در حال ویرایش کوه نور (مکه)


'''کوه نور''' (در عربی: جبل النور) کوهی است در [[مکه]] که [[غار حراء]] در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] پیش از [[بعثت]] بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است. 
==موقعیت جغرافیایی ==
جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول گرامی اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء »، « جبل الاسلام » و «جبل القرآن » نیز شناخته می‌شود.<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref> این کوه با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر [[منا|مِنا]] به [[عرفات]] قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>

شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.<ref>- همان ، ص 107.</ref> منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.<ref>- الرحلات المغربیه، ص 313.</ref> صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص58</ref> هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.
==تاریخ و فضیلت==
به نقلی [[حضرت آدم(ع)]]<ref>- الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.</ref> و به روایتی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]] ، کعبه مقدسه را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛  جبل النور (کوه حِراء )  است.<ref>- التبیان فی تفسیر القرآن ، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537. </ref> نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت. نگا: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.<ref>- الطبقات الکبری، همان ؛ الکامل ، همان .</ref> همچنین از رسولخدا ( ص) روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی (ع ) برطور سیناء   تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها برسه کوه مکه از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر  ثَبیر و ثَور فرود آمد و ... .<ref>- وفاء الوفاء، 1 / 97.</ref> 
===غارحراء===
شهرت این کوه  در  تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا (ص) در آنجا  به رسالت مبعوث شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از  عام الفیل  ( برابر با ۶۱۰ میلادی  )، جبرئیل با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این ؛ آن حضرت، هر ساله مدتی را به ویژه در ماه رمضان  در غار حِراء به اعتکاف  و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز؛ جدِّ وی عبدالمطلب این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.<ref>- صفوه الصحیح من سیره النبی ، ص 83 و 84.</ref>
===معجزات===
کوه نور محل وقوع برخی معجزات پیامبر(ص) دانسته شده است. از جمله روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد ([[شق‌ القمر]])، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .<ref>- صحیح البخاری، 3 / 1404؛ </ref> برخی این کوه را محل معجزه [[شق‌ صدر]] دانسته‌اند. به گزارش ابراهیم رفعت پاشا، در سال ۱۲۷۹ مسجد با یک گنبد بر روی کوه ساخته شده بود که گفته می‌شد در محل معجزه شق صدر ساخته شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص59</ref>وجود مسجدی بر کوه نور پیش از این تاریخ نیز گزارش شده است.<ref>افادة الانام</ref>

همچنین گفته شده که از معجزات پیامبر(ص) آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص)  که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.<ref>- مسند احمد،1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.</ref> 
==در ادبیات و تک‌نگاری‌ها==
ابوطالب  عموی پیامبر (ص) در شعری از این کوه یاد کرده است .<ref>- نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.</ref>  همچنین این کوه در دوران جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص  از آن  یاد شده است.<ref>- نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.</ref> نام این کوه و  وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی ،مولوی و جامی برخی از  شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.<ref> - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.</ref>.

کتاب‌هایی با عنوان  « جزءٌ فی جبل حرا ء » از عبدالصمد بن عبدالوهاب دمشقی (م 686 ق) <ref>- الاعلام، 4 / 11.</ref> و « الاِبانه  بما وَرَدَ فی جبل النور » از ابن فهد هاشمی مکی  ( م 871 ق) در باره این کوه به رشته تحریر در آمده است.<ref>- تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.</ref>
==نگارخانه==
<gallery>
پرونده:مسیر صعود به کوه نور.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
پرونده:مسیر صعود کوه نور۲.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
پرونده:نمای مکه از بالای کوه نور.webp| نمای مکه از بالای کوه نور
پرونده:غار حراء.jpeg|[[غار حراء]]
پرونده:نمای مکه از کوه نور۲.webp|نمای مکه از بالای کوه نور
</gallery>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
* آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان  رسول، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰.  
* الاَعلام،  زرکلی خیرالدین(م ۱۳۹۶ ق)، بیروت، دار  العلم للملایین، ۱۹۸۹.  
* التاریخ القویم  لمکه و بیت الله الکریم،   کردی محمد طاهر( م 1400 ق)، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰.    
* تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه (1344 ق)، السباعی احمد، تهران، نشر مشعر، 1385.  
* تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قائدان اصغر،  تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶.    
* التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی (م 460 ق)، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی،  قم، دفتر تبلیغات اسلامی،  ۱۴۰۹.  
