در حال ویرایش کاربر:Gholampour/صفحه تمرین2

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
 | عنوان = پلکان خارجی کعبه
 | تصویر = پلکان خروجی کعبه.jpg
 | اندازه تصویر = 300px
 | توضیح تصویر = پلکان خارجی کعبه
 | بنيانگذار = قریش
 | تأسیس = 
 | کاربری = ورود به کعبه
 | مکان = [[مکه|شهر مکه]] در [[عربستان]]
 | نام‌های دیگر = نردبان خارجی کعبه • پلکان ورودی کعبه
 | وقایع مرتبط = قرائت خطبه مشهور پیامبر اسلام در فتح مکه در سال ۱۰ق بر بالای پلکان خارجی کعبه • نقل حدیثی از سوی ابوذر در فضیلت اهل‌بیت(ع) بر بالای پلکان خارجی کعبه
 | ظرفیت = 
 | مساحت = 
 | وضعیت = فعال
 | امکانات = 
 | شماره ثبت = 
 | معمار = 
 | سبک = 
 | بازسازی = در دوره های مختلف • دوره عثمانی • دوره سعودی
 | وبگاه = 
 | تخریب = 
 | عرض جغرافیایی = 21.422520 
 | طول جغرافیایی = 39.826220
 | توضیح نقشه = 
}}
{| class="wikitable" width="30%" align="left" style="border:1px solid #ddd; margin:1em 1em 1em 0; padding:1em; font-size:75%; background:#E3FFE3; clear: both"
!colspan="2" align="center" style="background-color: #baffba; font-size: 120%"|'''گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان خارجی کعبه'''
|-
|align="left"|پنج سال پیش از بعثت

|ساخت پله توسط قریش به دلیل بالابردن ارتفاع در کعبه.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰ هجری قمری

|قرائت خطبه مشهور توسط پیامبر بر بالای پلکان خارجی در فتح مکه.<ref>دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.</ref>
|-
|align="left"|سال

|نقل حدیثی در فضیلت‌های ائمه(ع) توسط ابوذر غفاری<ref>الامالی، ص482.</ref>

|-
|align="left"|قرن ۶ هجری قمری

|ساخت منبری بزرگ با نُه پله، پایه‌های چوبین و چهار چرخ.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref>
|-
|align="left"|سال ۷۶۶ق

|ساخت پلکان به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref>
|-
|align="left"|سال ۸۱۴ق

|تعمیر پلکان قبلی<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>
|-
|align="left"|سال ۸۱۸ق

|ساخت نردبان جدید توسط سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰۴۰ق

|ساخت پلکان جدید در دوره عثمانی با ۷ پله از چوب صنوبر که ورق مسی و آهنی داشت با چهار چرخ مسی<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۰۹۷ق

|ساخت پله به همراه نرده توسط احمد پاشا حکمران عثمانی جده و شیخ حرم<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۱۱۶ق

|ساخت و ارسال پلکان جدید توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند به جده.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۱۲۷ق

|خرید پلکان حاکم هند توسط حکمران جدید جده، محمد پاشا و ارسال به مکه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۲۴۰ق

|ساخت پلکان توسط محمد منورخان هندی با ۱۱ پله از چوب ساج، ویژه مردان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۰۰ق

|ساخت پله توسط کلب‌علیخان، نائب السلطنه رامپور هند با ۱۴ پله با ورق‌های نقره‌ای و تزئینات ویژه بانوان.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۷۵ق

|ساخت پلکان خارجی به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز با ۱۱ پله از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ در کارگاهی در مصر.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|-
|align="left"|سال ۱۳۷۶ق

|رونمایی از پلکان جدید توسط ملک سعود بن عبدالعزیز و گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در حج، برای شست‌و‌شوی درون کعبه.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref>
|}

'''پلکان خارجی کعبه''' یا '''نردبان خارجی کعبه'''، از سال‌های دور، برای ورود به درون [[کعبه]] استفاده می‌شد. در [[فتح مکه]]، [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(ص)]] بر نردبان خارجی کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. همچنین ابوذر غفاری، صحابی مشهور، با صعود از پلکان خارجی کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]]، حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت|اهل‌‌بیت(ع)]] نقل کرده است.

قبل از بازسازی کعبه توسط قریش، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، نخستین‌بار دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد. بر اساس گزارش‌ها، در سال های پس از بعثت، ممالیک مصر، پادشاهان عثمانی و حاکمان هند پلکان خارجی جدیدی برای کعبه ساختند.

