نسخهٔ فعلی |
متن شما |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات شهر
| | مهدی عسکری نژاد |
| | عنوان = حیره
| | حیره |
| | تصویر = حیره.jpg
| | '''''' |
| | توضیح تصویر =
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | طول جغرافیایی =
| |
| |عرض جغرافیایی =
| |
| | ویژگی =
| |
| | کشور = <!-- فقط نام کشور را بنویسید و آن را لینک نکنید --> عراق
| |
| | استان = [[نجف]]
| |
| | مساحت =
| |
| | جمعیت کل = تا ۷ هزار گزارش شدهاست.
| |
| | نام محلی =
| |
| | زبان = سریانی
| |
| | نژاد = عربی
| |
| | ادیان = [[مسیحیت|مسیحی]] و دیگر ادیان
| |
| | مذهب =
| |
| | جمعیت مسلمان =
| |
| | جمعیت شیعه =
| |
| | نام قدیم =
| |
| | سال تأسیس = سده سوم میلادی
| |
| | قدمت =
| |
| | پیشینه اسلام = پس از فتح توسط سپاه اسلام
| |
| | پیشینه تشیع =
| |
| | وقایع مهم =
| |
| | مکانهای تاریخی =
| |
| | زیارتگاه =
| |
| | قبرستانها =
| |
| | حوزه علمیه =
| |
| | مساجد =
| |
| |حسینیهها =
| |
| | مؤسسات =
| |
| | مذهبی =
| |
| | اجتماعی =
| |
| | سیاسی =
| |
| }}
| |
| '''حیره''' در جنوب شرقی [[نجف]] کنونی، کنار دریاچه ای به نام نجف قرار داشت. فاصله آن با [[کوفه]] 6کیلومتر گزارش شده است. پیدایش شهر حیره را به اوایل سده سوم میلادی دانستهاند. بنابر منابع تاریخی نخستین مکانی که در [[عراق]] به تمدن شهر نشینی روی آورد؛ شهر حیره بود. بیشتر ساکنین حیره مسیحیان نسطوری بودند که زبانشان سریانی بوده است. حاکمان حیره از قبایل مختلفی بودند؛ از جمله لخمیان وبنینصر و بنیتمیم و غیره. حاکمان این شهر با برخی قبیله ها صلح و با برخی هم به جنگ می پرداختند. حیره به خاطر نزدیکی که به شهر کوفه داشت در زمان [[امام علی (ع)]] و قیام مختار و قیام زید بن علی مورد توجه قرار داشت. از زمانی که شهر کوفه تاسیس شد حیره به تدریج رو به زوال و نابودی کشیده شد. | |
| ==موقعیت==
| |
| شهر حیره، در جنوب شرقی [[نجف]] کنونی و کنار دریاچهای به نام نجف <ref>دائرة المعارف فارسی، ج ا، ص ٨٧٣. ۱</ref>قرار داشت. مسعودی تاریخنگار، فاصله بین کوفه و شهر حیره را سه میل گزارش کردهاست. <ref>مروج الذهب، ج اول، ص۹۸.</ref>
| |
| | |
| ==علت نامگذاری==
| |
| در منابع کهن دربارۀ سبب نامگذاری حیره اختلافنظر است. برخی آن را مشتق از «حَیر» به معنای منزلگاه، و گروهی دیگر از «تحیّر» به معنی سرگردان شدن، دانستهاند.<ref>تاریخ طبری، ج۱،ص556</ref>برخی محققان معاصر برآناند که حیره همان واژۀ «حرتا» یا «حرثا»، به معنی اردوگاه یا لشکرگاه است.<ref>تاریخ ایران بهد از اسلام،ص 228</ref>
| |
| پیش از شکلگیری شهر حیره، مردم آن منطقه خیمهنشین بودند، تا این که خیمهنشینها گرد هم آمده، اردوگاه ثابت امیران لَخمی شکل گرفت و به تدریج، شهر پدید آمد. از این روی، این شهر به حیره یعنی اردوگاه و مجموعهای از خیمهها نامیده شد. <ref>دائره المعارف فارسی،ج۱، ص ۸۷۳</ref>به این شهر، «حیرة النجف» نیز گفته میشد؛ چون حیره، در منطقه [[نجف]]، در فاصله سه میلی کوفه قرار داشت.<ref>حیره، فرهنگنامه زیارت، فصلنامه زیارت، شماره ۵، ص۱۰.</ref>
| |
| | |
| ==از شکلگیری تا سرانجام==
| |
| | |
| ===پیدایش===
| |
| در اوایل سده سوم میلادی شماری از طایفههای عرب در پایان دوره اشکانیان، به [[عراق]] هجرت کردند.حیره در تاریخ و ادبیات عرب نیز به داشتن آب و هوای سالم، زمینهای حاصلخیز، باغهای پرمیوه، و جویبارهای زیاد شهرت داشت.<ref>البلدان، ص 262؛</ref>این مهاجرین، به تدریج روستاها و قلعههایی بنا کردند که از پیوستن آنها به یکدیگر، شهرهایی پدید آمد.<ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ١۶و
| |
| ١٧.]</ref>
| |
| ===نظام سیاسی===
| |
