تحفةالکرام (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>')
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۱۹]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Masoud67 }}
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان          =تحفة الکرام
| عنوان          =تحفة الکرام
خط ۳۱: خط ۲۸:
| شابک            =
| شابک            =
}}
}}
'''تحفة الکرام''' کتابی در تاریخ محلی مکه، نوشته [[سید مهدی بن مرتضی بن محمد]]، مشهور به [[بحرالعلوم]] (1155-1212 ق.) است.
'''تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام''' کتابی در تاریخ مکه، نوشته سید مهدی بن مرتضی بن محمد، مشهور به [[بحرالعلوم]] (1155-1212 ق.) از فقهای سرشناس سده دوازدهم قمری است.
 
کتاب تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی [[مکه]] پدید آورده‌اند. نویسنده از دانشمندان مشهور [[امامی]] است که در [[کربلا]] زاده شد. در [[فقه]]، اصول، [[کلام]]، [[تفسیر]]، رجال و [[حدیث]] چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله [[مجلسی]]، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از [[مجلسی اول]] با عنوان «جد» و از [[مجلسی دوم]] با عنوان «دایی» یاد می‌کند.<ref>. نک: الکنی و الالقاب، ج 2، ص 70.</ref> در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر، به ذکر دیده‌ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره‌ی آن‌ها داوری کند پرداخته است؛ و مطالب کتب را در قالب 52 موضوع به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط [[انتشارات مشعر]] به چاپ رسید.
 


این کتاب از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی [[مکه]] پدید آورده‌اند. در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر، به ذکر دیده‌ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره‌ی آن‌ها داوری کند پرداخته است و افزون بر پرداختن به تاریخ مکه، به بیان احکام فقهی حج و [[حرم|حرمین]] نیز نظر داشته است و مطالب کتاب را در قالب 52 موضوع به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط انتشارات مشعر به چاپ رسید.
==معرفی نویسنده==
==معرفی نویسنده==


بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش [[مرتضی بن محمد]] (م. 1204 ق.) و شیخ [[یوسف بحرانی]] (م. 1186 ق.) آغاز کرد و از استادان [[نجف]] همچون [[شیخ مهدی فتونی عاملی]] (م. 1183 ق.)، [[شیخ محمدتقی دورقی]] (م. 1186 ق.) و [[شیخ محمدباقر هزارجریبی]] (م. 1205 ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس [[وحید بهبهانی]] (م. 1206 ق.) در کربلا راه یافت<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 66، مقدمه.</ref><ref>ریحانة الادب، ج 1، ص 234.</ref> و در دانش و اجتهاد به‌جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 416.</ref>  
بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش مرتضی بن محمد (م. 1204 ق.) و شیخ [[یوسف بحرانی]] (م. 1186 ق.) آغاز کرد و از استادان [[نجف]] همچون شیخ مهدی فتونی عاملی (م. 1183 ق.)، شیخ محمدتقی دورقی (م. 1186 ق.) و شیخ محمدباقر هزارجریبی (م. 1205 ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس [[وحید بهبهانی]] (م. 1206 ق.) در کربلا راه یافت<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 66، مقدمه. ریحانة الادب، ج 1، ص 234.</ref> و در دانش و اجتهاد به‌جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 416.</ref>  


سپس به [[مشهد]] رفت و هفت سال در آنجا ماند و نزد [[میرزا مهدی اصفهانی]] (م. 1218 ق.) به فراگیری [[فلسفه]] پرداخت. لقب «بحر العلوم» را همین حکیم به او داد.<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 43، مقدمه.</ref><ref>اعیان الشیعه، ج 10، ص 159.</ref> وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله [[سید صدرالدین عاملی]] (م. 1263 ق.)، [[شیخ جعفر نجفی]] صاحب [[کشف الغطاء]] (م. 1227 ق.) و [[سید جواد عاملی]] صاحب [[مفتاح الکرامه]] (م. 1208 ق.).<ref>. نک: روضات الجنات، ج 7، ص 202.</ref><ref>اعیان الشیعه، ج 1، ص 159-160.</ref>  
سپس به [[مشهد]] رفت و هفت سال در آنجا ماند و نزد میرزا مهدی اصفهانی (م. 1218 ق.) به فراگیری [[فلسفه]] پرداخت. لقب «بحر العلوم» را میرزا مهدی به او داد.<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 43، مقدمه. اعیان الشیعه، ج 10، ص 159.</ref> وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله سید صدرالدین عاملی (م. 1263 ق.)، [[شیخ جعفر نجفی]] صاحب [[کشف الغطاء]] (م. 1227 ق.) و [[سید جواد عاملی]] صاحب [[مفتاح الکرامه]] (م. 1208 ق.).<ref>. نک: روضات الجنات، ج 7، ص 202. اعیان الشیعه، ج 1، ص 159-160.</ref>  


