اربعین

اربعین:واژه‌ای است عربی به معنای چهل یا چله که در متون دینی ما زیاد به آن توجه شده است. این کلمه از قداست خاصی برخوردار است. خصوصیتی در این عدد وجود دارد که در سایر ارقام، وجود ندارد. غالب انبیا در سن چهل سالگی به مقام رسالت رسیده‌اند. مدت مناجات حضرت موسی علیه‌السلام در کوه طور چهل شب بود: «واعدنا موسی اربعین لیله» گفته‌اند: در نماز شب ۴۰ مومن را دعا کنید...برای حسین بن علی علیه‌السلام آسمان و زمین چهل روز گریستند.

مفهوم لغوی و اصطلاحی

اربعین: در لغت به معنای چهل، چله، مدت چهل روز که صوفیان بگوشه می نشینند و عبادت می کنند. چهل روز از عاشورا رفته، بیستم صفر. اما اربعین در اصطلاح دینی به چهلمین روز شهادت حضرت اباعبدالله الحسین ع اختصاص یافته است. این عنوان در اصطلاح و کاربردهای دینی، از قداست و اهمیت زیادی برخوردار است. گویا در عدد اربعین، خصوصیتی وجود دارد که در سایر اعداد وجود ندارد.

اربعین در متون دینی

بنابر مفاد برخی آیات و روایات، اربعین سند کمال و نشانه رشد عقلی انسان است، انسان در چهل سالگی، به درک نعمت و مقام شکر دست می یابد و به حقیقت عبودیت واقف می شود، از این رو غالب انبياي الهي بویژه حضرت ختمي مرتبت در سن چهل سالگي به رسالت مبعوث شدند، «ميقات» موسي با پروردگارش در چهل روز حاصل شد. . نشان کمال اربعينی به اين است که نوري در قلب انسان مي‌تابد، باعث انشراح قلب و اتصال به مبدء آفرینش مي‌شود. بدین سان چله‌نشيني براي رسيدن به مقام‌هاي سلوک و عرفان، برآورده شدن حاجت، یکی از گام های موثر اهل ریاضت و مراقبت بشمار می آید. حافظ مي‌گويد: شنیدم رهروی در سرزمینی همی گفت این معما با قرینی که ای صوفی شراب آنگه شود صاف که در شیشه بماند اربعینی مولاي متقيان علي ع فرمود: خداوند متعال به حضرت داوود ع وحي کرد: « أَنَّكَ نِعْمَ الْعَبْدُ لَوْ لَا أَنَّكَ تَأْكُلُ مِنْ بَيْتِ الْمَالِ وَ لَا تَعْمَلُ بِيَدِكَ شَيْئا... » اي داود! اگر از بيت‌المال تغذيه نمي‌کردي و از دست‌رنج خودت امرار معاش مي‌نمودي، چقدر بنده خوبي بودي! حضرت داوود چهل صبح با ناله و زاري به درگاه احديت استغاثه کرد و از خداوند خواست تا مشکل او را رفع نمايد؛ خداوند متعال نيز مقدمات آهنگري را در اختيار او گذاشت. به اين ترتيب حضرت داوود به کار زره‌سازي پرداخت. او هر روز يک زره مي‌ساخت و به هزار درهم مي‌فروخت تا اينکه با ساختن 630 زره که به مبلغ 360 هزار درهم فروخت، سرمايه‌اي به دست آورد و از بيت‌المال بي‌نياز شد. به روایتی از پیامبر اسلام ص اگر کسي چهل روز خالصانه براي خدا باشد، خداوند حکمت را از قلبش بر زبان وی جاري مي‌کند. سفارش شده است که نماز گزار، در نماز شب، چهل مؤمن را دعا کند و مردم همسايگان خود را تا چهل خانه گرامي بدارند. بر پایه روایتی از امام صادق ع شهادت چهل مؤمن، بر خوبی میت موجب آمرزش اوست. ایشان فرمودند: هر گاه بر جنازه میت چهل نفر از مؤمنان حضور يابند و گواهي دهند که پروردگارا! ما به جز خوبي و نيکي از اين شخص نديده‌ايم، خداوند متعال مي‌فرمايد: من نيز شهادت شما را پذيرفتم و آنچه از بدي‌ها و گناهان از او مي‌دانستم که شما بي‌اطلاع بوديد، همه را بخشيدم.

دعا براي چهل مؤمن پیش از دعا برای خویشتن، موجب استجابت دعا می شود. ؛  بنابر روایتی از امام صادق ع اگر گروهي چهل نفره جمع شوند و خداي خويش را بخوانند، مطمئناً دعاي آنان مستجاب خواهد شد....   افراد سعادتمند کساني هستند که تا سن چهل سالگي در اعمال و رفتارشان نشانه‌هاي صلاح و سداد پيدا مي‌شود؛ در غیر این صورت به گفته پيامبر گرامي اسلام اصلاح انسان مشکل خواهد بود.  بدین سبب به روایتی از امام زين العابدين ع به چهل ساله‌ها هشدار داده شده است!.  

پيامبر گرامي اسلام ص فرمود: خداوند، فرشته‌اي را مأمور کرده است تا در هر شب صدا بزند: «َ يَا أَبْنَاءَ الْأَرْبَعِينَ مَا ذَا أَعْدَدْتُمْ لِلِقَاءِ رَبِّكُمْ » ؛ «اي کساني که چهلمين بهار عمر خود را سپري مي‌کنيد، براي ملاقات با پروردگارتان، چه چيزي آماده کرده‌ايد و چه پاسخي داريد؟» در باب تاثیر تغذيه در روایات آمده است کسي که لقمه حرامي بخورد، تا چهل روز، دعايش مستجاب نمي‌شود». امام صادق ع فرمود: « لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ شَارِبِ الْخَمْرِ أَرْبَعِينَ يَوْماً إِلَّا أَنْ يَتُوب‏ » ؛ «کسي که از شراب و مسکرات حرام استفاده کند، تا چهل روز نمازش پذيرفته نمي‌شود، مگر اينکه حقيقتاً توبه کند». و زمین چهل روز برای مصائب حضرت اباعبدالله الحسين(ع) گریسته است. اعتبار حفظ چهل حديث که در چندین روايت از پيامبر اسلام ص آمده است: «اگر کسي از امت من، چهل حديث حفظ کند که در امر دينيش از آنها بهره ببرد، خداوند در روز قيامت او را فقيه و عالم محشور خواهد کرد». سبب تأليف صدها اثر با عنوان «اربعين»، با انتخاب چهل حديث و شرح و بسط آنها شده است. اما بیشترین کاربرد واژه اربعين اختصاص به اربعین حسيني ع به معنای چهلمین روز شهادت حضرت اباعبدالله الحسین ع (بیستم صفر) دارد. اربعین روزی است که بنا بر روايت مشهور نزد شيعيان، جابر بن عبدالله انصاري که از مدينه آمده بود، به همراه عطیه عوفی به کربلا رفته و به زيارت امام حسين ع پرداخت و اين نخستين زيارت از قبر آن حضرت و آندو نفر اولین زائران حضرت امام حسین ع بودند.

منابع

{{برگرفتگی | پیش از لینک = کتاب | منبع = پیاده روی اربعین، فرصت ها، آسیب ها و توصیه ها. | پس از لینک = حافظ نجفی، مشعر ، قم 1398 ش