در حال ویرایش گلدسته

[[پرونده:مناره آستان حضرت عباس(ع).jpeg|بندانگشتی|370x370پیکسل|مناره‌های [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|آستان حضرت عباس(ع)]].]]


'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری [[اسلامی]] شمرده شده است.

==واژه‌شناسی==
گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref>

برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:‌ 

*مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref>
*مأذنه،<ref name=":2">لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای اذان گفتن بوده<ref name=":2" /> و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.</ref>

==معرفی==
به سازه‌های بلندى كه در مسجدها، حرم‌ها و زيارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته مى‌شد، گلدسته مى‌گويند.<ref name=":1" /> پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.<ref name=":3" /> بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته مى‌شوند كه يا رو به قبله قرار دارند و يا در يك خط ممتد به صورت عرضى در خط قبله قرار مى‌گيرند. گاهى مسجدهایی با يك گلدسته ساخته مى‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، داراى گلدسته‌هاى متعدد و بلندى هستند که از آثار هنرى و تاريخى به شمار مى‌روند.<ref name=":1" /> با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.<ref name=":3" /> 

==پانوشت==
{{پانویس}}
==منابع==

{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله 
| منبع = فرهنگ نامه زیارت، 
| پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار 1393، ص37
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/37
}}
'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.

'''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.

<br />

{{پایان}}

[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]