===دوران اقامت در مکه===
===دوران اقامت در مکه===


بحر العلوم در اواخر سال 1193 ق. به [[حج]] رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق [[میقات‌های احرام]]، مشخص کردن [[مواقف حج]]، تعویض سنگفرش‌های [[مسجدالحرام]] به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 417.</ref><ref>تحفة الکرام، ص 12-13، مقدمه.</ref> از او جز چند اثر در [[عبادات]] و معاملات، علم رجال<ref>. نک: الذریعه، ج 21، ص 81.</ref><ref>الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 94-95، مقدمه.</ref><ref>مکارم الآثار، ج 2، ص 419-421.</ref> و چند رساله در [[مناسک]] و [[احکام حج]]، همانند [[اجوبة عن مسائل فی الحج]] اثری بر جای نمانده است<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 160.</ref> بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه [[شیخ طوسی]] به خاک سپرده شد.<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 163.</ref><ref>مکارم الآثار، ج 2، ص 426.</ref>  
بحر العلوم در اواخر سال 1193 ق. به [[حج]] رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق [[میقات‌های احرام]]، مشخص کردن [[مواقف حج]]، تعویض سنگفرش‌های [[مسجدالحرام]] به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 417. تحفة الکرام، ص 12-13، مقدمه.</ref> از او جز چند اثر در [[عبادات]] و معاملات، علم رجال<ref>. نک: الذریعه، ج 21، ص 81. الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 94-95، مقدمه. مکارم الآثار، ج 2، ص 419-421.</ref> و چند رساله در [[مناسک]] و [[احکام حج]]، همانند [[اجوبة عن مسائل فی الحج]] اثری بر جای نمانده است<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 160.</ref> بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه [[شیخ طوسی]] به خاک سپرده شد.<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 163. مکارم الآثار، ج 2، ص 426.</ref>  


==محتوای کتاب==
==محتوای کتاب==


تحفة الکرام از اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، [[اخبار مکه ازرقی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 48، 51، 53، 202</ref> )، [[اخبار مکه فاکهی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 45</ref> )، [[شفاء الغرام]](برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 41، 88، 91</ref> )، [[الجامع اللطیف]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 143-144، 155</ref> ) و [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]]. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 50، 56، 209</ref> )
تحفة الکرام از اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، [[اخبار مکه ازرقی]] <ref>تحفةالکرامة، ص 48، 51، 53، 202</ref> ، [[اخبار مکه فاکهی]] <ref>تحفةالکرامة، ص 45</ref>، [[شفاء الغرام]]<ref>تحفةالکرامة، ص 41، 88، 91</ref> ، [[الجامع اللطیف]]<ref>تحفةالکرامة، ص 143-144، 155</ref> و [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]]. <ref>تحفةالکرامة، ص 50، 56، 209</ref>  
 
===مبنای نویسنده در نگارش آن===


مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 176</ref> ) گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و [[حرم]] نیز نظر داشته است. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 181-182</ref> )
مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک<ref>تحفةالکرامة، ص 176</ref> گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و [[حرم]] نیز نظر داشته است. <ref>تحفةالکرامة، ص 181-182</ref>  


===موضوعات مطروحه در کتاب===
===بخش‌های کتاب===


تحفة الکرام حاوی 22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: [[کعبه]] و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت‌وساز آن<ref>تحفةالکرامة، ص 41-124.</ref> ، [[حجرالأسود]] و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن<ref>تحفةالکرامة، ص 127-136</ref> ، [[رکن یمانی]] و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن<ref>تحفةالکرامة، ص 139-140</ref> ، [[شاذروان]] و ویژگی‌های ظاهری و جواز [[طواف]] آن<ref>تحفةالکرامة، ص 149-152</ref> ، [[حجر اسماعیل]] و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن<ref>تحفةالکرامة، ص 165-168</ref> ، [[مقام ابراهیم]] و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا براثر سیل در آن پدید آمده‌اند<ref>تحفةالکرامة، ص 179-184.</ref> ، [[زمزم]] و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش<ref>تحفةالکرامة، ص 187-196</ref> ؛
تحفة الکرام حاوی 22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند:


