در حال ویرایش کاربر:Askari

{{جعبه اطلاعات شهر
| عنوان            = حیره
| تصویر            = حیره.jpg
| توضیح تصویر   =
| اندازه تصویر     =
| طول جغرافیایی    =
|عرض جغرافیایی     =
| ویژگی            =
| کشور             = <!-- فقط نام کشور را بنویسید و آن را لینک نکنید --> عراق
| استان            = [[نجف]]
| مساحت            =
| جمعیت کل         = تا ۷ هزار گزارش شده‌است.
| نام محلی         =
| زبان             = سریانی
| نژاد             = عربی
| ادیان            = [[مسیحیت|مسیحی]] و دیگر ادیان
| مذهب             =
| جمعیت مسلمان     =
| جمعیت شیعه       =
| نام قدیم         =
| سال تأسیس        = سده سوم میلادی
| قدمت             =
| پیشینه اسلام      = پس از فتح توسط سپاه اسلام
| پیشینه تشیع      =
| وقایع مهم        =
| مکان‌های تاریخی     =
| زیارتگاه         =
| قبرستان‌ها        =
| حوزه علمیه       =
| مساجد            =
|حسینیه‌ها          =
| مؤسسات           =
| مذهبی            =
| اجتماعی          =
| سیاسی            =
}}
'''حیره''' در جنوب شرقی [[نجف]] کنونی، کنار دریاچه ای به نام نجف قرار داشت. فاصله آن  با [[کوفه]] 6کیلومتر گزارش شده است.  پیدایش شهر حیره را به اوایل سده سوم میلادی دانسته‌اند. بنابر منابع تاریخی نخستین مکانی که در [[عراق]] به تمدن شهر نشینی روی آورد؛ شهر حیره بود.  بیشتر ساکنین حیره مسیحیان نسطوری بودند که زبانشان سریانی بوده است. حاکمان حیره از قبایل مختلفی بودند؛ از جمله لخمیان وبنی‌نصر و بنی‌تمیم و غیره. حاکمان این شهر با برخی قبیله ها صلح و با برخی هم به جنگ می پرداختند.  حیره به خاطر نزدیکی که به شهر کوفه داشت در زمان [[امام علی (ع)]] و قیام مختار و قیام زید بن علی مورد توجه قرار داشت. از زمانی که شهر کوفه تاسیس شد حیره به تدریج رو به زوال و نابودی کشیده شد.
==موقعیت==
شهر حیره، در جنوب شرقی [[نجف]] کنونی و کنار دریاچه‌ای به نام نجف <ref>دائرة المعارف فارسی، ج ا، ص ٨٧٣. ۱</ref>قرار داشت. مسعودی تاریخ‌نگار، فاصله بین کوفه و شهر حیره را سه میل گزارش کرده‌است. <ref>مروج الذهب، ج اول، ص۹۸.</ref>

==علت نامگذاری==
در منابع کهن دربارۀ سبب نام‌گذاری حیره اختلاف‌نظر است. برخی آن را مشتق از «حَیر» به معنای منزلگاه، و گروهی دیگر از «تحیّر» به معنی سرگردان شدن، دانسته‌اند.<ref>تاریخ طبری، ج۱،ص556</ref>برخی محققان معاصر برآن‌اند که حیره همان واژۀ «حرتا» یا «حرثا»، به معنی اردوگاه یا لشکرگاه است.<ref>تاریخ ایران بهد از اسلام،ص 228</ref>
پیش از شکل‌گیری شهر حیره، مردم آن منطقه خیمه‌نشین بودند، تا این که خیمه‌نشین‌ها گرد هم آمده، اردوگاه ثابت امیران لَخمی شکل گرفت و به تدریج، شهر پدید آمد. از این روی، این شهر به حیره یعنی اردوگاه و مجموعه‌ای از خیمه‌ها نامیده شد. <ref>دائره المعارف فارسی،ج۱، ص ۸۷۳</ref>به این شهر، «حیرة النجف» نیز گفته می‌شد؛ چون حیره، در منطقه [[نجف]]، در فاصله سه میلی کوفه قرار داشت.<ref>حیره، فرهنگنامه زیارت، فصلنامه زیارت، شماره ۵، ص۱۰.</ref>

