در حال ویرایش کوفه

{{جعبه اطلاعات شهر

| عنوان            =شهر کوفه

| تصویر            =کوفه.jpg

| توضیح تصویر   =نمایی از مسجد و شهر کوفه

| اندازه تصویر     =

| طول جغرافیایی    =44.370690

|عرض جغرافیایی     =32.046921

| ویژگی            =از شهرهای مهم [[عراق]] و شهرهای مهم شیعیان

| کشور             = عراق

| استان            =[[نجف]]

| مساحت            =

| جمعیت کل         =سال 50 -53 ه.ق 140 هزار نفر، هم‌اکنون بیش از ۳۰۰ هزار نفر

| نام محلی         =

| زبان             =عربی

| نژاد             =

| ادیان            =

| مذهب             =[[شیعه]]

| جمعیت مسلمان     =

| جمعیت شیعه       =

| نام قدیم         =کوفان، سورستان، خَدّ العَذْراء، کوفة الجُند، کوفة الخُلد، منزل جهاد و دارالهجرة

| سال تأسیس        =سال ١٧ه. ق

| قدمت             =قبل از [[اسلام]]

| پیشینه اسلام      =

| پیشینه تشیع      =

| وقایع مهم        =

| مکان‌های تاریخی     =

| زیارتگاه         =[[مرقد میثم تمار]]، [[مرقد هانی بن عروه]]، [[مرقد مسلم بن عقیل]]، [[مرقد مختار ثقفی]]، [[مدفن ذوالکفل پیامبر(ع)]]

| قبرستان‌ها        =

| حوزه علمیه       =

| مساجد            =[[مسجد کوفه]]، [[مسجد سهله]]، [[مسجد صعصعه بن صوحان]]

|حسینیه‌ها          =

| مؤسسات           =

| مذهبی            =

| اجتماعی          =

| سیاسی            =

}}
{{ناوبری عمودی اربعین}}
'''کوفه''' از مهمترين شهرهاي جهان اسلام و یکی از شهرهای [[عراق]] و دومین شهر ساخته‌شده توسط مسلمانان است. شهر کوفه در طول تاریخ  و بخصوص در دو سده نخست هجری، بستر حوادثی بوده که برخی از آن‌ها نقطه عطف تاریخ سیاسی و فرهنگی دنیای [[اسلام]] شده است. از آن میان می‌توان به فتح بخش عمده‌ای از کشور پهناور [[ایران]] به‌دست کوفه‌نشینان، نقش کوفیان در حوادث سه ده نخستین اسلامی به‌ویژه در ماجرای قتل [[عثمان]]، پدید آمدن جریانات مختلف سیاسی، فقهی، حدیثی و کلامی در این شهر، مرکزیت این شهر برای قیام‌های عمده ضدّ اموی و بالاخره نقش کوفیان در برپایی [[دولت عباسی]] اشاره کرد.

[[مسجد کوفه]] از بناهای مهم این شهر و زیارت‌گاه شیعیان است. طبق روايات، اين شهر مدفن بسياري از انبياء اوصيا، اوليا، صلحا و علماست.

در وجه تسميه كوفه چند قول وجود دارد، یکی آن‌كه كوفه به‌معناي جايي است كه در آن ريگ و شن باشد؛ برخي نيز گفته‌اند، به‌سبب وجود كوه كوچكي در آن‌جا، كه به كوفان معروف است، اين منطقه را كوفه ناميده‌اند.
==نام‌های کوفه==
پیش از اینکه مسلمانان شهر کوفه را بنا کنند، منطقه‌ای که شهر در آن بنا شد نام‌هایی مانند کوفان و سورستان داشته است.<ref>لسان العرب، ج١٢، ص١٨٨؛ تاریخ الکوفه، ص١5٨.</ref><ref>خطط الکوفة و شرح خریطتها، ص٩؛ تخطیط مدینة الکوفه، ص١١.</ref> 

بعدا که شهر بنا شد آن را کوفة الجند می‌نامیدند زیرا محل زندگی لشکریان عرب بود. <ref>معجم البلدان، ج4، ص4٩١.</ref> این نام در برخی منابع به صورت کوفة الخلد ضبط شده است.<ref>معجم ما استعجم، ج4، ص١١4٢.</ref>

