در حال ویرایش کوه نور (مکه)

{{جعبه اطلاعات پدیده‌های طبیعی
 | عنوان = کوه نور
 | تصویر = کوه نور (مکه).jpg
 | اندازه تصویر = 
 | پیوند تصویر = 
 | توضیح تصویر = 
 | نوع = 
 | نام‌های دیگر = کوه حراء
 | وضعیت کنونی = 
 | وبگاه = 
 | مکان = شمال شرق [[مکه]]
 | طول = 
 | عرض =
 | مساحت = 
 | ارتفاع = 634
 | ژرفا = 
 | حجم = 
 | کرانه = 
 | جزیره‌ها = 
 | سرچشمه = 
 | رشته کوه = 
 | ریزشگاه = 
 | گونه = 
 | ویژگی‌های جغرافیایی = 
 | قدمت = 
 | بزرگ‌داشته شده نزد = مسلمانان
 | یاد شده در = 
 | ویژگی یاد شده در متون مذهبی = 
 | باورها = 
 | اسطوره‌ها = 
 | احکام = 
 | آیین‌ها = 
 | وقایع تاریخی = [[بعثت]] پیامبر بر [[غار حراء]]
 | توصیه‌های مذهبی = 
 | گفته‌های مشهور = 
 | بناها = 
 | طول جغرافیایی = 39.85721883068743
 | عرض جغرافیایی =21.45739844910701  
}}
'''کوه نور''' (در عربی: جبل النور) کوهی است در [[مکه]] که [[غار حراء]] در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] پیش از [[بعثت]] بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است. 
==موقعیت جغرافیایی ==
جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء»، «جبل الاسلام» و «جبل القرآن» نیز شناخته می‌شود.<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref> این کوه با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر [[منا|مِنا]] به [[عرفات]] قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>

شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.<ref>- همان ، ص 107.</ref> منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.<ref>- الرحلات المغربیه، ص 313.</ref> صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص58</ref> هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.{{مدرک}}

==تاریخ و فضیلت==
به نقلی [[حضرت آدم(ع)]]<ref>- الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.</ref> و به روایتی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]]، [[کعبه]] را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛ جبل النور (کوه حِراء )  است.<ref>- التبیان فی تفسیر القرآن، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537.</ref> نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.<ref>- الطبقات الکبری، همان؛ الکامل، همان.</ref> همچنین از [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا (ص)]] روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی(ع) بر[[طور سیناء]] تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها بر سه کوه [[مکه]] از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر  [[ثبیر|ثَبیر]] و [[کوه ثور (مکه)|ثَور]] فرود آمد.<ref>- وفاء الوفاء، 1 / 97.</ref> 
===غار حراء===
{{اصلی|غار حراء}}
شهرت این کوه  در  تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا(ص) در آنجا  به رسالت [[بعثت|مبعوث]] شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از  [[عام الفیل]]  (برابر با ۶۱۰ میلادی )، [[جبرئیل]] با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این آن حضرت هر ساله مدتی را به ویژه در [[ماه رمضان]] در غار حِراء به [[اعتکاف]] و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز جدِّ وی [[عبد المطلب|عبدالمطلب]] این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.<ref>- صفوه الصحیح من سیره النبی، ص83 و 84.</ref>

===معجزات===
کوه نور محل وقوع برخی معجزات پیامبر(ص) دانسته شده است. از جمله روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد ([[شق‌ القمر]])، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .<ref>- صحیح البخاری، 3 / 1404؛ </ref> برخی این کوه را محل معجزه [[شق‌ صدر]] دانسته‌اند. به گزارش ابراهیم رفعت پاشا، در سال ۱۲۷۹ مسجدی با یک گنبد بر روی کوه ساخته شده بود که گفته می‌شد در محل معجزه شق صدر ساخته شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص59</ref>وجود مسجدی بر کوه نور پیش از این تاریخ نیز گزارش شده است.<ref>افادة الانام</ref>

همچنین گفته شده که از معجزات پیامبر(ص) آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص)  که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.<ref>- مسند احمد، 1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.</ref>

==در ادبیات و تک‌نگاری‌ها==
[[ابوطالب]]، عموی پیامبر (ص)، در شعری از این کوه یاد کرده است.<ref>- نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.</ref>  همچنین این کوه در دوران [[جاهلیت]] نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص  از آن  یاد شده است.<ref>- نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.</ref> نام این کوه و  وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی، مولوی و جامی برخی از  شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.<ref> - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.</ref>.