[[مسجدالحرام]] و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی ازاین‌دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند<ref>تحفةالکرامة، ص 199-214</ref> ، [[مَسْعی]] و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، درحالی‌که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران [[پیامبر (ص)]] متفاوت است<ref>تحفةالکرامة، ص 217-226</ref> ، مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن<ref>تحفةالکرامة، ص 229-234</ref> ، حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن<ref>تحفةالکرامة، ص 235-243</ref> ، [[عرفه]] و حدود آن<ref>تحفةالکرامة، ص 245-250</ref> ، [[منا]] و حدود و اندازه آن، [[جمرات]] و موضع آن و حکم فقهی [[رمی جمرات]]، [[محصّب]] و محدوده و نام‌های آن<ref>تحفةالکرامة، ص 253-264</ref> و نیز ملحقات شامل جهات [[قبله]] دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر (ص) و ایمان اجدادش.<ref>تحفةالکرامة، ص 293-300</ref>  
* [[کعبه]] و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت‌وساز آن<ref>تحفةالکرامة، ص 41-124.</ref>
* [[حجرالأسود]] و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن<ref>تحفةالکرامة، ص 127-136</ref>
* [[رکن یمانی]] و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن<ref>تحفةالکرامة، ص 139-140</ref>
* [[شاذروان]] و ویژگی‌های ظاهری و جواز [[طواف]] آن<ref>تحفةالکرامة، ص 149-152</ref>
* [[حجر اسماعیل]] و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن<ref>تحفةالکرامة، ص 165-168</ref>
* [[مقام ابراهیم]] و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا براثر سیل در آن پدید آمده‌اند<ref>تحفةالکرامة، ص 179-184.</ref>
* [[زمزم]] و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش<ref>تحفةالکرامة، ص 187-196</ref> ؛
* [[مسجدالحرام]] و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی ازاین‌دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند<ref>تحفةالکرامة، ص 199-214</ref>
* [[مَسْعی]] و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، درحالی‌که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران [[پیامبر(ص)]] متفاوت است<ref>تحفةالکرامة، ص 217-226</ref> ،
* مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن<ref>تحفةالکرامة، ص 229-234</ref>
* حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن<ref>تحفةالکرامة، ص 235-243</ref>
* [[عرفه]] و حدود آن<ref>تحفةالکرامة، ص 245-250</ref>
* [[منا]] و حدود و اندازه آن، [[جمرات]] و موضع آن و حکم فقهی [[رمی جمرات]]
* [[محصّب]] و محدوده و نام‌های آن<ref>تحفةالکرامة، ص 253-264</ref>
* ملحقات شامل جهات [[قبله]] دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر(ص) و ایمان اجدادش.<ref>تحفةالکرامة، ص 293-300</ref>


==چاپ‌های کتاب==
==چاپ‌های کتاب==


[[محمدجواد جلالی]] و [[خالد غفوری]] کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425 ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.
محمدجواد جلالی و خالد غفوری کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425 ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.
 
 
 
==پانویس==
==پانویس==


{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع ==
==منابع==


{{منابع}}
{{منابع}}
خط ۷۹: خط ۸۰:
{{دانشنامه
{{دانشنامه


| آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7508
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7508/%d8%aa%d8%ad%d9%81%d8%a9-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%b1%d8%a7%d9%85-%d9%81%d9%8a-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%d9%8a%d8%ae-%d9%85%d9%83%d8%a9-%d9%88-%d8%a8%d9%8a%d8%aa-%d8%a7%d9%84%d9%84%d9%87-%d8%a7%d9%84%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%85


| عنوان = تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام
| عنوان = تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام
خط ۱۰۶: خط ۱۰۷:
{{سفرنامه‌ها}}
{{سفرنامه‌ها}}


[[Category:تاریخ محلی قرن 12(قمری)]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]
[[Category:تاریخ محلی مکه]]
[[رده:کتاب‌های قرن سیزدهم قمری]]
[[Category:تاریخ محلی شیعی]]
[[رده:کتاب‌های سید مهدی بن مرتضی بحرالعلوم]]
[[Category:تاریخ محلی عربی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
 
 
[[رده:تاریخ محلی قرن 12(قمری)]]
[[رده:تاریخ محلی مکه]]
[[رده:تاریخ محلی شیعی]]
[[رده:تاریخ محلی عربی]]
[[رده:کتاب‌‌های سید مهدی بن مرتضی بحرالعلوم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۵۶

تحفةالکرام (کتاب)
پدید آورندگان
نویسنده سید مهدی بن مرتضی بن محمد (بحرالعلوم)
تصحیح محمدجواد جلالی و خالد غفوری
تاریخ نگارش (قرن 12 ق.)
محتوا
موضوع تاریخ
زبان عربی
نشر
تعداد جلد 1
تعداد صفحات 344
قطع وزیری
ناشر انتشارات مشعر
محل نشر تهران
تاریخ نشر (1425 ق.)

تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام کتابی در تاریخ مکه، نوشته سید مهدی بن مرتضی بن محمد، مشهور به بحرالعلوم (1155-1212 ق.) از فقهای سرشناس سده دوازدهم قمری است.

