در حال ویرایش کوه ابوقبیس

[[پرونده:کوه ابوقبیس.jpg|بندانگشتی|نمایی از موقعیت کنونی کوه ابوقبیس]]

'''کوه ابوقُبَیس''' کوه مقدسی برای مسلمانان در شمال شرقی [[مسجدالحرام]] و در شهر [[مکه]]. امروزه آن را تراشیده‌اند و شکل نخستین آن که گنبدی‌شکل بوده، تغییر یافته است. نقل شده است که وقتی [[حجرالاسود]] از بهشت نازل شد، مدتی در این کوه به ودیعه گذاشته شد. همچنین [[حضرت ابراهیم(ع)]] با رفتن بر بالای این کوه مردم را به انجام [[مناسک حج]] می‌خواند. مسجد ابراهیم، مسجد شق القمر و کاروانسرای ملامحمد یزیدی ازجمله بناهایی بوده که بر فراز این کوه ساخته شده بود. اکنون عمده این کوه تبدیل به کاخ و مهمانسرای حکومتی شده است.

کوه ابوقبیس در شمال ‌شرقی [[مسجدالحرام]] و مشرف بر آن است<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۶۶.</ref> و [[شعب ابی‌طالب]] از آن‌جا آغاز می‌شود. '''(تصویر شماره ۱۱)''' ارتفاع آن را از سطح دریا ۴۲۰ متر و از سطح دامنه ۱۲۰ متر دانسته‌اند.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه، ص۹۵.</ref> به گفته [[ناصرخسرو]]، این کوه گنبدی شکل بوده است<ref>سفرنامه ناصر خسرو، ص۱۱۹.</ref> ؛ ولی امروزه آن را تراشیده‌اند. ابوقبیس را نخستین<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۳۲.</ref> و برترین<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۵.</ref> کوه زمین خوانده‌اند.

==علت نام‌گذاری==

نام این کوه برگرفته از اسم شخصی از [[قبیله مذحج|قبیله مَذْحِج]]<ref>الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> یا اِیاد<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۷.</ref> است که برای نخستین بار بر دامنه آن خانه‌ای ساخت.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵، ۲۶۷؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰؛ الجبال و الامکنه، ص۲۷.</ref> به گفته برخی چون ابوقبیس بن شالح از [[قبیله جرهم|قبیله جُرهُم]] بر اثر اختلاف با خویشاوندان خود به این کوه پناه برد و دیگر خبری از او بازنیامد، آن کوه به این نام شهره شد.<ref>الروض الانف، ج۳، ص۹۰.</ref> برخی نیز با توجه به مناسبت معنایی ابوقبیس با «قَبَس» (قطعه‌ای از آتش) گفته‌اند که [[حضرت آدم(ع)]] از این کوه آتش برگرفت.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref> نام‌های ابوقابوس و شیخ الجبال نیز بر ابوقبیس اطلاق شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰.</ref>  

در فضیلت این کوه آورده‌اند که چون [[حجرالاسود]] از [[بهشت]] فرود آمد، در این کوه به ودیعت گذاشته شد. سپس [[حضرت ابراهیم(ع)]] آن را در ساخت [[کعبه]] به کار برد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۶-۲۷.</ref> در [[طوفان نوح]] نیز حجرالاسود در این کوه به امانت نهاده شد. در دوران [[جاهلیت]] این کوه را «امین» می‌خواندند.<ref>اخبارمکه، ازرقی، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۶؛ معجم البلدان، ج۱، ص۸۰.</ref> نیز آن را محل استجابت دعا دانسته<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۲۴.</ref> و گفته‌اند که یکی از شش کوهی است که سنگ‌های کعبه از آن فراهم شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۱۷۹.</ref>  

ابوقبیس کوهی مقدس و پیش و پس از [[اسلام]]، محترم بوده است. ابراهیم(ع) بر این کوه می‌ایستاد و مردم را به انجام [[مناسک حج]] فرامی‌خواند.<ref>السیر و المغازی، ج۲، ص۷۲؛ اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۳؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۱.</ref> بر پایه گزارشی، در یکی از سال‌های پیش از [[هجرت پیامبر(ص) به مدینه|هجرت]]، [[پیامبر(ص)]] با [[معجزه]] خویش ماه را [[شق القمر|دو نیم]] کرد؛ نیمی از آن بر [[کوه قعیقعان]] و نیم دیگر بر فراز کوه ابوقبیس بود.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> گفته‌اند که قبر آدم، [[شیث بن آدم]] و [[حوا]] همسر آدم در غار کنز این کوه واقع شده است.<ref>شفاء الغرام، ج۱، ص۵۱۹-۵۲۰.</ref> اِشراف این کوه بر مسجدالحرام موجب می‌شد تا گاه برای آگاه‌کردن مکیان از فراز این کوه به آنان خطاب کنند. از فریاد دادخواهی مردی زبیدی که به [[حلف الفضول]] انجامید<ref>المنمق، ص۵۲؛ التنبیه و الاشراف، ص۱۷۹؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۱.</ref> و نیز دعوت عمومی پیامبر(ص) از [[قبیله قریش|قریش]] برای پذیرش اسلام، بر فراز همین کوه خبر داده‌اند.<ref>امتاع الاسماع، ج۳، ص۲۱۹؛ سبل الهدی، ج۲، ص۳۴۳.</ref>

==مسجد بلال==

در سده‌های نخستین اسلامی، بر فراز این کوه، [[مسجد ابراهیم]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> را ساختند که بعدها به مسجد بلال شهرت یافت.<ref>قاموس الحرمین، ص۲۰۵.</ref> این مسجد یا منسوب به [[حضرت ابراهیم(ع)|ابراهیم خلیل(ع)]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> بوده یا ابراهیم قبیسی<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۲۰۲.</ref> یا تاجری [[هندوستان|هندی]] که در سال ۱۲۷۵ق آن را بنا نهاده است.<ref>تحصیل المرام، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳.</ref> از دیگر بناهای بر فراز این کوه، می‌توان به مسجد شق ‌القمر، کاروانسرای ملا محمد یزدی<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> و مأذنه‌ای اشاره کرد که به دست عبدالله بن مالک خزاعی در زمان [[هارون عباسی]] ساخته شد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۸۷؛ موسوعة مکة المکرمه، ج۱، ص۵۵۱.</ref> در سال‌های اخیر، بخشی گسترده از روی کوه مسطح گشته و بر آن، کاخ و مهمانسرای حکومتی ساخته شده است.<ref>سرزمین یادها و نشانه‌ها، ص۸۹.</ref>

==پیوند به بیرون==

* [http://www.shia-news.com/fa/news/95848/%D9%83%D9%88%D9%87%D9%8A-%D9%83%D9%87-%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D9%83%D8%B9%D8%A8%D9%87%E2%80%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF کوهی که سنگ‌های کعبه با آن ساخته شد]؛ پایگاه شیعه نیوز.

* [http://ahlolbait.com/article/8251/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D9%88%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%82%D8%A8%DB%8C%D8%B3 آشنایی با کوه ابوقبیس]؛ پایگاه اهل البیت(ع).

* [http://lib.eshia.ir/23022/6/2500 مدخل ابوقبیس دایرة المعارف بزرگ اسلامی]؛ پایگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.

* [http://www.ashoora.ir/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D8%B9/article/191.html استجابت دعای امام صادق(ع) بر بالای کوه ابوقبیس]؛ پایگاه جامع عاشورا.

  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9353