==از شکل‌گیری تا سرانجام==

===پیدایش===
در اوایل سده سوم میلادی شماری از طایفه‌های عرب در پایان دوره اشکانیان، به [[عراق]] هجرت کردند.حیره در تاریخ و ادبیات عرب نیز به داشتن آب و هوای سالم، زمین‌های حاصلخیز، باغ‌های پرمیوه، و جویبا‌رهای زیاد شهرت داشت.<ref>البلدان، ص 262؛</ref>این مهاجرین، به تدریج روستاها و قلعه‌هایی بنا کردند که از پیوستن آنها به یکدیگر، شهرهایی پدید آمد.<ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ١۶و 
١٧.]</ref>
===نظام سیاسی===
حاکمان حیره، تعدادی از لخمیان، بنی نصر، غسّانیان، بنی تمیم، کِنده و ایرانیان بودند. این افراد در مجموع  حدود۵۲۳ سال حکومت کردند.<ref>التنبیه والاشراف، ص ١۶٧</ref> بیشترین دوره حکومت حیره، نزدیک به ۳۰۰ سال، دست اعراب بنی‌لَخم بود. آن‌ها بنیانگذار حکومت حیره بوده و از سوی فرمانروایان ساسانی حمایت می‌شدند؛ زیرا لَخمیان سدّی میان [[ایران]] و اعراب پدید آورده و از تجاوز قبلیه‌های بدوی به مرزهای ایران جلوگیری می‌کردند.<ref>تاریخ سنی مسلوک الارض والانبیا، ص ٧۴ و ٧٣؛ تاریخ ایران بعد از اسلام، ص ٢٣٠ و ٢٢٩</ref>

===صلح و جنگ===
در سده پنجم و ششم میلادی قدرت نظامی حیره افزایش یافت. بنی لخم که اولین حاکمان حیره بودند، با قبیله بکر وقبیله های سلیم و هوازن و اعضای طایفه نمیر و بنی تمیم متحد شدند.<ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ١٨</ref>در این دوره، حیره گسترش پیدا کرد که سواحل جنوبی [[فرات]] تا بادیةالشام، واقع در غرب عراق کنونی را دربر می‌گرفت.<ref>اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ص ١٨۶- ١٨۵</ref>
در دوره عمر بن خطاب، خلیفه دوم و در جریان فتوحات وی، خالد بن ولید، حیره را محاصره کرد. محاصره حیره، در سال ۱۲ق. پس از نبرد نهر الدم رخ داد. این محاصره، با صلح بین اهل حیره و مسلمانان با دو شرط به سود مسلمانان به پایان رسید؛ یکی پرداخت جزیه و دیگری شورش نکردن علیه مسلمانان. با این دو شرط حیره، توسط سپاه اسلام فتح شد.<ref>فتوح البلدان، ص ٢۴۴؛ تاریخ طبری، ج ۴، ص ١۴٨١ و ١۴٨٠؛</ref>مسلمانان، پس از چندی با دخالت رستم فرخزاد، سردار ایرانی، حیره را از دست دادند، ولی دوباره به فرماندهی ابوعبیدة بن مسعود ثقفی حیره را فتح کردند.<ref>فتوح البلدان، ص ١٨</ref>
براساس منابع تاریخی، حاکمان حیره با بعضی از دولت ها نزاع وجنگ داشتند؛ از قبیل شیوخ غسانی <ref>ویل دورانت تاریخ تمدن، ج ۴، بخش اول، ص ١٩٩؛تاریخ یعقوبی، ج اول، ص ٢٠٣.</ref>و دولت بنی کنده <ref>تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ج سوم، قسمت اول، ص ٧١۵</ref>و با بعضی از دولت ها متحد بودن از قبیل ساسانیان <ref>تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، ج ٣، قسمت اول، ص ٧١٢ و ٧١١</ref>و دولت حمیران. <ref>اعراب حدود مرزهای روم شرقی و ایران، ص ١٩٠و ١٨٩</ref>

===دین و فرهنگ ===
حیره به علت موقعیت جغرافیایى‏اش محلِ برخورد و تماس فرهنگ‏هاى ساسانى و یونانى ـ رومى و مسیحى بود.ابتدا خود از این فرهنگ‏ها تأثیر گرفت و سپس این فرهنگ‏ها را به اعراب ساکن در شبه جزیره [[عربستان]] منتقل کرد<ref>المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام ج 7، ص 296</ref>حیریان علاوه بر بت پرستی که دین اجدادی آنان بود.<ref> الحیره،المدینه المملکت العربیه،ص 29ـ 30</ref>با یهودیت و مسیحیت و زرتشتی گری و مانویت نیز آشنا بودند.<ref>الحیره،المدینه المملکت العربیه،ص 29</ref> بیشتر ساکنان حیره مسیحیان نسطوری بودند.<ref>الاعلاق النفیسه، ص ٢٢۶.</ref>زبان سریانى براى مسیحیانِ حیره زبانِ علم و دین بود.<ref>مکتبه النهضه، ج 6، ص 628 ـ 269</ref>

===ویرانی===
بر پایه گزارش‌های تاریخی، با تأسیس کوفه، حیات سیاسی و اجتماعی حیره در مسیر زوال افتاد، آبادانی در آن کاهش یافت و در اوایل حکومت معتضد عباسی کاملاً ویران شد.<ref>مروج الذهب، ج ا، ص ۴۶۵</ref> برخی گفته‌اند برای برپایی ستون‌های [[مسجد کوفه]] از سنگ‌های قصرهای حیره استفاده کردند.<ref>جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی،ص ٨٢ و ٨١</ref>

