در حال ویرایش کاربر:Kamran/صفحه تمرین۱

از دیگر آثاری که عیاشی از آن گزارش می‌دهد، چاهی منسوب به امام سجاد(ع) است که گفته می‌شود [[امام باقر(ع)]]، در دوران کودکی درون آن افتاده<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.</ref> و یکی از فرقه‌های شیعه به نام [[ناووسیه]] که به مهدویت امام صادق(ع) معتقد بوده‌اند،<ref>الملل و النحل، ج۱، ص۱۶۶.</ref> ورود امام صادق(ع) به این چاه را سرآغاز غیبت ایشان دانسته‌اند.<ref>المدینة المنوره، ص۹۵.</ref> این چاه که زائران به آن تبرک می‌جسته و از آب آن برای [[شفا]] یافتن بهره می‌برده‌اند،<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.</ref> میان در اول و میانی این آرامگاه قرار داشته است.<ref>التعریف بما آنست الهجره، ص۱۲۱.</ref>



راه فرع
راه فرع یکی از دو راهی است که در سده های اخیر مسیر سفر از مکه به مدینه بوده است. راه دیگر را راه سلطانی می نامیدند. این دو را در نزدیکی مدینه در مسجد شجره به هم می رسیدند.<ref>دلیل الحج، ص 166</ref> 

منازل راه فرع چنین بود: وادی فاطمه، بئر عسفان، قضیمه، رابغ، بئر رضوان، ام الضباع، ریّان، سمت الاَبیَض، بئر العذب، بئر الماشی و مسجد شجره(سفرنامه مکه حسام السلطنه ص 132) در سال 1297 که حسام السلطنه از مکه به مدینه حرکت می کند کاروان ها از راه فرع حرککت می کنند که طول مسیر ده روز بوده است. (ص132) او گزارش کاملی از مسیر سفرش در سفرنامه آورده است.

همین راه فرع را با عنوان راه فرعی محمد صادق پاشا در دلیل الحج للوارد الی مکه و المدینه من کل فج توضیح داده است. (ص160 )

برخی منابع راه فرع را راهی از رابغ به مدینه معرفی کرده اند. ایوب صبری پاشا مراحل این راه را از رابغ به مدینه اینچنین نام برده است: بئر رضوان، به فاصله سیزده ساعت از رابغ، روستای ابو ضیاعة، دوازده ساعت بعد از بئر رضوان، روستای ریان، ده ساعت بعد از ابوضیاعة، صمد، هشت ساعت بعد از ابوضیاعة، مجز، بئر ماشی، دوازده ساعت بعد از مجز، بئر ماشی تا مدینه نیز دوازده ساعت راه است. <ref>موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، ج5، ص 159-160</ref>

نام این راه از مکانی گرفته شده که در این راه قرار داشت. فُرع نام مکان بزرگی بوده از اعمال مدینه. صفراء جزو فرع به شمار می‌آمده است. گفته شده که مسجد البرود که پیامبر در مکان آن نماز خوانده است در فرع قرار داشت.<ref>معجم ما استعجم، ج3، 1020</ref> ایوب صبری پاشا از مسجد فرع در راه مکه به مدینه یاد کرده است که در منطقه فرع قرار داشته است.<ref>موسوعه مراه الحرمین، ج4، ص 822</ref>


خانه امام سجاد 

در منابع تاریخی از چند مکان در مدینه به عنوان خانه امام سجاد یاد کرده‌اند. 

== در جوار بقیع ==
بنابر گزارش منابع تاریخ محلی مدینه، خانه امام سجاد همان جایی بود که بعدها [[اسماعیل بن جعفر صادق(ع)]] در آن دفن شد. اسماعیل بن جعفر در قرن هشتم آرامگاه بزرگی داشته است که به گفته [[مطری]] تاریخ‌نگار این قرن در غربِ قبه عباس و چهار امام قرار داشت‏، عرصه این آرامگاه و آنچه در اطراف آن بود از جهت شمال بنا، تا در [[بقیع]] در آن زمان خانه زین العابدین بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=121 التعریف بما انست الهجره، ص 119]</ref> سمهودی می‌نویسد که یقال... اما سمهودی از سنگ نوشته نقل می‌کند.