| حاکمان حیره، تعدادی از لخمیان، بنی نصر، غسّانیان، بنی تمیم، کِنده و ایرانیان بودند. این افراد در مجموع حدود۵۲۳ سال حکومت کردند.<ref>التنبیه والاشراف، ص ١۶٧</ref> بیشترین دوره حکومت حیره، نزدیک به ۳۰۰ سال، دست اعراب بنیلَخم بود. آنها بنیانگذار حکومت حیره بوده و از سوی فرمانروایان ساسانی حمایت میشدند؛ زیرا لَخمیان سدّی میان [[ایران]] و اعراب پدید آورده و از تجاوز قبلیههای بدوی به مرزهای ایران جلوگیری میکردند.<ref>تاریخ سنی مسلوک الارض والانبیا، ص ٧۴ و ٧٣؛ تاریخ ایران بعد از اسلام، ص ٢٣٠ و ٢٢٩</ref>
| |
| | |
| ===صلح و جنگ===
| |
| در سده پنجم و ششم میلادی قدرت نظامی حیره افزایش یافت. بنی لخم که اولین حاکمان حیره بودند، با قبیله بکر وقبیله های سلیم و هوازن و اعضای طایفه نمیر و بنی تمیم متحد شدند.<ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ١٨</ref>در این دوره، حیره گسترش پیدا کرد که سواحل جنوبی [[فرات]] تا بادیةالشام، واقع در غرب عراق کنونی را دربر میگرفت.<ref>اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ص ١٨۶- ١٨۵</ref>
| |
| در دوره عمر بن خطاب، خلیفه دوم و در جریان فتوحات وی، خالد بن ولید، حیره را محاصره کرد. محاصره حیره، در سال ۱۲ق. پس از نبرد نهر الدم رخ داد. این محاصره، با صلح بین اهل حیره و مسلمانان با دو شرط به سود مسلمانان به پایان رسید؛ یکی پرداخت جزیه و دیگری شورش نکردن علیه مسلمانان. با این دو شرط حیره، توسط سپاه اسلام فتح شد.<ref>فتوح البلدان، ص ٢۴۴؛ تاریخ طبری، ج ۴، ص ١۴٨١ و ١۴٨٠؛</ref>مسلمانان، پس از چندی با دخالت رستم فرخزاد، سردار ایرانی، حیره را از دست دادند، ولی دوباره به فرماندهی ابوعبیدة بن مسعود ثقفی حیره را فتح کردند.<ref>فتوح البلدان، ص ١٨</ref>
| |
| براساس منابع تاریخی، حاکمان حیره با بعضی از دولت ها نزاع وجنگ داشتند؛ از قبیل شیوخ غسانی <ref>ویل دورانت تاریخ تمدن، ج ۴، بخش اول، ص ١٩٩؛تاریخ یعقوبی، ج اول، ص ٢٠٣.</ref>و دولت بنی کنده <ref>تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج سوم، قسمت اول، ص ٧١۵</ref>و با بعضی از دولت ها متحد بودن از قبیل ساسانیان <ref>تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، ج ٣، قسمت اول، ص ٧١٢ و ٧١١</ref>و دولت حمیران. <ref>اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ص ١٩٠و ١٨٩</ref>
| |
| | |
| ===دین و فرهنگ ===
| |
| حیره به علت موقعیت جغرافیایىاش محلِ برخورد و تماس فرهنگهاى ساسانى و یونانى ـ رومى و مسیحى بود.ابتدا خود از این فرهنگها تأثیر گرفت و سپس این فرهنگها را به اعراب ساکن در شبه جزیره [[عربستان]] منتقل کرد<ref>المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام ج 7، ص 296</ref>حیریان علاوه بر بت پرستی که دین اجدادی آنان بود.<ref> الحیره،المدینه المملکت العربیه،ص 29ـ 30</ref>با یهودیت و مسیحیت و زرتشتی گری و مانویت نیز آشنا بودند.<ref>الحیره،المدینه المملکت العربیه،ص 29</ref> بیشتر ساکنان حیره مسیحیان نسطوری بودند.<ref>الاعلاق النفیسه، ص ٢٢۶.</ref>زبان سریانى براى مسیحیانِ حیره زبانِ علم و دین بود.<ref>مکتبه النهضه، ج 6، ص 628 ـ 269</ref>
| |
| | |
| ===ویرانی===
| |
| بر پایه گزارشهای تاریخی، با تأسیس کوفه، حیات سیاسی و اجتماعی حیره در مسیر زوال افتاد، آبادانی در آن کاهش یافت و در اوایل حکومت معتضد عباسی کاملاً ویران شد.<ref>مروج الذهب، ج ا، ص ۴۶۵</ref> برخی گفتهاند برای برپایی ستونهای [[مسجد کوفه]] از سنگهای قصرهای حیره استفاده کردند.<ref>جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی،ص ٨٢ و ٨١</ref>
| |
| | |
| ==حیره در حکومت امام علی(ع)==
| |
