در حال ویرایش یهودیان در مدینه

'''یهودیان در مدینه،''' دانشمندان یهودی و پیروان [[یهودیت|آیین یهود]] ساکن مدینه بودند. درباره پیشینه و سبب حضور آنان در [[حجاز]] گزارش‌های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند آنها قرن‌ها قبل از اسلام به این منطقه مهاجرت کرده‌اند و برخی هم در [[بنی‌اسرائیل|بنی‌اسرائیلی]] بودن یهودیانی چون [[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نضیر]] تردید کرده، آن‌ها را از عرب‌های یهودی شده دانسته‌اند نه مهاجرت‌کنندگان به سرزمین حجاز.
== معرفی ==
احبار در لغت به‌معنای عالم و دانشمند<ref>مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۲۱۵</ref> و در اصطلاح به دانشمندان اهل کتاب گفته می‌شود. برخی آن را مخصوص دانشمندان یهود دانسته‌اند؛ هرچند که بعدها [[اسلام|مسلمان]] هم شده باشند.<ref>العین، ج۳، ص۲۱۸؛ التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۳۷.</ref> کلمه احبار چهار بار در [[قرآن کریم|قرآن]] آمده است و خداوند علمای مسیحی و یهودی را خطاب قرار می‌دهد. برخی از احبار یهود مانند [[کعب بن اشرف]]، جایگاه اجتماعی و دینی برجسته‌ای میان یهود و مردم یثرب داشتند. او که از احبار ثروتمند بنی‌نضیر بود، به سبب کمک‌های مالی خویش نفوذی فراوان در میان دیگر احبار یهود داشت.<ref>السیرة الحلبیه، ج۳، ص۱۴۶-۱۴۷.</ref>
== پیشینه حضور یهودیان در حجاز ==
درباره پیشینه و سبب حضور احبار در [[حجاز]] که با مهاجرت [[یهود|یهودیان]] به این منطقه هم‌زمانی دارد، گزارش‌های گوناگون در دست است؛ اما بر پایه گفته ولف سان، تاریخ‌نگار یهودی مذهب، منابع یهودی درباره یهودیان شمال حجاز سخنی نگفته‌اند و با توجه به دقت یهودیان در نگارش تاریخ خود، محققان تاریخ یهود از سکوت منابع یهودی در این زمینه در شگفتند.<ref>تاریخ الیهود، ص۵۳.</ref>