==حیره در حکومت امام علی(ع)==
هنگامى كه امام علی(ع) [[کوفه]] را مركز حكومت خويش قرار داد. حيره همچنان مورد توجه او، كارگزاران و يارانش بود. <ref>تذكرة الخواص، ص ١٠٨؛كشف الغمه، ج ا، ص ٢٣٠.</ref> [[امام علی(ع)]] سپاه خود را در محلی بین حیره و کوفه که «جَرَعه» نام داشت، بسیج و تجهیز می‌کرد.<ref>الغارات،ص،105و106</ref>

==حیره، پایگاه پیروان اهل بیت(ع)==
بر طبق منابع تاریخی در جریان قیام مختار، او برای گرفتن کوفه اردوی خود را بین حیره و نجف به نام سبخه قرار داد. <ref>کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص ٢٧٣ و ٢٧٢</ref>و سال ۱۲۲ق  در جریان قیام زیدبن علی  در شهر کوفه، امیر کوفه به دلیل فعالیت های زید از آنجا خارج شد ودر حیره موضع گرفت. سپس درگیری شدیدی بین آنها و زید صورت گرفت که نتیجه آن به شهادت رسیدن زید بود.<ref>سیره و قیام زید بن علی، ص ٢٧٧، ٢٩٧، ٢٩٩، ٣١٧</ref>
خلفای عباسی شیعیان وسادات را مورد ظلم و ستم قرار می دادند آنها در شهر حیره بسیاری از شیعیان و سادات را زندانی یا به شهادت رساندند. <ref>تاریخ یعقوبی، ج 2، ص ٣۵٣، ٣۵٧، ٣۶٠، ٣۶۵</ref>منتصرعباسی وقتی به خلافت رسید دستور داد که دیگر کسی متعرض شیعیان حیره نشود. <ref>مروج الذهب، ج ٢، ص ۵۴٢</ref>

==حیره در روایات==
در روایات است که امام علی(ع) منطقه میان نجف تا حیره را به چهل هزار درهم از دهقانان خرید و برای این معامله، شاهدانی گرفت؛ چون می‌دانست مدفن او در این منطقه خواهد بود.<ref>بحار الأنوار، ج ٢٢ ،ص ٣۶</ref>[[امام صادق(ع)]] نیز قبر امام علی(ع) را در منطقه بین حیره و [[نجف]] معرفی می‌کرد و به زیارت می‌رفت.<ref>کامل الزیارات، ص ٣۴</ref>به گفته عبدالله بن سنان، وقتی امام صادق(ع) در حیره بود، بارها به زیارت آن محل رفته، آن را [[حرم امام علی|قبر علی بن ابیطالب(ع)]] معرفی می‌کرد.<ref>کافی، ج ١ ص ۴۵۶</ref>
==گالری==
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:حیره.jpg
پرونده:حیره۲.jpg
</gallery>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
*احمد بن عمربن رسته،الاعلاق النفیسه،مترجم حسین قره چانلو،انتشارات امیر کبیر1380ش
*بلاذری،احمد بن یحیی،فتوح البلدان،بیروت،دارومکتبه الهلال،1988م
*پیگولفسکایا،اعراب حدود مرزهای شرقی و ایران،مترجم رضا عنایت الله،تهران،وزارت فرهنگ وآموزش عالی موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی،1372ش
*جان اندرو بویل،احسان بارشاطر،تاریخ از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان،مترجم انوشه،انتشارات امیر کبیر،تهران،1386ش
*جواد علی،المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام،دارلعلم للملایین مکتبه النهضه،بیروت1391ش
*جواد علی،مکتبه النهضه،دارالعلم للملامیین،بغداد1978م
*حسین کریمیان،سیره و قیام زید بن علی،انتشارات علمی و فرهنگی،تهران1382ش
*حسینی عبدالزهرا،الغارات،دارالکتاب الاسلمی،بی جا،1410ق
*حمزه اصفهانی،حمزه بن الحسن،تاریخ سنی مسلوک الارض والانبیاء،بیروت،داره المکتب الحیاه،280ق
*زرین‌کوب، عبدالحسین. تاریخ ایران بعد از اسلام. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۲ش
*سبط ابن جوزی،یوسف بن قزاوغلی،تذکره الخواص،الشریف الرضی،قم1376ش
*فرهنگنامه زیارت،فصلنامه زیارت،شماره5،ص10
*گای لسترینج،جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی،مترجم محمود عرفان،شرکت انتشارات علمی وفرهنگی،تهران1377
*مسعودی علی بن الحسین،التنبیه والاشراف،مصر،دارالصاوی،344-345ق
*مسعودی،علی بن الحسین،مروج الذهب،قم،دارالهجره،1409ق
*هشام جعیط،کوفه پیدایش شهر اسلامی،مترجم ابوالحسن سروقدمقدم،بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی،مشهد،1372ش
*یوسف رزق الله غنیمه،الحیره:المدینه و المملکه العربیه،بغداد1936ق