| هنگامى كه امام علی(ع) [[کوفه]] را مركز حكومت خويش قرار داد. حيره همچنان مورد توجه او، كارگزاران و يارانش بود. <ref>تذكرة الخواص، ص ١٠٨؛كشف الغمه، ج ا، ص ٢٣٠.</ref> [[امام علی(ع)]] سپاه خود را در محلی بین حیره و کوفه که «جَرَعه» نام داشت، بسیج و تجهیز میکرد.<ref>الغارات،ص،105و106</ref>
| |
| | |
| ==حیره، پایگاه پیروان اهل بیت(ع)==
| |
| بر طبق منابع تاریخی در جریان قیام مختار، او برای گرفتن کوفه اردوی خود را بین حیره و نجف به نام سبخه قرار داد. <ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ٢٧٣ و ٢٧٢</ref>و سال ۱۲۲ق در جریان قیام زیدبن علی در شهر کوفه، امیر کوفه به دلیل فعالیت های زید از آنجا خارج شد ودر حیره موضع گرفت. سپس درگیری شدیدی بین آنها و زید صورت گرفت که نتیجه آن به شهادت رسیدن زید بود.<ref>سیره و قیام زید بن علی، ص ٢٧٧، ٢٩٧، ٢٩٩، ٣١٧</ref>
| |
| خلفای عباسی شیعیان وسادات را مورد ظلم و ستم قرار می دادند آنها در شهر حیره بسیاری از شیعیان و سادات را زندانی یا به شهادت رساندند. <ref>تاریخ یعقوبی، ج 2، ص ٣۵٣، ٣۵٧، ٣۶٠، ٣۶۵</ref>منتصرعباسی وقتی به خلافت رسید دستور داد که دیگر کسی متعرض شیعیان حیره نشود. <ref>مروج الذهب، ج ٢، ص ۵۴٢</ref>
| |
| | |
| ==حیره در روایات==
| |
| در روایات است که امام علی(ع) منطقه میان نجف تا حیره را به چهل هزار درهم از دهقانان خرید و برای این معامله، شاهدانی گرفت؛ چون میدانست مدفن او در این منطقه خواهد بود.<ref>بحار الأنوار، ج ٢٢ ،ص ٣۶</ref>[[امام صادق(ع)]] نیز قبر امام علی(ع) را در منطقه بین حیره و [[نجف]] معرفی میکرد و به زیارت میرفت.<ref>کامل الزیارات، ص ٣۴</ref>به گفته عبدالله بن سنان، وقتی امام صادق(ع) در حیره بود، بارها به زیارت آن محل رفته، آن را [[حرم امام علی|قبر علی بن ابیطالب(ع)]] معرفی میکرد.<ref>کافی، ج ١ ص ۴۵۶</ref>
| |
| ==گالری==
| |
| <gallery mode="packed" heights="150px">
| |
| پرونده:حیره۲.JPG
| |
| </gallery>
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| *احمد بن عمربن رسته،الاعلاق النفیسه،مترجم حسین قره چانلو،انتشارات امیر کبیر1380ش
| |
| *بلاذری،احمد بن یحیی،فتوح البلدان،بیروت،دارومکتبه الهلال،1988م
| |
| *پیگولفسکایا،اعراب حدود مرزهای شرقی و ایران،مترجم رضا عنایت الله،تهران،وزارت فرهنگ وآموزش عالی موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی،1372ش
| |
| *جان اندرو بویل،احسان بارشاطر،تاریخ از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان،مترجم انوشه،انتشارات امیر کبیر،تهران،1386ش
| |
| *جواد علی،المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام،دارلعلم للملایین مکتبه النهضه،بیروت1391ش
| |
| *جواد علی،مکتبه النهضه،دارالعلم للملامیین،بغداد1978م
| |
| *حسین کریمیان،سیره و قیام زید بن علی،انتشارات علمی و فرهنگی،تهران1382ش
| |
| *حسینی عبدالزهرا،الغارات،دارالکتاب الاسلمی،بی جا،1410ق
| |
| *حمزه اصفهانی،حمزه بن الحسن،تاریخ سنی مسلوک الارض والانبیاء،بیروت،داره المکتب الحیاه،280ق
| |
| *زرینکوب، عبدالحسین. تاریخ ایران بعد از اسلام. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۲ش
| |
| *سبط ابن جوزی،یوسف بن قزاوغلی،تذکره الخواص،الشریف الرضی،قم1376ش
| |
| *فرهنگنامه زیارت،فصلنامه زیارت،شماره5،ص10
| |
| *گای لسترینج،جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی،مترجم محمود عرفان،شرکت انتشارات علمی وفرهنگی،تهران1377
| |
| *مسعودی علی بن الحسین،التنبیه والاشراف،مصر،دارالصاوی،344-345ق
| |
| *مسعودی،علی بن الحسین،مروج الذهب،قم،دارالهجره،1409ق
| |
| *هشام جعیط،کوفه پیدایش شهر اسلامی،مترجم ابوالحسن سروقدمقدم،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی،مشهد،1372ش
| |
| *یوسف رزق الله غنیمه،الحیره:المدینه و المملکه العربیه،بغداد1936ق
| |