==== دلیل نام‌گذاری ====
آنان که این واژه را عربی دانسته‌اند ریشه آن را چنین توجیه کرده اند:‌ برخی کوفه را برگرفته از «تکوّف» به معنای تجمّع، و علت نام‌گذاری را تجمع لشکریان مسلمان در این شهر می‌دانند.<ref>مختصر کتاب البلدان، ص١54.</ref> برخی دیگر کوفه را به معنای ریگ قرمز رنگ و علت نام‌گذاری را فراوانی این نوع ریگ در آن می‌دانند.<ref>لسان العرب، ج١٢، ص١٨٨.</ref>

گروهی «کوفه» را برگفته از لغت «کوفان» به معنای ریگ‌های دایره‌ای شکل دانسته‌اند که در این منطقه فراوان بوده است.<ref>لسان العرب، ج١٢، ص١٨٨.</ref> همچنین کوفان را به معنای «دایره‌ای شکل» گفته‌اند<ref>معجم البلدان، ج4، ص4٩٠.</ref> و شاید به دایره‌ای شکل بودن شهر در آغاز تأسیس نظر داشته‌اند. بعضی نیز گفته‌اند که کوفان نام کوه کوچک یا تپه‌ای شنی بوده پس از بنا نهاده شدن کوفه، این تپّه در مرکز شهر قرار گرفت.<ref>الروض المعطار فی خبر الاقطار، ص501.</ref>
دلایل دیگری هم درباره ریشه کلمه و دلیل نام‌گزاری آن طرح شده است. <ref>معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج4، ص١١4٢؛ معجم البلدان، ج4، ص4٩١.</ref><ref>معجم البلدان، ج4، ص4٩١.</ref><ref>تخطیط مدینة الکوفه، ص١5.</ref>

== فضیلت کوفه ==
به روایتی، از رسول خدا(ص) کوفه یکی از چهار شهر برگزیده خدوند است و منظور از طور سينين در قرآن، (تین 2) كوفه است.<ref>الخصال: ج 1 ص 225.</ref>

و به روایتی از امام صادق(ع) يك درهم صدقه در كوفه معادل صد درهم در غير آن و دو ركعت نماز در آن معادل صد ركعت در غیر آن است.<ref>وسائل الشیعه: شیخ حر عاملی، ج 5 ص 258</ref>
==انبیا در کوفه==

در پاره‌ای از روایات، تاریخچه این شهر به زمان [[سجده]] [[ملائکه]] بر [[آدم(ع)]] برمی‌گردد.<ref>بحارالانوار، ج١١، ص١4٩و ج١٠٠، ص٢٣٢.</ref> 

==== نوح ====
یکی از روستاهای این شهر واقع در غرب آن به‌عنوان محل زندگی [[حضرت نوح(ع)]] و ساختن کشتی مطرح شده است.<ref>بحارالانوار، ج١١، ص٣٣٢ و ج١٠٠، ص٣٨6.</ref> همچنین محل تنوری که فوران آب از آن نشانه بروز طوفان نوح(ع) بوده، در [[مسجد کوفه]] تعیین شده است.<ref>بحارالانوار، ج١٠٠، ص٣٨6 و ٣٨٧؛ معجم البلدان، ج4، ص4٩٢.</ref> و براین اساس هنوز در مسجد کوفه محل‌هایی با عنوان‌های مکان کشتی نوح و نیز تنور، علامت‌گذاری شده و نیز محل نماز نوح را «مسجد» معرفی کرده‌اند.<ref>بحارالانوار، ج١٠٠، ص٣٨6 و ٣٨٧.</ref> همچنین محل به آب‌انداخته شدن کشتی نوح(ع) رودخانه فرات عنوان شده است.<ref>بحارالانوار، ج١١، ص٣٣٣.</ref>

==== ابراهیم ====
همین‌طور از این شهر به‌عنوان محل زندگی [[حضرت ابراهیم(ع)]] نیز یاد شده است، چنان‌که محل ساختن منجنیقی که حضرت ابراهیم(ع) را به‌وسیله آن در آتش‌ انداختند، این شهر ذکر کرده‌اند.<ref>بحارالانوار، ج١٢، ص36.</ref>