در سال ۱۳۷۶ق، در دوران سعودی نیز به دستور [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] و با همراهی گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در [[مراسم حج]]، از نردبان ۱۱ پله‌ای جدید که از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش‌و‌نگار عربی طلایی رنگ، برای کعبه رونمایی شد.

== موقعیت و تاریخچه==
پلکان خارجی از سال‌های دور برای ورود به درون کعبه از سمت باب الکعبه که در دیوار شرقی کعبه میان رکن عراقی و رکن حجرالاسود و در فاصله حدود یک متری حجرالاسود قرار دارد،<ref>نگاه کنید به شفاء الغرام، ج1، ص1۸۶-۱۸۷.</ref> استفاده می‌شد.<ref>«پلکان کعبه»، ج۵، ص۳۸.</ref> به گزارش [[ازرقی]]، قبل از بازسازی کعبه، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از [[بعثت]]، به گزارشی به پیشنهاد [[ابوحذیفة بن مغیره مخزومی]]،<ref>اخبار مکه، ج1، ص171.</ref> نخستین‌بار جهت جلوگیری از ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه، دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص159-163.</ref> از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص174.</ref> 

=== فضیلت مکان ===
در [[فتح مکه]] (10ق) [[پیامبر(ص)]] بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود.<ref>دلائل النبوه، ج5، ص85؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص556.</ref> نیز در گزارشی، از صعود [[ابوذر]]، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر [[باب الکعبه]] و نقل حدیثی در فضیلت‌های [[اهل‌بیت(ع)]] یاد شده است.<ref>الامالی، ص482.</ref>

== بازسازی و معماری ==
پلکان یا نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد. ازرقی، مورخ و سیره‌نویس قرن سوم هجری، پلکان خارجی کعبه را از چوب ساج و به طول ۸/۵ ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای ۳/۵ ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله توصیف کرده است.<ref>اخبار مکه، ج1، ص310؛ التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> در قرن ۵ قمری، پهنای نردبان به اندازه ۱۰ نفر بود.<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص130، 135-136.</ref>

پلکان کعبه در قرن ۶ قمری، همچون منبری بزرگ با نُه پله، با پایه‌هایی چوبین توصیف شده که از چهار چرخ برای جابه‌جایی آسان استفاده می‌کرد و بالاترین پله با آستانه دَر، تماس داشت.<ref>رحلة ابن جبیر، ص62-63.</ref> در سال 766ق به دستور سلطان مملوکی مصر، [[شعبان بن حسین]]،<ref>اتحاف الوری، ج3، ص304؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص80.</ref> نردبان منبرمانند جدیدی برای کعبه ساخته شد که چهار پایه‌ای بود و هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص372.</ref> در سال 814ق برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138؛ اتحاف الوری، ج3، ص488.</ref>

سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به [[مؤید چرکسی]] در 818ق، نردبانی برای کعبه فرستاد که در [[موسم حج]] همان سال جایگزین نردبان پیشین شد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص529.</ref> گرچه گزارش دیگری مبنی بر ارسال نردبانی برای کعبه در 817ق به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر نیز موجود است.<ref>منائح الکرم، ج2، ص417.</ref> در گزارش سال 1040ق در دوران عثمانی، پلکان با طول تقریبی چهار متر، دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت و بر چهار چرخ مسی سوار بود.<ref>مفرحة الانام، ص69.</ref> در سال 1097ق [[احمد پاشا]]، حکمران عثمانی [[جده]] و [[شیخ حرم]]، پلکان جدیدی که همراه نرده بود، در 16 [[رمضان]] همان سال برای کعبه، بهره‌برداری کرد.<ref>منائح الکرم، ج5، ص19.</ref>

=== پلکان اهدایی حاکمان هند ===

در ۱۱۲۷ق [[محمد پاشا]]، از حکمرانان جده، پلکانی که در سال ۱۱۱۶ق توسط حسین حمیدان هندی، حاکم محلی هند، برای کعبه ارسال و به دست حاکم آن روز جده توقیف شده بود، را خرید و به کعبه فرستاد که پس از دریافت اجازه از [[دولت عثمانی]]، رنگ‌آمیزی و تزئین، بهره‌برداری شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141.</ref> [[محمد منورخان هندی]] نیز در سال 1240ق، پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع و عرض دو متر و طول پنج متر برای کعبه فرستاد که تا اواخر قرن 14ق در [[مسجدالحرام]] برای ورود ويژه مردان به کعبه از آن استفاده می‌شد و چندین بار نیز تعمیر شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص141-143.</ref> در سال 1300ق [[کلب علیخان]]، نایب السلطنه رامپور هند، پلکان ۱۴ پله‌ای که با ورق‌های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود، برای کعبه فرستاد که به علت تزئینات زیاد، برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref> 