* تحفه الکرام فی تاریخ مکه و بیت الله الحرام،  بحرالعلوم سید محمد مهدی (م 1212 ق )، تهران،  نشر مشعر، ۱۴۲۵ .  
* حج در آینه شعر فارسی،  شجاعی محمد، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ ش.    
* الدروس الشرعیه   فی فقه الامامیه،  شهید اول (م 786 ق)، قم ، تحقیق و نشر مؤسسه نشر اسلامی ، 1417.   
* ذخیره  المعاد، محقق سبزواری (م 1090 ق)،  بی جا، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث،  بی تا.   
* الرحلات المغربیه و الاندلسیه ، نواب عواطف بنت  محمد، ریاض،  بی نا، 1417.  
* الروض الاُنُف، سهیلی عبد الرحمان بن عبدالله (م 581 ق)،  بی جا، بی نا ، بی تا.    
* شفاء  الغِرام فی اخبار البلد الحرام، فاسی محمد بن احمد  ( م 832 ق)، قاهره، مکتبه الثقافه  الدینیه، 1428.   
* صحیح البخاری، بخاری محمد بن اسماعیل ( م 256 ق)،  تحقیق مصطفی دیب البغا،  بیروت – یمامه،  دار ابن کثیر،   1407.   
* صفوه الصحیح من سیره النبی  الاعظم، مرتضی عاملی سید جعفر (م 1441 ق)، تهران، نشر مشعر، بی تا.   
* الطبقات الکبری،   ابن سعد محمد ( م 230ق)،  بیروت، دار الکتب العلمیه، 1410.   
* الکامل فی التاریخ ، ابن اثیر (م 630 ق)، بیروت، دار صادر -  دار بیروت، 1965.   
* مسند احمد، احمد بن حنبل (م 241ق)،  قاهره، مؤسسه قرطبه، بی تا.    
* نزهه القلوب، حمد الله مستوفی ( م 750 ق)، تحقیق محمد دبیر سیاقی،  قزوین، نشر حدیث امروز،  1381 ش.  
* نهج البلاغه امام علی علیه السلام،  ترجمه استاد دشتی،   تهران، مبین اندیشه، 1396 ش.    
* وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، سمهودی علی بن  عبدالله ( م 911 ق)، بیروت دار الکتب العلمیه،  ۲۰۰۶.  
{{پایان}}
@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{جعبه اطلاعات پدیده‌های طبیعی
- | عنوان = کوه نور
- | تصویر = کوه نور (مکه).jpg
- | اندازه تصویر =
- | پیوند تصویر =
- | توضیح تصویر =
- | نوع =
- | نام‌های دیگر = کوه حراء
- | وضعیت کنونی =
- | وبگاه =
- | مکان = شمال شرق [[مکه]]
- | طول =
- | عرض =
- | مساحت =
- | ارتفاع = 634
- | ژرفا =
- | حجم =
- | کرانه =
- | جزیره‌ها =
- | سرچشمه =
- | رشته کوه =
- | ریزشگاه =
- | گونه =
- | ویژگی‌های جغرافیایی =
- | قدمت =
- | بزرگ‌داشته شده نزد = مسلمانان
- | یاد شده در =
- | ویژگی یاد شده در متون مذهبی =
- | باورها =
- | اسطوره‌ها =
- | احکام =
- | آیین‌ها =
- | وقایع تاریخی = [[بعثت]] پیامبر بر [[غار حراء]]
- | توصیه‌های مذهبی =
- | گفته‌های مشهور =
- | بناها =
- | طول جغرافیایی = 39.85721883068743
- | عرض جغرافیایی =21.45739844910701
-}}
 '''کوه نور''' (در عربی: جبل النور) کوهی است در [[مکه]] که [[غار حراء]] در آن قرار گرفته است؛ غاری که محل خلوت‌گزینی [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] پیش از [[بعثت]] بود و نخستین وحی در آنجا بر پیامبر نازل شد. این کوه در ادبیات دینی اسلامی جایگاه مهمی دارد و یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان است.