پیشینه حضور یهودیان در حجاز، به ترتیب تاریخی از این قرارند:
* '''دوران حضرت موسی(ع):''' برخی از گزارش‌ها حضور آنان را در [[مدینه]] به دوران [[حضرت موسی(ع)]] (قرن ۱۲ قبل از میلاد) و زمانی دانسته‌اند که سپاهی از [[بنی‌اسرائیل]] برای برابری با هجوم [[عمالیق|قوم عَمالیقِ]]، که ساکن در حجاز و با بنی‌اسرائیل دشمن بودند،<ref>الاعلاق النفیسه، ص۶۰؛ الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref> روانه آن‌جا شد. بنی‌اسرائیل، پس از پیروزی، در آن منطقه ساکن گشت؛<ref>الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۲؛ فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۶.</ref> اما این گزارش را نادرست و ساخته شده یهودیان دانسته‌اند که هدف از آن، اثبات حضور آنان از زمان حضرت موسی(ع) در حجاز است.<ref>المستوطنات الیهودیه، ص۳۶؛ نک: مدینة یثرب، ص۶۳-۶۶.</ref>
* '''دوران حضرت داود و سلیمان(ع):''' بر پایه گزارش‌های دیگر، آنان در دوران حضرت [[حضرت داود|داود]] و [[حضرت سلیمان|سلیمان]](ع) در سده‌های ۹ تا۱۰ قبل از میلاد ساکن حجاز شدند.<ref>خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۵؛ مدینة یثرب، ص۶۶.</ref>
* '''قرن ششم پیش از میلاد:''' روایتی دیگر زمان سکونت یهودیان در مدینه را قرن ششم پیش از میلاد (۵۸۶ و ۵۸۷ قبل از میلاد)<ref>مدینة یثرب، ص۷۳.</ref> و هم‌زمان با حمله [[بخت النصر|بُختُ النُّصَُر]]، پادشاه [[بابل]]، به [[فلسطین]] و نابودی [[اورشلیم]] و اسارت بسیاری از ساکنان آن دانسته است. بر این اساس، گروهی از یهودیان و احبار برای نجات جان خویش به حجاز آمده، در یثرب ساکن شدند.<ref>البدایة و النهایه، ج۲، ص۴۷؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۶.</ref> 
* '''سال ۷۰ میلادی:''' برخی مورخان آغاز سکونت یهودیان در حجاز را سال ۷۰م و هم‌زمان با حمله تیتوس، امپراتور روم، به شهر [[بیت المقدس]] نوشته‌اند. در این زمان، گروهی از یهودیان و دانشوران آنان که بعدها قبایل اصلی یهود را در مدینه شکل دادند، با فرار از چنگ ارتش روم، در حجاز ساکن شدند.<ref>فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۶۰؛ مدینة یثرب، ص۷۵-۸۱.</ref> دو تاریخ‌نگار یهودی، وُلف سان (Wolfe son) و موشه گیل (Moshe gil) با تصریح به این نظر، گزارش‌های مربوط به ورود یهودیان به حجاز در زمان حضرت موسی(ع) را به طور ضمنی رد کرده‌اند.<ref>تاریخ یهود، ص۹؛The origin of the jews of yathrib, p280, p203-224.</ref>
* '''پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه:''' بر پایه برخی گزارش‌های تاریخی، احبار بر پایه نشانه‌های یاد شده در [[تورات]] برای [[حضرت محمد (ص)|پیامبر خاتم(ص)]] و با اعتقاد به مهاجرت ایشان به منطقه‌ای پر از نخل میان دو منطقه سنگلاخ، [[تیماء]] در نزدیکی [[یثرب]] و به احتمالی خود یثرب را مطابق با آن نشانه‌ها یافته، در آن‌جا ساکن شدند.<ref>فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۶؛ مدینة یثرب، ص۶۳-۶۴.</ref> برخی از احبار به دیگران سفارش می‌کردند در صورت دیدار آن پیامبر، در ایمان به وی تردید نکنند.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۱۱۳؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۳۲۷؛ امتاع الاسماع، ج۳، ص۳۵۵.</ref> بر پایه روایتی از [[امام صادق(ص)]]، در کتاب‌های یهود، محلی میان دو [[کوه عیر|کوه عَیر]] و [[کوه احد|اُحُد]] به عنوان مقصد هجرت پیامبر موعود یاد شده بود. گروهی از آنان با این گمان که [[کوه حداد]] در نزدیکی یثرب همان اُحُد است، در مناطق تیماء، [[خیبر]] و [[فدک]] ساکن شدند.<ref>الکافی، ج۸، ص۳۰۸-۳۰۹؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۹۹؛ المیزان، ج۱، ص۲۲۳.</ref>
* '''عرب‌های یهودی شده حجاز:''' برخی پژوهشگران بر پایه مطالعات زبان‌شناسی و تفاوت فرهنگی یهودیان [[یثرب]] و [[فلسطین]]، در [[بنی‌اسرائیل|بنی‌اسرائیلی]] بودن یهودیانی چون [[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نضیر]] تردید کرده، آن‌ها را از عرب‌های یهودی شده دانسته‌اند نه مهاجرت‌کنندگان به سرزمین حجاز.<ref>نک: المفصل، ج۶، ص۵۳۰-۵۳۲.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}

==منبع==
* '''الاعلاق النفیسه''': احمد بن عمر، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.
* '''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (درگذشت ۳۵۶ق.)، به کوشش علی مهنّا و سمیر جابر، بیروت، دار الفکر.
* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (درگذشت ۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
* '''السیرة الحلبیه''': الحلبی (درگذشت ۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
* '''العین''': خلیل (درگذشت ۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
* '''الکافی''': الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
* '''المستوطنات الیهودیة علی عهد الرسول۹''': احمد علی المجدوب، قاهره، الدار المصریة اللبنانیه، ۱۴۱۷ق.
* '''المفصل''': جواد علی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۷۶م.
* '''المیزان''': الطباطبایی (درگذشت ۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
* '''تاریخ الیهود فی بلاد العرب''': اسرائیل والفنسون، قاهره، مطبعة الاعتماد، ۱۹۲۷م.
* '''خلاصة الوفاء''': السمهودی (درگذشت ۹۲۲ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۷ق.
* '''فتوح البلدان''': البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح‌ الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
* '''مجمع البیان''': الطبرسی (درگذشت ۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
* '''مدینة یثرب قبل الاسلام''': یاسین غضبان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
* '''مفردات''': الراغب (درگذشت ۴۲۵ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
{{پایان}}

==مقاله‌های مرتبط==