==== هود، ذوالکفل، یونس ====
[[مدفن حضرت هود(ع)]]، ناحیه نُخَیلَه که در فاصله دو فرسخی شمال کوفه واقع است، معرفی شده است. و نیز در شمال شرقی کوفه روستایی به نام «قریة ذی الکِفْل» واقع شده که محل زندگی و [[مدفن ذوالکفل پیامبر(ع)]] می‌باشد. برخی نیز مسجد کوفه را محل رویش بوته کدویی دانسته که [[حضرت یونس(ع)|یونس پیامبر(ع)]] را پوشانید.<ref>بحارالانوار، ج١٠٠، ص٣٩4.</ref> و بالاخره مسجد کوفه به‌عنوان محل نماز ١٠٧٠ پیامبر(ع) معرفی شده است.<ref>بحارالانوار، ج١٠٠، ص٣٨٩.</ref>
==تأسیس==
کوفه در سال هفده هجری تأسیس شد.<ref>تاریخ الطبری، ج٣، ص١45 به بعد.</ref>مسلمانان پس از فتح مدائن، در آنجا ساکن شدند. اما به دلیل ناسازگاری با وضع هوای مدائن، شهر کوفه را بنا نهادند. <ref>تاریخ الطبری، ج٣، ص١45 به بعد.</ref>

کوفه هنگام تأسیس در فاصله نیم فرسخی کناره غربی نهر [[فرات]] بنا شد،<ref>رحلة ابن‌بطوطه، ص٢٢٠.</ref> بنابراین از طرف شرق، محدود به این رودخانه بود و از طرف غرب به بیابانی که به‌سمت [[شام]] و [[عمان]] امتداد داشت، محدود می‌شد که شهر [[نجف]] کنونی جزئی از این بیابان بود و در ناحیه غربی کوفه قرار داشت.<ref>دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیه، ج٣، ص٣64.</ref>

در جنوب غربی کوفه و در فاصله یک فرسخی آن، [[شهر حیره]] که در آن زمان، شهری بسیار آباد و مرکز حکومت [[آل منذر|آل‌مَنْذَر]] (مَناذِرَة) بود، قرار داشت.<ref>استراتیجیة الفتوحات الاسلامیة، الطریق الی المدائن، ص4٧؛ معجم البلدان، ج٢، ص٣٢٨.</ref>

در طرف شمال آن، شهر یا منطقه آباد وسیعی وجود نداشت. در این سمت می‌توان از [[نخیله]] در فاصله دو فرسخی شمال کوفه<ref>کربلاء، ص٢٧٢.</ref> و از کربلا در هشت فرسخی شمال غربی آن نام برد.<ref>جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ص٨١.</ref>

== موقعیت کنونی شهر کوفه ==
کوفه امروزه یکی از شهرهای استان نجف است و در ده کیلومتری شرق [[نجف|شهر نجف]] قرار گرفته است. 

ارتفاع آن از سطح دریا حدود ٢٢ متر و ارتفاع عمودی آن از سطح رودخانه [[فرات]] که در شرق آن قرار دارد حدود 5-6 متر می‌باشد. البته این ارتفاع در شرق، غرب و مرکز کوفه متفاوت است. بدین‌ترتیب که ارتفاع در شرق کوفه که به فرات نزدیک‌تر می‌باشد، پایین‌ترین آن 5 متر و در غرب آن که از رودخانه دورتر است ارتفاع تا 36 متر می‌رسد.<ref>تخطیط مدینة الکوفة، ص٣٢.</ref>

== زیارتگاه‌های کوفه ==
برخی بناهای کهن و مقدس در شهر کوفه، زیارتگاه‌ شیعیان است. از جمله مسجدهای کهن این شهر مانند: 
* [[مسجد کوفه]]
* [[مسجد سهله]]
* [[مسجد صعصعه بن صوحان]]
همچنین مدفن برخی از شخصیت‌های اسلام و صحابه امامان(ع) در این شهر قرار دارد. از جمله: 
* [[مرقد میثم تمار|مقبره میثم تمار]]
* [[مرقد مسلم بن عقیل|مقبره مسلم بن عقیل]]
* [[مرقد هانی بن عروه|مقبره هانی بن عروه]]
* [[مرقد مختار ثقفی|مقبره مختار ثقفی]]
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==

{{منابع}}

{{برگرفتگی

|پیش از لینک = کتاب

|منبع = کوفه از پیدایش تا عاشورا، صفری فروشانی، نعمت‌الله.

|پس از لینک = بخش «كوفه»، ص15-42،

| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1254
}}

*'''مختصر كتاب البلدان''': احمد بن محمد همدانى معروف به ابن‌فقيه، ليدن، مطبع بريل، ١٣٠٢ه.ق.