 ==موقعیت جغرافیایی ==
-جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء»، «جبل الاسلام» و «جبل القرآن» نیز شناخته می‌شود.<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref> این کوه با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر [[منا|مِنا]] به [[عرفات]] قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>
+جبل النور یا کوه نور محل نزول نخستین وحی خداوندی بر رسول گرامی اسلام است که با نام‌های: «کوه حِراء »، « جبل الاسلام » و «جبل القرآن » نیز شناخته می‌شود.<ref> - آثار اسلامی مکه و مدینه، ص189</ref> این کوه با ارتفاع 634 متر،<ref>- التاریخ القویم، 1/ 408.</ref> در ۴ کیلومتری شمال شرقی مکه در مسیر [[منا|مِنا]] به [[عرفات]] قرار داشته که اکنون به علت گسترش شهر در داخل شهر قرار گرفته است.<ref>- تاریخ و ٍآثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ص 107.</ref>
-شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.<ref>- همان ، ص 107.</ref> منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.<ref>- الرحلات المغربیه، ص 313.</ref> صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص58</ref> هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.{{مدرک}}
+شکل این کوه، مخروطی و مستقل از سایر کوه ها است. در تورات، جبل فاران نامیده شده و در نزد مردم محلی به همان نام جبلُ النور معروف است.<ref>- همان ، ص 107.</ref> منطقه‌ای که جبل النور نیز در آن واقع شده به حَیِّ ( محله ) جبل النور معروف است.<ref>- الرحلات المغربیه، ص 313.</ref> صعود از کوه به دلیل سنگی بودن و شیب تند آن دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص58</ref> هر چند امروزه با ساخت پله‌هایی که به دهانه غار حراء می‌رسد صعود به کوه ساده‌تر شده است.
 ==تاریخ و فضیلت==
-به نقلی [[حضرت آدم(ع)]]<ref>- الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.</ref> و به روایتی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]]، [[کعبه]] را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛ جبل النور (کوه حِراء )  است.<ref>- التبیان فی تفسیر القرآن، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537.</ref> نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.<ref>- الطبقات الکبری، همان؛ الکامل، همان.</ref> همچنین از [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا (ص)]] روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی(ع) بر[[طور سیناء]] تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها بر سه کوه [[مکه]] از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر  [[ثبیر|ثَبیر]] و [[کوه ثور (مکه)|ثَور]] فرود آمد.<ref>- وفاء الوفاء، 1 / 97.</ref>
+به نقلی [[حضرت آدم(ع)]]<ref>- الطبقات الکبری، 1 / 33؛ الکامل فی التاریخ، 1 / 38.</ref> و به روایتی [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهیم(ع)]] ، کعبه مقدسه را از سنگ‌های پنج کوه بنا نمودند که از جمله این کوه‌ها؛  جبل النور (کوه حِراء )  است.<ref>- التبیان فی تفسیر القرآن ، 1 / 463؛ الروض الانف، 1/ 335؛ تحفه الکرام، ص 537. </ref> نقل شده است که پایه‌های خانه خدا ( القواعد من البیت. نگا: بقره آیه ۱۲۷ )؛ نیز از سنگ‌های برگرفته از کوه حراء بوده است.<ref>- الطبقات الکبری، همان ؛ الکامل ، همان .</ref> همچنین از رسولخدا ( ص) روایت شده که فرمود: هنگامی که خدای متعال برای حضرت موسی (ع ) برطور سیناء   تجلی کرد؛ آن کوه شش پاره شد. سه پاره از آنها برسه کوه مکه از جمله کوه حِراء و دو کوه دیگر  ثَبیر و ثَور فرود آمد و ... .<ref>- وفاء الوفاء، 1 / 97.</ref>
-===غار حراء===
+===غارحراء===
-{{اصلی|غار حراء}}
+شهرت این کوه  در  تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا (ص) در آنجا  به رسالت مبعوث شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از  عام الفیل  ( برابر با ۶۱۰ میلادی  )، جبرئیل با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این ؛ آن حضرت، هر ساله مدتی را به ویژه در ماه رمضان  در غار حِراء به اعتکاف  و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز؛ جدِّ وی عبدالمطلب این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.<ref>- صفوه الصحیح من سیره النبی ، ص 83 و 84.</ref>
-شهرت این کوه  در  تاریخ اسلام به جهت وجود غار حراء در این کوه است که رسول خدا(ص) در آنجا  به رسالت [[بعثت|مبعوث]] شد. بر اساس منابع شیعی در ۲۷ رجب سال چهلم از  [[عام الفیل]]  (برابر با ۶۱۰ میلادی )، [[جبرئیل]] با آوردن ۵ آیه از ابتدای سوره علق ، وی را به پیامبری مبعوث کرد. پیش از این آن حضرت هر ساله مدتی را به ویژه در [[ماه رمضان]] در غار حِراء به [[اعتکاف]] و عبادت به سر می‌برد و پیش از آن نیز جدِّ وی [[عبد المطلب|عبدالمطلب]] این کوه و غار را محل اعتکاف عبادت خود انتخاب کرده بود.<ref>- صفوه الصحیح من سیره النبی، ص83 و 84.</ref>
 ===معجزات===
-کوه نور محل وقوع برخی معجزات پیامبر(ص) دانسته شده است. از جمله روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد ([[شق‌ القمر]])، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .<ref>- صحیح البخاری، 3 / 1404؛ </ref> برخی این کوه را محل معجزه [[شق‌ صدر]] دانسته‌اند. به گزارش ابراهیم رفعت پاشا، در سال ۱۲۷۹ مسجدی با یک گنبد بر روی کوه ساخته شده بود که گفته می‌شد در محل معجزه شق صدر ساخته شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص59</ref>وجود مسجدی بر کوه نور پیش از این تاریخ نیز گزارش شده است.<ref>افادة الانام</ref>
+کوه نور محل وقوع برخی معجزات پیامبر(ص) دانسته شده است. از جمله روایت شده هنگامی که به اعجاز رسول خدا (ص) ماه به دو نیم شد ([[شق‌ القمر]])، مشرکان کوه حراء را بین دو ماه دیدند .<ref>- صحیح البخاری، 3 / 1404؛ </ref> برخی این کوه را محل معجزه [[شق‌ صدر]] دانسته‌اند. به گزارش ابراهیم رفعت پاشا، در سال ۱۲۷۹ مسجد با یک گنبد بر روی کوه ساخته شده بود که گفته می‌شد در محل معجزه شق صدر ساخته شده است.<ref>مرآة الحرمین، ج۱، ص59</ref>وجود مسجدی بر کوه نور پیش از این تاریخ نیز گزارش شده است.<ref>افادة الانام</ref>
-همچنین گفته شده که از معجزات پیامبر(ص) آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص)  که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.<ref>- مسند احمد، 1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.</ref>
+همچنین گفته شده که از معجزات پیامبر(ص) آن بود که کوه نور زیر پای آن حضرت به حرکت در آمد. پس به فرمان پیامبر( ص)  که فرمود : « اُسکن یا حِراء » از حرکت ایستاد.<ref>- مسند احمد،1 / 59؛ معجم البلدان، 2 / 233 ؛ نزهه القلوب، ص 45.</ref>
 ==در ادبیات و تک‌نگاری‌ها==
-[[ابوطالب]]، عموی پیامبر (ص)، در شعری از این کوه یاد کرده است.<ref>- نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.</ref>  همچنین این کوه در دوران [[جاهلیت]] نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص  از آن  یاد شده است.<ref>- نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.</ref> نام این کوه و  وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی، مولوی و جامی برخی از  شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.<ref> - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.</ref>.
+ابوطالب  عموی پیامبر (ص) در شعری از این کوه یاد کرده است .<ref>- نگا: شفاء الغرام، 1 / 463.</ref>  همچنین این کوه در دوران جاهلیت نیز محترم بوده و در اشعار جاهلی از جمله در اشعار عَوف بن اَحوص  از آن  یاد شده است.<ref>- نگا: معجم ما استعجم، 1 / 423.</ref> نام این کوه و  وصف آن در اشعار شاعران پارسی زبان نیز انعکاس زیادی داشته است. سنائی، غزنوی ،مولوی و جامی برخی از  شاعرانی هستند که در اشعار خود از این کوه یاد کرده‌اند.<ref> - حج در آینه شعر فارسی، ص 177 – 179.</ref>.
 کتاب‌هایی با عنوان  « جزءٌ فی جبل حرا ء » از عبدالصمد بن عبدالوهاب دمشقی (م 686 ق) <ref>- الاعلام، 4 / 11.</ref> و « الاِبانه  بما وَرَدَ فی جبل النور » از ابن فهد هاشمی مکی  ( م 871 ق) در باره این کوه به رشته تحریر در آمده است.<ref>- تاریخ مکه ( سباعی )، ص 36.</ref>
 ==نگارخانه==
-<gallery mode="packed" heights="150px">
+<gallery>
 پرونده:مسیر صعود به کوه نور.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
 پرونده:مسیر صعود کوه نور۲.webp|مسیر صعود به قله کوه نور
@@ خط ۹۳: / خط ۵۱: @@
 * وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، سمهودی علی بن  عبدالله ( م 911 ق)، بیروت دار الکتب العلمیه،  ۲۰۰۶.
 {{پایان}}
-{{اماکن مکه}}
-[[رده:مکان‌‌های تاریخی مکه]]
-[[رده:کوه‌های مکه]]