گلدسته: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانوشت) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، | '''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی شمرده شده است. | ||
== واژه‌شناسی == | ==واژه‌شناسی== | ||
گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و | گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref> | ||
برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از: | برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از: | ||
* مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> | *مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref> | ||
* مأذنه،<ref name=":2">لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.</ref> به معنای جای اذان گفتن بوده<ref name=":2" /> و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.</ref> | *مأذنه،<ref name=":2">لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای اذان گفتن بوده<ref name=":2" /> و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.</ref> | ||
== معرفی == | ==معرفی== | ||
به سازه‌های بلندى كه در مسجدها، حرم‌ها و زيارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته مى‌شد، گلدسته مى‌گويند. بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ايوان ساخته مى‌شوند كه يا رو به قبله قرار دارند و يا در يك خط ممتد به صورت عرضى در خط قبله قرار مى‌گيرند. گاهى مسجدهایی با يك گلدسته ساخته مى‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، داراى گلدسته‌هاى متعدد و بلندى هستند که از آثار هنرى و تاريخى به شمار مى‌روند.<ref name=":1" /> | به سازه‌های بلندى كه در مسجدها، حرم‌ها و زيارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته مى‌شد، گلدسته مى‌گويند.<ref name=":1" /> پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.<ref name=":3" /> بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته مى‌شوند كه يا رو به قبله قرار دارند و يا در يك خط ممتد به صورت عرضى در خط قبله قرار مى‌گيرند. گاهى مسجدهایی با يك گلدسته ساخته مى‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، داراى گلدسته‌هاى متعدد و بلندى هستند که از آثار هنرى و تاريخى به شمار مى‌روند.<ref name=":1" /> با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.<ref name=":3" /> | ||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش. | '''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش. | ||
'''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش. | |||
<br /> | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
نسخهٔ ۱۲ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۰۹
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
گلدسته یا مناره یا مأذنه، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن اذان گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ايوان ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی شمرده شده است.
واژه‌شناسی
گلدسته به دسته گل،[۱] اجازه، رخصت، اذن[۲] و [۳] معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.[۴]
برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:
- مناره،[۵] واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده[۳] و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.[۶] واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.[۷]
- مأذنه،[۸] واژه‌ای عربی، به معنای جای اذان گفتن بوده[۸] و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.[۹]
معرفی
به سازه‌های بلندى كه در مسجدها، حرم‌ها و زيارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته مى‌شد، گلدسته مى‌گويند.[۴] پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.[۷] بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ايوان ساخته مى‌شوند كه يا رو به قبله قرار دارند و يا در يك خط ممتد به صورت عرضى در خط قبله قرار مى‌گيرند. گاهى مسجدهایی با يك گلدسته ساخته مى‌شوند.[۴] درگذشته حرم امام حسین(ع)، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام عَبِد داشت که تخریب شد.[۱۰] مسجدالنبی و مسجدالحرام، داراى گلدسته‌هاى متعدد و بلندى هستند که از آثار هنرى و تاريخى به شمار مى‌روند.[۴] با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.[۷]
پانوشت
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.
- ↑ ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.
منابع
ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.
دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.