در حال ویرایش کاربر:Ahmad/صفحه تمرین۱

'''وادی مُحسّر'''«محسّر» رود کوچکی است که از سمتِ شرقی کوه «ثبیر» بزرگ از سوی ثقبه سرازیر می‌شود و به «وادی عُرَنه» می‌ریزد. هنگامی که از میان منی و مزدلفه می‌گذرد به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. آبِ سیل این رودخانه قبل از اینکه به «عُرَنه» بریزد، از کنار چشمه حسینیه (عین الحسینیّه) می‌گذرد و با سه رود کوچک در منطقه مَفاجر مخلوط می‌شود و همگی یک رودخانه را تشکیل می‌دهند. محلّ به هم پیوستن این سه رودخانه، اکنون آباد شده و یکی از محلّات شهر مکّه‏
گردیده است. در محسّر، کشاورزی و آبادانی وجود ند



== موقعیت جغرافیایی ==
«محسّر» رود کوچکی است که از سمتِ شرقی کوه «ثبیر» بزرگ از سوی ثقبه سرازیر می‌شود و به «وادی عُرَنه» می‌ریزد. هنگامی که از میان مِنا و مُزدَلَفه می‌گذرد، به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. آبِ سیل این رودخانه قبل از اینکه به «عُرَنه» بریزد، از کنار چشمه حُسینیّه (عین‌الحسینیّه) می‌گذرد و با سه رود کوچک در منطقه مَفاجر مخلوط می‌شود و همگی یک رودخانه را تشکیل می‌دهند. محل به هم پیوستن این سه رودخانه، اکنون آباد شده و یکی از محلّات شهر مکه است. در محسّر، کشاورزی و آبادانی وجود ندارد. مردم بیشتر با آن قسمت از محسّر آشنا هستند که در میان مزدلفه و مِنا قرار دارد و حاجیان از آن می‌گذرند. در این قسمت، تابلوهایی وجود دارد که حدود «محسّر» را نشان می‌دهد.<ref>معجم معالم مکّه، ص۲۴۸؛ أودیة مکّة، ص۲۸، ۸۶، ۱۱۵.</ref>

==علت نام‌گذاری‏==
محسّر از ریشه «حَسَرَ» و معنای آن خسته شدن و از پا افتادن است.<ref>مجمع‌البحرین، مادّه «حسر».</ref> علت نامگذاری آن به وادی محسّر آن است که وقتی ابرهه و لشکرش برای نابودی کعبه آمدند، هنگامی که به این رودخانه رسیدند، با سنگریزه‌های «سجیل» از پای درآمدند. ابرهه یاران خود را از پیروزی ناامید ساخت و آنان به خاطر از دست رفتن پیروزی، حسرت خوردند.<ref>اودیة مکّة، ص86؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101؛ شفاءالغرام، ج1، ص499؛ النهایة فى غریب الحدیث، مادّه« حبس»؛ اودیة مکّة، ص86؛ فضائل مکّة و حرمة البیت الحرام، ص197؛ السیرة النبویة، ج1، ص44، 46؛المقدّمة فى علوم الحدیث، ص44.</ref>

===نام‌های دیگر===
وادی محسر را با نام‌های مهلل،<ref>اخبار مکّه، ج2، ص93.</ref> بطن محسر.<ref>تاج‌العروس، ص3، 140؛ الصحاح، ج2، ص630؛ منتهى الأرب، مادّه« حسر».</ref> و وادی‌النار هم می‌خوانند. مردم مکّه، آن را به نام اخیر می‌خوانند.<ref>اخبار مکة، ج2، ص93؛ شفاءالغرام، ج1، ص499؛ معجم معالم مکّه، ص249؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص102.</ref> گفته‌اند علت این نام‌گذاری آن است که مردی از اهل مکّه برای شکار به آنجا رفته بود که آتشی از آسمان آمد و او را سوزانید.<ref>ملئ‌العیبة، ج5، ص102؛ المقدّمة فى علوم الحدیث، ص44؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>

==آیا «وادی محسّر» بخشی از مِنا است؟==
از آنجا که احکام فقهی خاصّی برای هریک از مزدلفه، مِنی و محسّر وجود دارد، فقیهان گذشته از حدود این سرزمین بحث کرده‌اند. اکثریت قاطع نویسندگان و فقیهان اهل سنّت و شیعه، وادی محسّر را بیرون از منا و نیز بیرون از مزدلفه می‌دانند و معتقدند این سه منقطه به ترتیب و بدون فاصله پشت‌سرهم قرار دارند: «منا»، «محسر» و «مزدلفه»؛ مثلًا می‌گویند: محسّر، بیرون از منا و چسبیده به آن است.<ref>کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، ص506؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص40، 42؛ معجم‌البلدان، ج5، ص62.</ref> یا می‌نویسند: محسّر میان منا و مزدلفه قرار گرفته است و منا میان دو رودخانه قرار دارد که یکی چسبیده به موضع «جمره عقبه» نزدیک مکّه، و دیگری محسّر است.<ref>معجم‌الحجاز، ج8، ص40؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101.</ref>