سمهودی‌(911) تاریخ‌نگار مدینه، بعد از نقل گزارش مطری گزارش مشاهدات خود را می‌نویسد. او می‌نویسد: در ميان در وسطى و آخرى اين آرامگاه، قطعه سنگى نصب شده است و در آن نوشته شده: «باغ موجود در سمت غربى اين حرم را حسين بن ابى الهيجاء به اين حرم وقف نمود.» و در ذيل اين وقفنامه آمده است كه محوّطه اين حرم (عرصة المشهد)، خانه متعلق به امام زين العابدين است و مسجد هم منتسب به آن حضرت مى ‏باشد و چاه موجود در محوطه، چاهى است كه از آب آن براى استشفاى مريضان استفاده مى‏شود. 

مسجدی در کنار باغی که جنب آرامگاه اسماعیل بن جعفر قرار داشته به امام زین العابدین منسوب بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=306 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 306]</ref>

== محله بنی هاشم ==
به نوشته جعفریان: در محله بنى هاشم كه طى سال 1363 به بعد تخريب شد، دو منزل وجود داشت كه به «دار على بن الحسين» و «دار جعفر بن محمد» عليهم السلام مشهور بود. اين مكان كه اكنون تخريب شده، در همان فضايى قرار داشت كه اكنون سنگفرش شده و ميان درِ اصلى بقيع تا حرم رسول خدا صلى الله عليه و آله است. در منابع شيعه توصيه به خواندن نماز در اين دو خانه شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 351</ref><ref>بحار الأنوار، ج 97، ص 225</ref>

== عُنابَه ==
در منابع جغرافیای مدینه، از محلی به نام عُنابَه یاد شده که در نزدیکی مدینه (بین توز و سمیراء) و محل زندگی بنی کلاب بود. گفته شده که امام زین العابدین در این مکان سکونت داشته است.<ref>المغانم المطابه، ص 284؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=393 وفاء الوفاء، ج4، ص 393]</ref> 


منابع

فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، و جاسر، حمد. ۱۳۸۹–۱۹۶۹. المغانم المطابة في معالم طابة. ۱ ج. ریاض - عربستان: دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر.
موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الافاق العربیه، 1424ق.
<references />مسجد الاجابه

موقعیت کنونی

مسجد الاجابه در شمال شرق بقیع قرار دارد. در کناره خیابان ملک فیصل و حدود ۵۸۰ متر از مسجدالنبی فاصله دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=33 مساجد الاثریه، ص ۳۳؛] معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد۲، ص 187</ref> این مسجد مسجد یکبار در سال ۱۹۷۹ / ۱۳۹۹ قمری یکبار بازسازی شد<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد ۲، ص ۱۹۸</ref> و بار دوم در سال ۱۴۱۸ قمری بازسازی شد و توسعه یافت و مساحت آن حدود ۲۱۰۰۰ متر مربع است. این مسجد یک گنبد هشت ضلعی و یک گلدسته دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=34 مساجد الاثریه، ص۳۴]؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۲۱۰</ref> 

تاریخ پیدایش و نام مسجد

مسجد الاجابه در محله یا روستای بنی معاویه در مدینه ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=140 التعریف بما انست الهجره، 140]</ref> نام این مسجد به گونه‌ای در منابع آمده است که گویا از زمان پیامبر وجود داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=36 مساجد الاثریه، ص ۳۶]</ref> روایات حاکی از این است که پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است. بنابر روایات او در این مسجد نماز خواند و عبادت کرد و پس از عبادتش به اصحاب اطلاع داد که از خدا خواستم که امت من دچار گرسنگی و غرق و اختلاف داخلی نشوند. دو خواسته اول اجابت شد و یک خواسته آخر اجابت نشد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=34 مساجد الاثریه، ص 34-35]</ref> از این رو است که این مسجد را مسجد الاجابه نامیده‌اند. 