کتاب‌هایی با عنوان  « جزءٌ فی جبل حرا ء » از عبدالصمد بن عبدالوهاب دمشقی (م 686 ق) <ref>- الاعلام، 4 / 11.</ref> و « الاِبانه  بما وَرَدَ فی جبل النور » از ابن فهد هاشمی مکی  ( م 871 ق) در باره این کوه به رشته تحریر در آمده است.<ref>- تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.</ref>
==نگارخانه==
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:مسیر صعود به کوه نور.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
پرونده:مسیر صعود کوه نور۲.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
پرونده:نمای مکه از بالای کوه نور.webp| نمای مکه از بالای کوه نور
پرونده:غار حراء.jpeg|[[غار حراء]]
پرونده:نمای مکه از کوه نور۲.webp|نمای مکه از بالای کوه نور
</gallery>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
* آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان  رسول، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰.  
* الاَعلام،  زرکلی خیرالدین(م ۱۳۹۶ ق)، بیروت، دار  العلم للملایین، ۱۹۸۹.  
* التاریخ القویم  لمکه و بیت الله الکریم،   کردی محمد طاهر( م 1400 ق)، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰.    
* تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه (1344 ق)، السباعی احمد، تهران، نشر مشعر، 1385.  
* تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قائدان اصغر،  تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶.    
* التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی (م 460 ق)، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی،  قم، دفتر تبلیغات اسلامی،  ۱۴۰۹.  
* تحفه الکرام فی تاریخ مکه و بیت الله الحرام،  بحرالعلوم سید محمد مهدی (م 1212 ق )، تهران،  نشر مشعر، ۱۴۲۵ .  
* حج در آینه شعر فارسی،  شجاعی محمد، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ ش.    
* الدروس الشرعیه   فی فقه الامامیه،  شهید اول (م 786 ق)، قم ، تحقیق و نشر مؤسسه نشر اسلامی ، 1417.   
* ذخیره  المعاد، محقق سبزواری (م 1090 ق)،  بی جا، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث،  بی تا.   
* الرحلات المغربیه و الاندلسیه ، نواب عواطف بنت  محمد، ریاض،  بی نا، 1417.  
* الروض الاُنُف، سهیلی عبد الرحمان بن عبدالله (م 581 ق)،  بی جا، بی نا ، بی تا.    
* شفاء  الغِرام فی اخبار البلد الحرام، فاسی محمد بن احمد  ( م 832 ق)، قاهره، مکتبه الثقافه  الدینیه، 1428.   
* صحیح البخاری، بخاری محمد بن اسماعیل ( م 256 ق)،  تحقیق مصطفی دیب البغا،  بیروت – یمامه،  دار ابن کثیر،   1407.   
* صفوه الصحیح من سیره النبی  الاعظم، مرتضی عاملی سید جعفر (م 1441 ق)، تهران، نشر مشعر، بی تا.   
* الطبقات الکبری،   ابن سعد محمد ( م 230ق)،  بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410.   
* الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر (م 630 ق)، بیروت، دار صادر -  دار بیروت، 1965.   
* مسند احمد، احمد بن حنبل (م 241ق)،  قاهره، مؤسسه قرطبه، بی تا.    
* نزهه القلوب، حمد الله مستوفی ( م 750 ق)، تحقیق محمد دبیر سیاقی،  قزوین، نشر حدیث امروز،  1381 ش.  
* نهج البلاغه امام علی علیه السلام،  ترجمه استاد دشتی،   تهران، مبین اندیشه، 1396 ش.    
* وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، سمهودی علی بن  عبدالله ( م 911 ق)، بیروت دار الکتب العلمیه،  ۲۰۰۶.  
{{پایان}}