عدّه‌ای از نویسندگان سنّی و شیعه، با پیروی از برخی روایات، وادی محسّر را بخشی از منا دانسته‌اند.<ref>الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص234؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ شفاءالغرام، ج1، ص498، به نقل از محب طبرى، القِرى‏؛ صحیح مسلم، کتاب حج، ج3، ص104، حدیث 1282؛ المغنى، ج3، ص444؛ شوکانى، نیل‌الاوطار، ج5، ص62.</ref>

==احکام و آداب مُحسِّر==
یکی از احکام وادی محسر آن است که قبل از طلوع آفتاب نباید از آن عبور کرد. این حکم، برای کسانی است که در صبح روز عید قربان، می‌خواهند برای افاضه به منا، مشعرالحرام (مزدلفه) را به سوی منا ترک کنند. آنان می‌توانند تا نزدیکی وادی محسّر بیایند و آنجا توقف کنند و با طلوع خورشید وارد محسر شوند و از آن بگذرند و به منا بروند.<ref>وسیله(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص441؛ الغنیة(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص410؛ المقنعة، ص417؛ المبسوط، ج1، ص368؛ الشرائع، ج1، ص258؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ اللمعة الدمشقیة، ج2، ص272؛ آراء المراجع فى الحج، ص338.</ref>

یکی دیگر از احکام ویژه محسّر آن است که به هنگام عبور از آن، مستحب است انسان، با حالت دویدن، مسیر را طی کند. این حکم، تقریباً در میان همه مسلمین اجماعی است؛ زیرا پیامبر(ص) و صحابه نیز چنین می‌کرده‌اند.<ref>معجم معالم مکّة، ص249؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص41؛ شفاءالغرام، ج2، ص93؛ المعجم، ج4، ص119، به نقل از نووى، الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع؛ اخبار مکّة، ج2، ص93؛ وسائل‌الشیعة، ج10، ص46؛ مستدرک‌الوسائل، ج10، ص54؛ الروضة البهیّة، کتاب الحج، اعمال الوقوفین.</ref>

استحباب دویدن به قدری مؤکد است که در روایتی آمده است که امام صادق (ع) به کسی که دویدن در آنجا را فراموش کرده بود، سفارش کردد که از مکّه بازگردد و دوباره در آنجا بدود و اگر جایِ محسّر را نمی‌داند، از مردم بپرسد.<ref>وسائل‌الشیعه، ج10، ص46، ابواب وقوف به مشعر، باب 13، حدیث 1 و 2 و 3؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref>

دعایی نیز برای هنگام دویدن در محسر رسیده است که متن آن چنین است: «الّلهم سلّم عهدی واقبل توبتی و أجب دعوتی و اخلفنی فیمن ترکت بعدی.»<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref>

مقدار دویدن در محسر، صدگام‏ است.<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref>

==آیا قربانی کردن در وادی محسّر، درست است؟==
فتوای مراجع کنونی شیعه آن است که در وادی محسّر نیز قربانی صحیح است.<ref>آراء المراجع فى الحج، ص358.</ref> از نظر اهل سنّت، قربانی کردن در تمام درّه‌های مکّه درست است.<ref>السنن الکبرى، ج5، ص122.</ref>

==احکام دیگر وادی محسّر==
برخی دیگر ازاحکام این منطقه عبارت است از:
*مستحب است، سنگریزه‌هایِ مورد نیاز برای رمی جمرات را از اینجا جمع کرد.<ref>صحیح مسلم، ج3، ص 104؛ السنن، ج5، ص258؛ فضائل مکه و حرمة البیت الحرام، ص169.</ref>
* توقف در وادی محسّر جز در صورت ضرورت جایز نیست،<ref>اودیة مکّة، ص86؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>
* مستحب است حج‌گزار در حال عبور از وادی محسر پیوسته تلبیه بگوید.<ref>المغنى، ج3، ص444.</ref>

==مساحت وادی محسّر==
طول محسر، 3812 متر است. نقطه پایان آن، مأزمین (دو کوهی که در مسیر حجّاج از مزدلفه به منا قرار دارد) است. بخش وسیع و گسترده محسّر، مزدلفه نامیده می‌شود. این بخش 2548 متر طول دارد و از مشعرالحرام یا منطقه «قُزَح» ـ‌که حاجیان، صبح روز عید برای دعا نزد آن می‌ایستندـ آغاز می‌شود و علامت آن دو دیوار است: یکی از راست و دیگری از چپ.