این کتاب از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی مکه پدید آورده‌اند. در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر، به ذکر دیده‌ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره‌ی آن‌ها داوری کند پرداخته است و افزون بر پرداختن به تاریخ مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرمین نیز نظر داشته است و مطالب کتاب را در قالب 52 موضوع به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط انتشارات مشعر به چاپ رسید.

معرفی نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش مرتضی بن محمد (م. 1204 ق.) و شیخ یوسف بحرانی (م. 1186 ق.) آغاز کرد و از استادان نجف همچون شیخ مهدی فتونی عاملی (م. 1183 ق.)، شیخ محمدتقی دورقی (م. 1186 ق.) و شیخ محمدباقر هزارجریبی (م. 1205 ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس وحید بهبهانی (م. 1206 ق.) در کربلا راه یافت[۱] و در دانش و اجتهاد به‌جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.[۲]

سپس به مشهد رفت و هفت سال در آنجا ماند و نزد میرزا مهدی اصفهانی (م. 1218 ق.) به فراگیری فلسفه پرداخت. لقب «بحر العلوم» را میرزا مهدی به او داد.[۳] وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله سید صدرالدین عاملی (م. 1263 ق.)، شیخ جعفر نجفی صاحب کشف الغطاء (م. 1227 ق.) و سید جواد عاملی صاحب مفتاح الکرامه (م. 1208 ق.).[۴]

دوران اقامت در مکه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بحر العلوم در اواخر سال 1193 ق. به حج رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق میقات‌های احرام، مشخص کردن مواقف حج، تعویض سنگفرش‌های مسجدالحرام به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.[۵] از او جز چند اثر در عبادات و معاملات، علم رجال[۶] و چند رساله در مناسک و احکام حج، همانند اجوبة عن مسائل فی الحج اثری بر جای نمانده است[۷] بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه شیخ طوسی به خاک سپرده شد.[۸]

محتوای کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تحفة الکرام از اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، اخبار مکه ازرقی [۹] ، اخبار مکه فاکهی [۱۰]، شفاء الغرام[۱۱] ، الجامع اللطیف[۱۲] و الاعلام باعلام بیت الله الحرام. [۱۳]

مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک[۱۴] گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرم نیز نظر داشته است. [۱۵]

بخش‌های کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تحفة الکرام حاوی 22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند:

  • کعبه و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت‌وساز آن[۱۶]
  • حجرالأسود و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن[۱۷]
  • رکن یمانی و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن[۱۸]
  • شاذروان و ویژگی‌های ظاهری و جواز طواف آن[۱۹]
  • حجر اسماعیل و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن[۲۰]
  • مقام ابراهیم و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا براثر سیل در آن پدید آمده‌اند[۲۱]
  • زمزم و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش[۲۲] ؛
  • مسجدالحرام و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی ازاین‌دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند[۲۳]
  • مَسْعی و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، درحالی‌که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران پیامبر(ص) متفاوت است[۲۴] ،
  • مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن[۲۵]
  • حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن[۲۶]
  • عرفه و حدود آن[۲۷]
  • منا و حدود و اندازه آن، جمرات و موضع آن و حکم فقهی رمی جمرات
  • محصّب و محدوده و نام‌های آن[۲۸]
  • ملحقات شامل جهات قبله دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر(ص) و ایمان اجدادش.[۲۹]

چاپ‌های کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محمدجواد جلالی و خالد غفوری کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425 ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ . نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 66، مقدمه. ریحانة الادب، ج 1، ص 234.
  2. ↑ . نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 416.
  3. ↑ . نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 43، مقدمه. اعیان الشیعه، ج 10، ص 159.
  4. ↑ . نک: روضات الجنات، ج 7، ص 202. اعیان الشیعه، ج 1، ص 159-160.
  5. ↑ . نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 417. تحفة الکرام، ص 12-13، مقدمه.
  6. ↑ . نک: الذریعه، ج 21، ص 81. الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 94-95، مقدمه. مکارم الآثار، ج 2، ص 419-421.
  7. ↑ . اعیان الشیعه، ج 10، ص 160.
  8. ↑ . اعیان الشیعه، ج 10، ص 163. مکارم الآثار، ج 2، ص 426.
  9. ↑ تحفةالکرامة، ص 48، 51، 53، 202
  10. ↑ تحفةالکرامة، ص 45
  11. ↑ تحفةالکرامة، ص 41، 88، 91
  12. ↑ تحفةالکرامة، ص 143-144، 155
  13. ↑ تحفةالکرامة، ص 50، 56، 209
  14. ↑ تحفةالکرامة، ص 176
  15. ↑ تحفةالکرامة، ص 181-182
  16. ↑ تحفةالکرامة، ص 41-124.
  17. ↑ تحفةالکرامة، ص 127-136
  18. ↑ تحفةالکرامة، ص 139-140
  19. ