوسه‌خوانی است. هوسه به قصاید ویژه قبایل جنوب عراق گفته می‌شود که بیان‌کننده قهرمانی و شجاعت است.<ref>[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101817_45fc4f88fec50e1b677b9c461258dd10.pdf «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»]، ص۱۴۶.</ref> از این گونه اشعار در جنگ‌ها، مرثیه‌سرایی‌ها و برانگیختن عزم مردان جهت انجام کارهای سخت و بزرگ استفاده می‌شود. همراهان نیز یک بیت از آن قصیده را تکرار کرده و به صورت دایره‌وار حرکت می‌کنند.<ref>[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101817_45fc4f88fec50e1b677b9c461258dd10.pdf «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»]، ص۱۴۶.</ref>

===ورود به کربلا===
با شروع عزاداری اربعین از ۱۵ صفر، نخستین کاروانی که وارد کربلا می شود، کاروان شبیه‌خوانان و تعزیه‌گردانان است. پس از آنها دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی از شهرهای عراق به سوی کربلا روانه می‌شوند و از 17 صفر تا روز اربعین، از صبح تا پاسی از شب به سینه زنی و زنجیرزنی و عزاداری می پردازند.<ref>[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101817_45fc4f88fec50e1b677b9c461258dd10.pdf «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»]، ص۱۴۶.</ref>
===سلام بر امام حسین(ع) و ورود به حرم===
{{همچنین ببینید|زیارت اربعین}}
مراسم اصلی در روز اربعین دو ساعت گذشته از ظهر آغاز می‌شود. زائران، نزدیکِ در ورودی حرم امام حسین(ع) ایستاده و در حالی که بر سینه‌های خود می‌زنند، مرثیه‌ای را می‌خوانند و تکرار می‌کنند و در پایانِ سینه‌زنی دست‌ها را به‌نشانه سلام، به سوی ضریح بالا می‌برند. همچنین [[نماز زیارت]] به جای آورده و دعاهای مخصوص [[زیارت اربعین]] را می‌خوانند.<ref>[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101817_45fc4f88fec50e1b677b9c461258dd10.pdf «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»]، ص۱۴۷.</ref>

== ساماندهی پیاده‌روی اربعین در ایران ==
تا قبل از سال ۱۳۹۴ش، مسئولیت ساماندهی مراسم راهپیمایی اربعین بر عهده [[سازمان حج و زیارت]] بود.<ref>[https://health.tums.ac.ir/uploads/32/2022/Aug/03/دستورالعمل%20مدیریت%20و%20ساماندهی%20زائران-%20%D9% «دستورالعمل مدیریت و ساماندهی زائرین اربعین حسینی(ع)»]، ص۴-۵.</ref>از سال ۱۳۹۴ش با توجه به افزایش حجم زائران در پیاده‌روی اربعین، مسئولیت مدیریت و ساماندهی مراسم راهپیمایی اربعین حسینی در ایران بر عهده وزارت کشور و در چارچوب ستادی بنام «[[ستاد مرکزی اربعین حسینی(ع)]]» قرار گرفت. این ستاد متشکل از کمیته‌های تخصصی با مسئولیت وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و مردمی و نیروهای مسلح است که کار خدمات‌رسانی به زائران را انجام می‌دهد؛ مانند ایجاد امکانات و تسهیلات لازم در مرزها، تأمین امنیت، ایجاد زیرساخت‌های عمرانی و رفاهی، خدمات بهداشتی، خدمات حمل و نقل و تردد قانونمند زائران<ref>نگاه کنید به: [https://health.tums.ac.ir/uploads/32/2022/Aug/03/دستورالعمل%20مدیریت%20و%20ساماندهی%20زائران-%20%D9% «دستورالعمل مدیریت و ساماندهی زائرین اربعین حسینی(ع)»].</ref> و بیمه شدن همه آنها.<ref>[https://samah.haj.ir/ «ثبت نام اربعین»]، وبگاه سماح.
</ref> طبق مقررات ستاد مرکزی اربعین حسینی، متقاضیان زیارت اربعین، باید در سامانه سماح ثبت نام کنند.<ref>[https://samah.haj.ir/ «ثبت نام اربعین»]، وبگاه سماح.</ref>