== پلکان در دوره سعودی ==
در سال ۱۳۷۶ق، به دستور [[ملک سعود بن عبدالعزیز]] از نردبان ۱۱ پله‌ای جدید که از چوب قوی و روکش‌های نقره‌ای مزین به نقش‌و‌نگار عربی طلایی رنگ در مصر ساخته شده بود، برای کعبه رونمایی شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص142-143.</ref> کُردی، مورخ قرن چهاردهم قمری، به دو نوع پلکان خارجی در دوران خود اشاره کرده است. نردبان کوچک یک نفره و نردبان متحرک و عریض چند نفره که از نوع دوم، دو عدد کنار [[چاه زمزم]] نگهداری<ref>التاریخ القویم، ج4، ص140.</ref> و از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب [[پرده کعبه|پرده]]، تعمیرات و مراسم مربوط به گسترش‌های [[حرم]] استفاده می‌شد. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص441.</ref> 

=== پلکان خارجی امروزی ===
حاکمان سعودی در سال ۲۰۰۰م در [[مراسم شستن کعبه]]، با همراهی تعدادی از هیئت‌های اسلامی حاضر در [[حج]]، پلکان خارجی جدیدی از چوب ساج با طول ۵۶۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۴۸۰ سانتی‌متر، عرض ۱۸۸ سانتی‌متر و وزن ۶.۵ هزار کیلوگرم افتتاح کردند که با ۲۴ باطری کار می‌کند و به‌طور خودکار کنترل می‌شود. همچنین این پلکان، دارای یک مخزن آب برای شستن کعبه و مخزن آب تهویه مطبوع است.<ref>[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]، سایت المواطن.</ref>

== گالری ==
<gallery>
پرونده:پلکان قدیمی کعبه.jpg|بندانگشتی|تصویری از پلکان قدیمی کعبه
پرونده:نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه.jpg|بندانگشتی|نمایی دیگر از پلکان خارجی کعبه
پرونده:نمایی از پلکان جدید کعبه.jpg|بندانگشتی|تصویری از پلکان جدید کعبه
پرونده:نمایی از انتقال پلکان ورودی.jpg|بندانگشتی|تصویری از انتقال پلکان ورودی
پرونده:مشخصات پلکان جدید.jpg|بندانگشتی|مشخصات پلکان جدید
پرونده:تعمیر نردبان خارجی کعبه.jpg|بندانگشتی|تعمیر نردبان خارجی کعبه
پرونده:انتقال پلکان ورودی کعبه.jpg|بندانگشتی|انتقال پلکان ورودی کعبه
پرونده:امکانات پلکان جدید.jpg|بندانگشتی|امکانات پلکان جدید



</gallery>

== جستارهای وابسته ==

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7558
 | عنوان = پلکان کعبه
 | نویسنده = ابوالفضل ربانی
}}
*'''اتحاف الوری''': عمر بن محمد بن فهد (درگذشت 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.
*'''اخبار مکه''': الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
*'''الامالی''': الطوسی (درگذشت 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق.
*'''پلکان کعبه''': ابوالفضل ربانی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ۱۳۹۲ش.
*'''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.
*'''تاریخ عمارة المسجدالحرام''': فوزیه حسین مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1406ق.
*'''التاریخ القویم''': محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
*'''دلائل النبوه''': البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
*'''رحلة ابن بطوطه''': ابن بطوطه (درگذشت 779ق.)، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.
*'''رحلة ابن جبیر''': محمد بن احمد (درگذشت 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.
*'''سفرنامه ناصر خسرو''': ناصر خسرو (درگذشت 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش.
*'''شفاء الغرام''': محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
*'''مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
*'''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
* '''[https://www.almowaten.net/2022/08/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B9%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%A9/ «مواصفات سلم الكعبة المشرفة»]'''، سایت المواطن، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
{{پایان}}

==مقاله‌های مرتبط==
{{کعبه}}