مرقد عون بن عبدالله: تفاوت میان نسخه‌ها

حرم عون بن عبدالله
اطلاعات اوليه
کاربری	زیارتگاه
مکان	عراق، 11 کیلومتری شهر کربلا
وقایع مرتبط	مردم عراق هر سال در روز ۱۳ صفر به صورت پیاده‌روی، مسافتی 11 کیلومتری را برای زیارت عون طی می‌کنند
مشخصات
مساحت	2،750 مترمربع
وضعیت	فعال

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۱۹

مرقد عون بن عبدالله، بارگاهی است در حومه شهر کربلا که در سمت شمال غربی این شهر قرار دارد. این مرقد در فاصله 11 کیلومتری شهر کربلا و در کنار جاده کربلا به بغداد واقع شده است.

درباره هویت شخص مدفون در این زیارتگاه اختلاف است؛ برخی بارگاه موجود را برای عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب می‌دانند که به گفته صاحب کتاب «مراقد المعارف» این نسبت درست نیست. شیخ مفید نیز مدفن عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب را پایین قبر مطهر امام حسین(ع) دانسته است.

عده دیگری نیز این بارگاه را برای عون بن امام علی(ع) دانسته‌اند که شاهدی بر این ادعا وجود ندارد.

به اعتقاد تاریخ‌پژوهان معاصر، شخص مدفون در این مزار، عَون بن عبدالله بن جعفر بن مَرعی مشهور به «عون ابونجم»، از نوادگان امام حسن(ع) است.

معرفی مرقد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این زیارتگاه در حومه شهر کربلا و در سمت شمال غربی این شهر قرار دارد و فاصله آن تا مرکز شهر، حدود 11 کیلومتر است.

امروزه بالای قبر وی، گنبدی فیروزه‌فام قرار دارد و دارای حرمی است که زائران و اعراب و اهالی روستاهای مجاور، در طول سال و به‌ویژه در مناسبت‌ها و اعیاد اسلامی، برای زیارت به آنجا می‌روند و برای او نذر می‌کنند. مردم معتقدند که خداوند نیازهای آنان را به واسطه او برآورده خواهد کرد.^[۱]

تردید در هویت عون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

درباره شخص مدفون در بقعه، سه دیدگاه بین مزارشناسان و مورخان معاصر مطرح است که در ادامه، به نقد و بررسی آن خواهیم پرداخت:

عون بن عبدالله بن جعفر طیار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

سیدمهدی قزوینی، به نقل از سیدعبدالرزاق کمونه، می‌نویسد که قبر عون بن عبدالله بن جعفر طیار، خارج از شهر کربلا و در مسیر شهر مسیب، واقع شده است.^[۲]

سیدعبدالرزاق حسنی، معتقد است که دلیل دفن عون در این مکانِ دورافتاده این بود که دایی‌اش، امام حسین(ع)، او را برای کمک‌خواهی، نزد نجیه فزاری و گروهی از بنی‌اسد فرستاد. اما اسحاق بن خویلد، از فرماندهان لشکر یزید که نگهبانی از رودخانه به او سپرده شده بود تا نگذارد کسی از یاران امام حسین(ع) از آنجا آب ببرد، راه را بر وی بست و او را کشت و عون در همانجا، دفن شد.^[۳]

محمد حرزالدین، اصل واقعه را که نزد او صحت نداشته است، چنین نقل می‌کند:

حبیب بن مظاهر اسدی، زمانی که دید اهل کوفه برای کشتن امام حسین(ع) جمع شدند، به آن حضرت گفت: «در اینجا از بنی‌اسد، گروهی‌اند که من آنها را به نیکی می‌شناسم. پس به من اجازه بده که به‌سوی آنها بروم و آنها را برای کمک به شما، فراخوانم. پس عده‌ای از اهل‌بیت شما با من باشند». پس حبیب به همراه عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب به نزد آنها رفت و هنگامی که به نزد آنها رسید، بین آنها جاسوسی برای عمر بن سعد وجود داشت. یاران ابن سعد با آنها روبه‌رو شدند و عون در اینجا کشته شد. گفته شده است که اسب، او را برد و در اینجا، به زمین‌انداخت و از دنیا رفت».^[۴]

سپس علامه حرزالدین، چنین ادامه می‌دهد:

این مطلب درست نیست و با آنچه شیخ مفید در ارشاد، در فصل تعداد اشخاصی که با حسین(ع) در کربلا کشته شدند، تعارض دارد. شیخ مفید می‌گوید: «محمد و عون، دو فرزند عبدالله بن جعفر طیار، در زیر پای امام حسین(ع) در مشهدش دفن شده‌اند».^[۵]

دکتر جودت القزوینی، مصحح کتاب المزار، نظر عبدالرزاق حسنی را با عنوان تحقیقی درباره آرامگاه عون در نزدیکی شهر کربلا، بدین شرح نقل می‌کند:

برخی گمان می‌کنند مرقدی که نزدیک شهر کربلا و در فاصله هفت مایلی شرق آن قرار دارد، برای عون بن عبدالله بن جعفر است که مادرش حضرت زینب(س)، دختر امام علی(ع) بود. ولی عون مورد نظر، با سایر شهدای کربلا، در یک قبر گروهی، پایین پای امام حسین(ع)، به خاک سپرده شده است.^[۶]

صاحب کتاب المراقد والمقامات فی کربلا نیز معتقد است که اعتقاد مردم بر قبر عون بن عبدالله بن جعفر طیار، صحیح نیست.^[۷]

بیهقی و دیگران معتقدند که عون ابن عبدالله، در کربلا به شهادت رسیده است و عبدالله بن قطبه نبهانی یا شخصی از بنی‌دارم در مصاف، او را به قتل رسانده و جابر بن عبدالله انصاری بر جنازه او، نماز گزارده است.^[۸]

ابوالفرج اصفهانی در مقاتل گوید: سلیمان بن قبه، در گفته خویش، او را قصد کرده و سروده است:

"اگر می‌خواهی گریه کنی بر عون ندبه کن که مصیبت، آنها را خوار نمی‌سازد"

"به جانم سوگند! اجر ذوی القربی را ادا کردی، پس بر آن مصیبت، گریه کن".^[۹]

عون بن علی بن ابی‌طالب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عده‌ای دیگر معتقدند شخص مدفون در این بقعه، عون بن علی بن ابی‌طالب(ع) است. علامه حرزالدین می‌نویسد:

اما آنچه بر سر زبان اعراب و عموم مردم، مشهور شده که اینجا، قبر عون ابن علی امیرمؤمنان(ع) است، مورد تایید ارباب سیره و تاریخ نیست و ما نیز به چیزی از این قبیل، دست نیافته‌ایم.^[۱۰]

همین مطلب را «ثامر عبدالحسن العامری» در کتابش ذکر نموده و مدفون بودن عون بن علی(ع) را در این مکان، بعید دانسته است؛^[۱۱] زیرا به اجماع مورخان، جناب عون بن علی(ع)، به همراه برادرانش یحیی، محمداصغر، عباس، عبدالله، جعفر و عثمان، در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسیده‌اند.^[۱۲]

عون بن عبدالله حسنی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بیشتر پژوهشگران معاصر معتقدند که آرامگاه کنونی خارج از کربلا، برای عون بن عبدالله بن جعفر بن مرعی بن علی بن حسن البنفسج ابن ادریس بن داوود بن احمد المسود بن عبدالله بن موسی الجون بن عبدالله المحض ابن حسن المثنی بن امام حسن مجتبی(ع) است.^[۱۳]

نخستین کسی که این ادعا را مطرح کرده، «سیدجعفر اعرجی» است که می‌نویسد: «او یکی از سادات جلیل‌القدر کربلا بود و مزرعه‌ای در چند فرسخی کربلا داشت». (کان فی الحائر الشریف، ومات فی ضیعة له ثلاث فراسخ عن الحائر الشریف تقریباً، والناس یظنّون انه قبر عون بن علی بن ابی‌طالب(ع)، وبعض اهل العلم یزعم انه قبر عون بن عبدالله بن جعفر الطیار وکلاهما وهم، لانهما دفنا فی حضیرة العلویین فی الحائر الشریف.)^[۱۴] دیگران افزوده‌اند: «اجلش رسید و در همان مزرعه، به خاک سپرده شد».^[۱۵]

متاسفانه از تاریخ وفات و همسر و تعداد فرزندان ایشان، اطلاع دقیقی در دست نیست جز اینکه مقیم حائر حسینی بوده و مِلکی در سه فرسخی کربلا داشته است و در همانجا نیز از دنیا رفته و مدفون شده است. بر قبر او بارگاهی ساخته شده و مردم برای زیارت به آنجا می‌روند. با توجه به تعداد واسطه‌ها در نسب شریف وی، می‌توان احتمال داد که او در اواخر قرن پنجم هجری یا اوایل قرن ششم هجری، وفات یافته باشد.