کمیته بهداشت و درمان ستاد اربعین نیز ضمن توصیه‌های بهداشتی مرتبط با پیاده‌روی اربعین،<ref>نگاه کنید به: [https://iec.behdasht.gov.ir/آرشیو-کمپین-های-سلامتی/خودمراقبتی-در-اربعین-حسینی «خودمراقبتی در اربعین حسینی»].</ref> با هماهنگی دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های مختلف ایران، خدمات گوناگونِ بهداشتی و درمانی به زائران در مسیر پیاده‌روی ارائه می‌دهد.<ref>[http://www.irna.ir/xjR9St «استقرار چهار پایگاه موقت فوریت‌های پزشکی ویژه اربعین در مرز شلمچه»]، خبرگزاری ایرنا؛ [https://phc.mui.ac.ir/fa/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B3 «جلسه کمیته بهداشت و درمان اربعین ۱۴۰۳»]، وبگاه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان؛ [https://arakmu.ac.ir/webda/fa/news/44374/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8 «برگزاری کارگروه بهداشت و درمان ستاد خدمات اربعین حسینی استان مرکزی»]، وبگاه دانشگاه علوم پزشکی اراک.</ref>

== آمار زائران ایرانی اربعین ==
{| class="wikitable"
|+ آمار زائران ایرانی اربعین بین سال‌های 1393-۱۴۰۲ش<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2087701/ارتقاء-جایگاه-سازمانی-کمیته-فرهنگی-و-اموزشی-ستاد-مرکزی-اربعین-و-سازماندهی-ان-ذیل-دبیرخانه-ستاد?q=اربعین&score=36.82535&rownumber=10 «ارتقاء جایگاه سازمانی کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین و سازماندهی آن ذیل دبیرخانه ستاد»]، ص۲.</ref>
|-
! سال !! تعداد زائران ایرانی !! درصد فراوانی زائران ایرانی نسبت به کل زائران اربعین (درصد)
|-
| ۱۳۹۳ || یک میلیون و پانصد هزار نفر || ۷.۵ ٪
|-
| ۱۳۹۴ || یک میلیون و هفتصد هزار نفر || ۶.۵ ٪
|-
| ۱۳۹۵ || دو میلیون و دویست هزار نفر || ۱۹.۶ ٪
|-
| ۱۳۹۶ || دو میلیون و سیصد و پنجاه هزار نفر || ۲۰.۹ ٪
|-
| ۱۳۹۷ || دو میلیون و پانصد هزار نفر || ۱۸.۰۱ ٪
|-
| ۱۳۹۸ || سه میلیون و هفتصد هزار نفر || ۲۴.۲ ٪
|-
| ۱۳۹۹ || صفر || به علت همه‌گیری ویروس کرونا
|-
| ۱۴۰۰ || هشتاد هزار نفر || ۰.۴ ٪
|-
| ۱۴۰۱ || سه میلیون و پانصد هزار نفر || ۱۶.۵ ٪
|-
| ۱۴۰۲ || چهار میلیون و پنجاه هزار نفر || ۱۸.۴ ٪
|}

==تک نگاری==
برخی آثار چاپ شده درباره پیاده‌روی اربعین عبارتند از:
*سر آغاز؛ الگوی مفهومی پیاده‌روی اربعین از نگاه مقام معظم رهبری (۶ جلد)، گردآوری: سید محمد صادقی<ref>[https://www.mizan.news/555956/سرآغاز،-الگوى-مفهومى-پیاده-روی-اربع/ «سرآغاز؛ الگوى مفهومى پیاده‌روی اربعین از نگاه رهبر معظم انقلاب»]، خیرگزاری میزان.</ref>
*[[پیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختی (کتاب)|پیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختی]]، نویسنده: مجموعه نویسندگان؛ به کوشش: محسن حسام مظاهری
*[[پیاده‌روی اربعین، فرصت‌ها، آسیب‌ها و توصیه‌ها (کتاب)|پیاده‌روی اربعین؛ فرصت‌ها، آسیب‌ها و توصیه‌ها]]، نویسنده: حافظ نجفی.