این رودخانه (محسّر) در پایان سرزمین مزدلفه، باریک می‌شود و عرض آن به 50 متر می‌رسد و تا مسافتی در حدود 4372 متر، یعنی تا «العلمین» که مرز حرم از سمت عرفه است امتداد پیدا می‌کند. این دو ساختمان مانند دو ساختمان موجود در مشعر (ستون سنگی)، ولی کوچک‌تر هستند و فاصله میان آن دو 100 متر است.<ref>مرآةالحرمین، ج1، ص339-341.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://miqat.hajj.ir/article_37224.html
 | عنوان = وادی محسر
 | نویسنده = عباسعلی براتی
}}

* '''آراء المراجع فى الحج''': علی افتخاری، دارالقرآن الکریم، قم ۱۴۱۲ق/۱۳۷۱ش.
* '''اخبار مکة''': . اَزرقی//
* '''الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع''': نووی،//
* '''الحاشیة على شرح المنهج''': سلیمان الجمل، الحاشیة علی شرح المنهج، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
* '''الحدائق الناضرة''': دارالاضواء، بیروت، ۱۴۰۵ه/۱۹۸۵م.
* '''الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة''': شهید ثانی، چاپ اسلامیة، تهران، بی‌تا.
* '''السیرة النبویة''': ابن‌هشام//
* '''الشرائع''': محقق حلی، دارالاضواء، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
* '''الصحاح''': ؛ الجوهری، دارالعلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ه/۱۹۵۶م.
* '''الغنیة(الینابیع الفقهیه)''': ابن‌زهره،//
* '''اللمعة الدمشقیة''': شهید ثانی، دارالعالم الاسلامی، بیروت، باشراف السید محمد کلانتر.؟؟
* '''المبسوط''': شیخ طوسی، المکتبة المرتضویة، المطبعة الحیدریة، تهران، ۱۳۸۷ش.
* '''المعجم''': البکری//
* '''المغنى''': ؛ ابن‌قدامه//
* '''المقدّمة فى علوم الحدیث''': ابن‌صلاح، مخطوط، دارلکتب المصریة.//
* '''المقنعة''': شیخ مفید، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۰ق.
* '''النهایة فى غریب الحدیث''':	، ابن‌اثیر//
* '''اَودیة مکّة''': عاتق بن غیث بلادی، دار مکّه.//
* '''تاج‌العروس''': زبیدی، دار مکتبة الحیاة، بیروت.
* '''جامع‌المقاصد''': مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۰۸ه.
* '''جواهرالکلام''': نجفی،
* '''شفاءالغرام''': الفاسی، دارالکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۵ه/۱۹۸۵م.
* '''صحیح مسلم''': مسلم، مؤسسة عزالدین، ۱۴۰۷ه.
* '''فضائل مکّة و حرمة البیت الحرام''': عاتق بن غیث بلادی، دارمکّة، مکّة المکرمة، ۱۴۱۰ه/۱۹۸۵م.
* '''فى منزل الوحى''': دارالمعارف، القاهره، بی‌تا.//
* '''کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة''': حربی، تحقیق حمد الجاسر، دارلیمامه، ریاض، ۱۴۰۱ه/۱۹۸۱م.
* '''مجمع‌البحرین''': طریحی//
* '''مستدرک‌الوسائل''':
* '''معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع''': تحقیق مصطفی السقاء، بیروت، ۱۹۸۳//
* '''معجم معالم الحجاز''': عاتق بن غیث بلادی//
* '''معجم معالم مکّه''': عاتق بن غیث بلادی، دار مکّه، مکّة المکرّمة، ۱۴۰۳ه/۱۹۸۳م؛ 
* '''معجم‌البلدان''': یاقوت حموی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۳۹۹ه/۱۹۷۹م.
* '''معجم‌الحجاز'''://
* '''ملئ العیبة بما جمع بطول الغیبة''': سبیتی، دارالغرب الاسلامى، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
* '''مناسک حج''': امام خمینی، شرکت افست، تهران، ۱۴۰۷ق.
* '''منتهى‌الارب'''://
* '''نیل‌الاوطار''': شوکانی، دارالجیل، بیروت (افست از روی چاپ دارالحدیث- قاهره)، بی‌تا.
* '''وسائل‌الشیعة''': . الحرّ العاملی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
* '''وسیله(الینابیع الفقهیه)''': ابن‌حمزه//
{{پایان}}