از قدیم مردم عراق هر سال در روز ۱۳ صفر به صورت پیاده‌روی، مسافتی ۱۱ کیلومتری را برای زیارت عون طی می‌کنند و در طول مسیر، زنان سرودها و اشعاری را می‌خوانند.^[۱۶]

توصیف مرقد عون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

زیارتگاه عون در زمین مستطیل شکلی، به طول تقریبی 55 متر و عرض 50 متر قرار دارد. جلوی آن، رواقی به طول 55 متر و عرض 2/5 متر ساخته شده که نمای بیرونی آن، با آجر و کاشی تزیین شده است. قسمت جلویی رواق، دهنه‌هایی دارد که بالای آن، طاق‌هایی قرار داده شده و تمامی آن، به‌وسیله سرامیک مشبک فیروزه‌ای، پوشانده شده است. وسط این رواق، ورودی مرقد واقع شده که مستقیم به حرم مطهر، متصل است.

حرم میان ساختمان قرار دارد و به شکل مربعی است به طول ضلع 10/5 متر. وسط حرم، ضریح مشبک مربع شکلی، به طول ضلع 5/5 متر وجود دارد. روی قبر عون بن عبدالله، یک صندوق چوبی به ابعاد 2/5* 2 متر قرار دارد که رنگ آن قهوه‌ای است و مشبکی نیز به رنگ طلایی دارد.

روی اتاق مرقد، گنبدی به قطر 5/5 متر و ارتفاع هفت متر قرار دارد که از بیرون با کاشی‌های فیروزه‌ای، تزیین شده و آیات قرآن در آن، نقش بسته است. وسط دیوارهای اتاق مرقد، چهار خروجی وجود دارد که عرض هرکدام، دو متر و ارتفاع آنها 2/5 متر است که با سنگ مرمر، پوشش یافته است. خروجی‌های سمت راست، به مسجد آقایان و خروجی‌های سمت چپ، به مسجد بانوان متصل است. اطراف ساختمان حرم، صحن روبازی وجود دارد که دو طرف آن، اتاق‌هایی کنار دیوار بیرونی مرقد قرار دارد. اتاق مرقد، دو در فرعی دیگر نیز دارد که یکی وسط دیوار سمت راست و دیگری آخر دیوار سمت چپ، قرار شده است.^[۱۷]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ مراقد المعارف، ج2، ص142؛ معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص264.
↑ المزار، ص120؛ مشاهد العترة الطاهرة، ص173.
↑ تاریخ العراق قدیماً وحدیثاً، عبدالرزاق الحسنی، ص128.
↑ مراقد المعارف، ج2، ص141.
↑ مراقد المعارف، ج2، ص141؛ آرامگاه‌های مشهور، ج2، ص412.
↑ المزار، ص120.
↑ مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص127.
↑ لباب الانساب، ج1، ص400؛ المعقّبون، ص111؛ المجدی، ص297؛ عمدة الطالب، ص186؛ الکواکب المشرقة، ج2، ص696.
↑ مقاتل الطالبیین، ص60؛ مشاهد العترة الطاهرة، ص173.
↑ مراقد المعارف، ج2، ص143.
↑ معجم المراقد والمزارات فی العراق، ج2، ص143.
↑ المجدی، صص 194 و 199؛ مناهل الضرب، ص86؛ عمدة الطالب، ص71، المعقّبون، صص 111 و 112؛ سر السلسلة العلویة، ص25.
↑ الدر المنثور فی انساب المعارف والصدور، ص133؛ الاساس لانساب الناس، ص162.
↑ مناهل الضرب، ص227.
↑ المزار، صص 120 و 121؛ مراقد المعارف، ج2، ص141.
↑ آل طعمة، کربلاء فی الذاکرة، ص166.
↑ مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص128؛ معجم المراقد والمزارات فی العراق، صص264 و265.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد عون بن عبدالله»، ج1، ص240. است.