تاریخ بنا

قدیم ترین اطلاع درباره بنای مسجد اجابه، گزارشی ابن زباله است. در زمان او یعنی در نیمه نخست سده هفتم قمری، این مسجد ویران شده بود و تنها ستون ها و محراب آن باقی مانده بود.<ref>الدره الثمینه، ص 128</ref>مطری در نیمه قرن هشتم نیز به خراب بودن مسجد اشاره می کند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=140 التعریف بما انست الهجره، ص 140]</ref>


سمهودی در سال ۸۴۴ در سمهود به دنیا آمد.
سمهودی تالیفات بسیاری داشت. برخی از منابع تا ۳۸ کتاب از او نام برده‌اند.<ref>وفاء الوفا، ج۱، ص۴۳-۴۷</ref>
سمهودی در سال 780 به حج آمد. چون به حج نرسید در مکه یک سال اقامت کرد. از سال ۸۷۳ در مدینه اقامت گزید.<ref>[https://archive.org/details/Dawou_Lami/Dwu_Lamea_05/page/n245/mode/2up الضوء اللامع، ج۵، ص ۲۴۶]</ref>


==شفاء السقام فی زیارة خیر الانام==
==محتوای کتاب==
این کتاب ده باب دارد که همگی به نقل احادیث مرتبط به زیارت پیامبر و بررسی سندی و محتوایی این روایات پرداخته‌اند. نویسنده این کتاب را در نقد آرای ابن تیمیه نگاشته و تلاش می‌کند استحباب زیارت قبر پیامبر را در اثر خود به اثبات برساند. 
نویسنده در باب نخست و دوم کتاب روایاتی را که فضیلت زیارت قبر پیامبر را نشان می‌دهند جمع‌آوری کرده و آن ها را از نظر سند و محتوا بررسی کرده و صحت و قابل اعتماد بودن آن‌ها و دلالتشان بر استحباب زیارت قبر رسول خدا را نشان داده است. در باب سوم و چهارم گزارش سفر صحابه و تابعین به قصد زیارت قبر رسول خدا را نقل کرده و فتوای علمای مذاهب را در استحباب زیارت نقل کرده و نشان داده که علمای مذاهب و سنت مسلمانان جمع بین حج و زیارت رسول خدا بوده است. در باب چهارم نویسنده استدلال‌های فقهی برای استحباب قبر رسول خدا بیان کرده است و برای این کار از حکم قرآن و سنت و اجماع و قیاس در این باب سخن گفته و درباره معنای زیارت و انواع آن بحث کرده تا استحباب زیارت رسول الله را اثبات کند. او همین شیوه را برای اثبات استحباب سفر به قصد زیارت قبر رسول خدا در باب ششم پیش گرفته و در باب هفتم به شبهاتی که ابن تیمیه درباره سفر به قصد زیارت مطرح کرده پاسخ داده است. در این فصل درباره محدوده دلالت حدیث شد الرحال و حکم تبرک و نسبت شرک و زیارت پرداخته شده است. باب هشتم در بیان استدلال‌ها برای جواز توسل و استغاثه و شفاعت طلبی از پیامبر است. باب نهم درباره زنده بودن پیامبر در قبور است و باب دهم کتاب درباره شفاعت است.

بقیع در آینه نگاره‌های هنری کتابی است شامل آلبومی از تصاویر نگاره‌های مرتبط به قبرستان بقیع که از قرن دهم قمری تا قرن سیزدهم نقاشی شده‌اند. بیشتر این نگاره‌ها در نسخه‌های خطی کتاب‌های راهنمای حرمین یا طومارهای حج نقاشی شده‌اند و در کنار منابع مکتوب بخشی از اسناد ترسیمی و تصویری درباره بقیع را تشکیل می‌دهند. این کتاب اثر احمد خامه‌یار است و در قطع رحلی و 199 صفحه به همت پژوهشکده حج و زیارت در سال 1403 شمسی منتشر شده است. بعد از مقدمه‌ علمی کتاب که نویسنده در آن به معرفی قبرستان بقیع و بررسی و طبقه‌بندی نگاره‌های بقیع پرداخته است، مجموعه 110 نگاره از بقیع به ترتیب قدمت تاریخی به صورت رنگی به چاپ رسیده است. 
==معرفی==
کشیدن نقاشی‌هایی که قبرستان بقیع و مقبره‌ها و بارگاه‌های مشهور آن را به تصویر می‌کشد سابقه دیرینه دارد. این نقاشی‌ها در عمدتا در نسخه‌های خطی آثار و متونی که با تاریخ و فضایل مکه و مدینه و مناسک حج مرتبط بودند و راهنمای اماکن و زیارت به حساب می‌امدند سابقه‌ داشته است. بخشی از نگاره‌ها از بقیع نیز در طومارها و پوسترهای زیارتی خطی و چاپی ترسیم شده اند و گاه نیز نگاره‌هایی از بقیع در دیوارنگاره‌ها نقش بسته است. بیشترین تعداد نگاره‌های بقیع رد نسخه‌های متعدد کتاب فتوح الحرمین محیی ‌الدین لاری که منظومه‌ای به زبان فارسی در شرح آداب و مناسک حج و معرفی اماکن حرمین است و به عنوان راهنمای حج‌گزاران به کار می‌رفته ترسیم شده‌اند. از این کتاب بیش از 150 نسخه خطی باقی مانده که بسیاری از آنها حاوی نگاره‌ها از اماکن حرمین از جمله بقیع است. افزون بر آن‌ها کتاب‌هایی مانند حج‌نامه احمد، منظومه ترکی صفات الحرمین و طومارها و گواهی‌نامه‌های حج شامل تصاویر نقاشی شده از بقیع اند. قدیم ترین نگاره‌های باقی مانده از بقیع که تصویر آن در این کتاب به چاپ رسیده از سال 927 و مربوط به یکی از نسخه‌های فتوح الحرمین است. 
=ساختار کتاب=
کتاب بقیع در آینه نگاره‌های هنری دو بخش دارد. بخش نخست کتاب با عنوان مقدمه علمی در 68 صفحه در آغاز به معرفی قبرستان بقیع و مهم‌ترین بارگاه‌ها و قبور آن از جمله ساختمان بارگاه امامان(ع) پرداخته و در ادامه به معرفی نگاره‌های باقی مانده از بقیع می‌پردازد. در این بخش نویسنده آثار حاوی نگاره‌های بقیع را دسته‌بندی کرده، از بازه زمانی ترسیم نگاره‌ها سخن گفته، و الگوهای ترسیم و سبک نقاشی و میزان واقع‌گرایی نگاره‌ها را شناسایی و با هم مقایسه کرده است. نگاره‌های بقیع از نظر میزان وفاداری به اطلاعات کتاب فتوح‌الحرمین، سبک نقاشی بناها و نیز تعداد بناهایی که ترسیم کرده‌اند با هم متفاوتند. <ref>بقیع در آینه نگاره‌های هنری، ص 43-58</ref> نویسنده همچنین محتوای نگاره‌ها را از نظر میزان واقع‌گرایی و اطلاعاتی که از قبرستان بقیع و جانمایی قبرها و بازنمایی معماری بارگاه‌ها به  دست می‌دهند مورد بررسی قرار داده است. نگاره‌های موجود به طور کلی دو نوع هستند. بخشی از این نگاره‌ها واقع‌گرا هستند هر چند میزان دقت و واقع‌گرایی آن‌ها متفاوت است اما برخی دیگر به طور کلی تیپیکال و غیر واقعی اند که در آن ها ویژگی‌های معماری بناها مطابق با واقع ترسیم نشده است.<ref>بقیع در آینه نگاره‌های هنری، ص63</ref>
بخش دوم کتاب (از صفحه 71 تا 186) شامل آلبوم رنگی 115 نگاره از بقیع است. نخستین نگاره متعلق به نسخه‌ای از کتاب صفات‌الحرمین و مربوط به سال 927 قمری است. نگاره‌ها به ترتیب تاریخ خلق اثر چیده شده است و آخرین نگاره متعلق به سال 1339 است که نقاشی بارگاه امامان(ع) بقیع رو یک کاشی از تکیه معاون الملک است.
== اطلاعات نشر ==
این کتاب به همت پژوهشکده حج و زیارت و به قلم احمد خامه‌یار در سال 1403 توسط نشر مشعر در 500 نسخه منتشر شده است. کتاب 199 صفحه دارد و در قطع رحلی و به صورت تمام رنگی منتشر شده است و شامل بیش از صد تصویر رنگی از نگاره‌های بقیع و تصاویر قدیمی مدینه است.

جمال الدین مطری
==نام==
نام کاملش محمد بن احمد بن محمد المطری بود. با لقب‌های جمال‌الدین و جمال المطری شناخته می‌شود. همچنین او را با شناسه‌‌های انصاری، سعدی، عبادی و مدنی هم یاد کرده‌اند. 
==زندگی==
پدر بزرگش در طور سیناء زندگی می‌کرد و از آنجا به شهر مَطَریه در مصر هجرت کرد. پدرش احمد از مطریه به مدینه آمد و در مدینه او را به مَطَری می‌شناختند<ref>التحفه اللطیفه، ج۱، ۱۰۷</ref>
جمال‌الدین در سال ۶۷۱  یا به قولی 673 قمری در مدینه به دنیا آمد. <ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص413</ref> (برخی نیز تاریخ تولد او را ۶۷۶ دانسته‌اند. الدرر الکامنه ابن حجر) 
پدرش احمد از موذنان مسجدالنبی بود.<ref>التحفه اللطیفه، ج۱، ص۲۷</ref> جمال‌الدین مطری از موذنان بزرگ مسجد نبوی بود. (الدرر الکامنه) 
==استادان ==
فهرستی از استادان او در مدینه به شرح زیر است: 
ابی الیمن ابن عساکر (م686ق) نویسنده کتاب تحفه الزائر
شرف الدین دمیاتی (۷۰۵ق.)، استاد حدیث،
علی بن احمد العراقی (م. ۷۰۴) که در اسکندریه او را دید
الشهاب احمد بن اسحاق ابرقوهی(م ۷۰۱) 
محمد بن القطب العسقلانی (۷۰۴)
==مناصب==
او را نایب قاضی شرف الدین الامیوطی دانسته اند.<ref>التحفه اللطیفه، ج۲، ص۴۱۴</ref>
او از [[مؤذنان مسجد نبوی]] بود و به صدای خوش شهرت داشت و پس از پدرش ریاست مؤذنان [[مسجد نبوی]] را برعهده گرفت. هنگامی که به سال 726ق.<ref>سفرنامه ابن بطوطة، ص17، «مقدمه» </ref><ref>مدینه‌شناسی، ص183</ref> [[ابن بطوطة]] به مدینه سفر کرد، ریاست مؤذنان حرم با او بود.<ref>رحلة ابن‌ بطوطة، ج1، ص357</ref> [[عبدالله بن فرحون]]، دانشور معاصر محمد مطری، در کتاب خود به نیکی از او یاد کرده است.<ref>نصیحة المشاور، ص28</ref> وي به سال 741ق. در مدینه درگذشت و در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد.<ref>التحفة اللطیفة، ج5، ص538-542</ref>
==سفرها==
او به مکه برای حج‌گزاری سفر کرد. افزون بر آن در سال‌های ۶۹۶ و ۷۲۷ به طائف رفت. او در سال ۶۹۷  و ۷۲۷ به اسکندریه سفر کرد. (مقدمه التعریف، ص ۱۸)
منابع کتاب دیگری برای او یاد نکرده‌اند. (مقدمه التعریف ص ۱۹)