==مقاله‌های مرتبط==
*[[اربعین]]
*[[زیارت اربعین]]
*[[پیاده‌روی جاماندگان اربعین]]
==پیوند به بیرون==
*سایت اختصاصی [http://arbaeen.ir/ راهپیمایی اربعین]
*[https://alarbaeen.ir/fa/products/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9 «موشن گرافیک| توصیه های پیاده روی اربعین»]؛ (در ۱۲ قسمت)
*[http://ensani.ir/fa/article/387401/فهم-تجربه-زیسته-زائران-در-پیاده-روی-اربعینِ-سال-۱۳۹۵-بسترها-و-زمینه-های-شکل-گیری-اَبَر-رویداد-اربعین- «فهم تجربه زیسته زائران در پیاده‌روی اربعینِ سال ۱۳۹۵ (بسترها و زمینه های شکل گیری اَبَر رویداد اربعین)»]
*[http://ensani.ir/fa/article/465992/ادراک-معنوی-انسان-از-ابر-رویداد-مذهبی-اربعین-حسینی «ادراک معنوی انسان از ابر رویداد مذهبی اربعین حسینی»]
==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
*'''[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2087701/ارتقاء-جایگاه-سازمانی-کمیته-فرهنگی-و-اموزشی-ستاد-مرکزی-اربعین-و-سازماندهی-ان-ذیل-دبیرخانه-ستاد?q=اربعین&score=36.82535&rownumber=10 «ارتقاء جایگاه سازمانی کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین و سازماندهی آن ذیل دبیرخانه ستاد»]'''، سینا عصاره نژاد و جواد صبوری کزج، گزارش‌های کارشناسی (مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی)، آبان 1402ش.
*'''[http://www.irna.ir/xjR9St «استقرار چهار پایگاه موقت فوریت‌های پزشکی ویژه اربعین در مرز شلمچه»]'''، خبرگزاری ایرنا، تاریخ نشر: ۶ مرداد 1403ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۳ش.
*'''«[https://alkafeel.net/news/index?id=9424&lang=pr اعلام تعداد زائران اربعین حسینی توسط آستان قدس عباسی]»'''، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اکتبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
*'''«[https://alkafeel.net/news/index?id=13925&lang=pr آستان قدس عباسی: حضور بیش از ۱۶ مليون زائر در اربعین امام حسين(ع)]»'''، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
*[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/07/28/2124033/آمار-و-ارقام-حیرت-انگیز-از-مراسم-پیاده-روی-اربعین-امام-حسین-ع '''«آمار و ارقام حیرت‌انگیز از مراسم پیاده‌روی اربعین امام حسین(ع)»''']، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۸ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
*'''[https://arakmu.ac.ir/webda/fa/news/44374/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8 «برگزاری کارگروه بهداشت و درمان ستاد خدمات اربعین حسینی استان مرکزی»]'''، وبگاه دانشگاه علوم پزشکی اراک، تاریخ نشر: 19 اردیبهشت 1403ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۳ش.
*'''[https://farhangziarat.hzrc.ac.ir/article_101817_45fc4f88fec50e1b677b9c461258dd10.pdf «پیاده‌روی اربعین حسینی در سیره و سخن بزرگان»]'''، عبدالرحیم اباذری، در مجله فرهنگ زیارت، سال پنجم، شماره ۱۹ و ۲۰، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
*'''[https://www.hamshahrionline.ir/news/706505/%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF-%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84-%D8%AA% «تعداد زائران اربعین امسال اعلام شد | جدول تعداد زائران از سال ۱۳۹۵ تا کنون»]'''، همشهری آنلاین، تاریخ نشر: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
*'''[https://phc.mui.ac.ir/fa/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86-%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B3 «جلسه کمیته بهداشت و درمان اربعین ۱۴۰۳»]'''، وبگاه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، 19 اردیبهشت 1403ش، تاریخ بازدید: ۲۲ مرداد ۱۴۰۳ش.
*'''[https://www.mizan.news/555956/سرآغاز،-الگوى-مفهومى-پیاده-روی-اربع/ «سرآغاز؛ الگوى مفهومى پیاده‌روی اربعین از نگاه رهبر معظم انقلاب»]'''، خبرگزاری میزان، تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ یازدید: ۱۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
*'''[https://www.farsnews.ir/photo/13980721000226/طریق-العلماء «طریق العلماء»]'''، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
*'''[https://www.mehrnews.com/photo/5588742/سبایا-طریق-بانوان-عراقی-برای-رسیدن-به-کربلا «سبایا طریق بانوان عراقی برای رسیدن به کربلا»]'''، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
{{پایان}}
*

[[رده:اربعین]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]