مراقد المعارف، محمد حرزالدین، تحقیق: محمدحسین حرزالدین، قم، سعید بن جبیر، ٢٠٠٧م.

معجم المراقد والمزارات فی العراق، ثامر عبدالحسن العامری، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).

المزار، السید مهدی القزوینی، تحقیق: جودت القزوینی، ط ١، بیروت، دار الرافدین، ١4٢6ه. ق - ٢٠٠5م.

مشاهد العترة الطاهرة واعیان الصحابة والتابعین، السید عبدالرزاق کمونة الحسینی، النجف، مطبعة الآداب، ١٣٨٧ه. ق - ١٩6٨م.

تاریخ العراق قدیماً وحدیثاً، عبدالرزاق الحسنی، بیروت، ١٣٧٧ه. ق.

مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، عبدالامیر قریشی، ترجمه: احسان مقدس، چاپ ١، تهران، مشعر، ١٣٩١ه. ش.

لباب الانساب والالقاب و الاعقاب، علی بن زید البیهقی، تحقیق: السید مهدی الرجائی، قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، ١4١٠ه. ق.

المعقّبون من آل ابی‌طالب، السید مهدی الرجائی الموسوی، ط ١، قم، مؤسسة عاشوراء، ١4٢٧ه. ق - ١٣٨5ش.

کربلاء فی الذاکرة، سلمان‌هادی الطعمة، بغداد، مطبعة العانی، ١٩٨٨م.

المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد العلوی العمری، تحقیق: احمد المهدوی الدامغانی، ط ٢، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی العامة، ١4٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.

عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، جمال‌الدین احمد بن علی الحسینی (ابن عنبة)، تحقیق: السید مهدی الرجائی، ط ١، قم، ١4٢5ه. ق - ١٣٨٣ ه. ش - ٢٠٠4م.

الکواکب المشرقة فی انساب وتاریخ و تراجم الاسرة العلویة الزاهرة، السید مهدی الرجائی، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ١٣٩٠ه. ش.

سرّ السلسله العلویه، سهل بن عبدالله (ابونصر البخاری)، تحقیق: سید محمدصادق بحرالعلوم، النجف، المکتبة الحیدریة، ١٣٨١ه. ق.

الدر المنثور فی انساب المعارف والصدور، السید جعفر الاعرجی، تحقیق: السید حسین ابوسعیدة الموسوی، قم، مؤسسة عاشوراء، ١4٢٧ه. ق.

الاساس لانساب الناس، السید جعفر الاعرجی، تحقیق: السید حسین ابوسعیدة الموسوی، ط ١، قم، مؤسسة عاشوراء، ١4٢٧ه. ق.

[1] مراقد المعارف، ج2، ص142؛ معجم المراقد والمزارات فی العراق، ص264.

[2] المزار، ص120؛ مشاهد العترة الطاهرة، ص173.

[3] تاریخ العراق قدیماً وحدیثاً، عبدالرزاق الحسنی، ص128.

[4] مراقد المعارف، ج2، ص141.

[5] مراقد المعارف، ج2، ص141؛ آرامگاه‌های مشهور، ج2، ص412.

[6] المزار، ص120.

[7] مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص127.

[8] لباب الانساب، ج1، ص400؛ المعقّبون، ص111؛ المجدی، ص297؛ عمدة الطالب، ص186؛ الکواکب المشرقة، ج2، ص696.

[9] مقاتل الطالبیین، ص60؛ مشاهد العترة الطاهرة، ص173.

[10] مراقد المعارف، ج2، ص143.

[11] معجم المراقد والمزارات فی العراق، ج2، ص143.

[12] المجدی، صص 194 و 199؛ مناهل الضرب، ص86؛ عمدة الطالب، ص71، المعقّبون، صص 111 و 112؛ سر السلسلة العلویة، ص25.

[13] الدر المنثور فی انساب المعارف والصدور، ص133؛ الاساس لانساب الناس، ص162.

[14] مناهل الضرب، ص227.

[15] المزار، صص 120 و 121؛ مراقد المعارف، ج2، ص141.

[16] آل طعمة، کربلاء فی الذاکرة، ص166.

[17] مرقدها و مکان‌های زیارتی کربلا، ص128؛ معجم المراقد والمزارات فی العراق، صص264 و265.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]