*'''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.

*'''معجم البلدان''': ياقوت بن عبدالله حموى بغدادى، بيروت، دار احياء التراث العربى.

*'''الروض المعطار''': محمد بن عبدالمنعم الحمیری (درگذشت 900ق.)، به کوشش احسان عباس، بیروت، مکتبة لبنان، 1984م.

*'''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م.۴۸۷ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۰۳ق.

*'''تاريخ الكوفه''': سيدحسين براقى نجفى، تحقيق و تحرير: سيد محمدصادق بحرالعلوم، چاپ چهارم، بيروت، دارالاضواء، ١۴٠٧ه.ق.

*'''خطط كوفه''': لويى ماسينيون، ترجمه تقى محمد مصعبى، نجف، جمعى... النشر، ١٣٩٩ه.ق.

*'''تخطيط مدين الكوفه''': كاظم جنّابى، مقدمه احمد فكرى، مجمع العلمى العراق، ١٣٨۶ه.ق.

*'''فتوح البلدان''': احمد بن يحيى بن جابر بلاذرى، ترجمه محمد توكل، تهران، نشر نقره، ١٣٣٧ه.ش.

*'''بحارالانوار''': محمدباقر مجلسى، بيروت، مؤسس الوفاء، ١۴٠٣ه.ق.

*'''دائر المعارف الاسلامى الشيعه''': سيد حسن امين، چاپ دوم، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، ١۴٠١ه.ق.

*'''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

*'''فرهنگ فارسی''': معین (م. 1350ش.)، تهران، امیر کبیر، 1375ش.

*'''موسوع النجف الاشرف - النجف قديماً''': به كوشش جعفر هادى دجيلى، چاپ اول، دارالاضواء، ١۴١٣ه.ق.

*'''رحل ابن‌بطوطه''': ابوعبدالله محمد بن ابراهيم، دار صادر، ١٩٩٨م.

*'''جغرافياى تاريخى سرزمين‌هاى خلافت شرقى''': گاى لسترنج، ترجمه: محمود عرفان، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ١٣۶۴ه.ش.

*'''الطريق الى المداين''': احمد عادل كمال، بيروت، دارالنفايس، ١۴٠۴ه.ق.

*'''كربلاء''': سعيد عسيلى، چاپ اول، بيروت، دارالزهراء، ١۴٠۶ه.ق.

*'''كوفه پيدايش شهر اسلامى''': هشام جعيط، ترجمه: ابوالحسن سرو مقدم، چاپ اول، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، ١٣٧٢ه.ش.

*'''تنظيمات الجيش العربى الاسلامى فى العصر الاموى''': بغداد، دار شؤون الثقاف العامه.

*'''الامام و السياسيه (المعروف بتاريخ الخلفاء)''': ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتيبه دينورى، تحقيق: على شيرى، چاپ اول، قم، منشورات الشريف رضى، ١٣٧١.

*'''جمهر خطب العرب فى عصور العربى الزاهره''': احمد زكى صفوت، چاپ دوم، مصر، مطبع الحلبى، ١٣٨۵ه.ق.

*'''فضل الکوفة و فضل اهلها'''، محمد بن علی علوی حسنی، کوفه – عراق، 2009.
{{پایان}}

{{شهرهای مقدس شیعیان}}

[[رده:شهرهای شیعی]]
[[رده:شهرهای مذهبی عراق]]
[[رده:شهرهای تاریخی عراق]]
[[رده:مکان‌های منتسب به امام علی(ع)]]
[[رده:اماکن زیارتی عراق]]
[[رده:اماکن تاریخی مذهبی عراق]]
[[رده:اماکن مقدس عراق]]