ستون مخلقه

ستون مُخَلَّقه

اطلاعات اوليه
مکان	مسجدالنبی
نام‌های دیگر	ستون عَلَم
مشخصات
وضعیت	ستون مُخلّقه نزديک‌ترين ستون به محراب نماز رسول خدا است که از غرب به پشت محراب اتصال دارد

ستون مُخَلَّقه، از ستون‌های مسجدالنبی و نزديک‌ترين ستون به محراب پيامبر(ص) که محل گذاشتن عود برای خوش‌بو کردن مسجدالنبی بوده است. پیامبر پس تغییر قبله در سال دوم هجری تا مدتی روبروی این ستون به نماز می‌ایستاد. از‌این‌رو این ستون را که نشانه مصلی پیامبر بود، ستون عَلَم (نشانه) خوانده‌‌اند.

منابع از همسر عثمان بن مظعون، عثمان بن عفان و خیرزان به عنوان نخستین کسانی یاد کرده‌اند که مسجدالنبی را خوش‌بو کردند.

در منابع به تبرک جستن از این ستون و استجابت دعا در کنار آن اشاره شده است. سلمه بن اکوع صحابه پیامبر دلیل نماز خود در این مکان را پیروی از رفتار پیامبر ذکر می‌کرد. همچنین نقل شده امام رضا (ع)، کنار این ستون 6 یا 8 رکعت نماز خواندند.

مکان ستون مُخَلَّقه

مُخلّقه نزديک‌ترين ستون به محراب نماز رسول خدا است که از غرب به پشت محراب اتصال دارد و اکنون کمی جلوتر از محل اصلی آن قرار دارد و بالای آن در دايره‌ای سبز با خط طلايی عبارت «اسطوانه المخلّقه» نوشته شده است.

مُخَلَّقه، مکان برای خوشبو کردن مسجد

مُخَلَّقه از خَلوق يا خَلاق به معناي بوي خوش، گونه‌اي عِطر است که بخش عمده آن از زعفران است. اين ستون از آن رو مُخلَّقه (عطرآگين) نام گرفت که براي معطرسازی فضای مسجد، آن را به خلوق مي‌آغشتند يا بر آن عود مي‌سوزاندند.

نخستین کسانی که اقدام به خوشبو کردن مسجد نمودند

چند روایت از نخستین کسانی که اقدام به خوشبونمودن مسجد کردند، وجود دارد که به شرح زیر است:

• گويند نخستين کسي که مسجدالنبی را خوشبو کرد، همسرِ عثمان بن مظعون از نخستين مسلمانان بود که چون همسرش در مسجد آب دهان افکند، آن را شست و خوشبو کرد.
• به گزارش جابر بن عبدالله انصاری، نخستين کسی که مسجدالنبی را خوشبو کرد، عثمان بن عفان بود.
• در حکومت بنی‌اميه، عمر بن عبدالعزيز (حک: ۹۹ـ۱۰۱ق.) و در دوران عباسيان، خيزران مادر هارون الرشيد به سال ۱۷۰ق. بدين کار پرداخت. گويا از اين هنگام، معطر ساختن فضای مسجد رواج يافت.

ستون عَلَم

پيامبر خدا پس از تغيير قبله در سال دوم هجری ، تا چندی روبه‌روی اين ستون به نماز می‌‏ايستاد. سپس در محراب کنونی که به محراب پيامبر شناخته می‌شود، به گزاردن نماز پرداخت و آن ستون كه از ديگر ستون‌ها به مصلا نزديك‏تر بود، پشت محراب قرار گرفت. به آن «عَلَم» يعني نشانه مصلا و قبله پيامبر نيز می‌‏گفتند. برخي سيره‌نگاران اين ستون را همان ستون توبه مي‌دانند. اما واقدی بر پايه نقلي، آن دو را ستون‌های جداگانه دانسته است.

فضیلت ستون مخلقه

يکي از جاهای استجابت دعا، کنار ستون مخلقه است. بر پايه گزارشی، سلمه بن اکوع، صحابی و راوی حديث پيامبر، مي‌کوشيد نمازش را نزد اين ستون به جا آورد و چون سبب آن را از وی جويا شدند، اين کار خود را به رفتار رسول خدا مستند دانست. بر پايه روايتی، امام رضا هنگام رفتن به عمره نزد قبر پيامبر آمد و نزديک ستون مخلقه شش يا هشت رکعت نماز ‌گزارد. تبرک جستن به اين ستون مستحب شمرده شده است.

جستارهای وابسته

• مسجدالنبی
• ستون‌های مسجدالنبی
• محراب پیامبر
• ستون توبه

منابع

• بحار الانوار، المجلسي (م.۱۱۱۱ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۴۰۳ق؛

• تاريخ و آثار اسلامي مکه مکرمه و مدينه منوره، اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛

• تاريخ المدينه‌ المنوره، ابن شبّه (م.۲۶۲ق.)، قم، دار الفکر، ۱۳۶۸ش؛

• الدره الثمينه في اخبار المدينه، محمد محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش شکري، دار الارقم؛

• سبل الهدي و الرشاد، محمد بن يوسف الصالحي (م.۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۴ق؛

• السيره الحلبيه، الحلبي (م.۱۰۴۴ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛

• صحيح البخاري، البخاري (م.۲۵۶ق.)، بيروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق؛

• الغدير، الاميني (م.۱۳۹۲ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي‏، ۱۳۹۷ق؛

• لسان العرب، ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق؛

• مدينه‌شناسي، سيد محمد باقر نجفي، ۱۳۶۴ش؛

• المسجد النبوي عبر التاريخ، محمد السيد الوکيل، دار المجتمع، ۱۴۰۹ق؛

• مسند احمد، احمد حنبل (م.۲۴۱ق.)، بيروت، دار صادر؛

• المغازي، الواقدي (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بيروت، اعلمي، ۱۴۰۹ق؛

• موسوعه مکه المکرمه و المدينه المنوره، احمد زکي يماني، مکه، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۹ق؛

• وسائل الشيعه، الحر العاملي (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البيت:، ۱۴۱۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودي (م.۹۱۱ق.)‏، مکه، مؤسسه الفرقان، ۱۴۲۲ق.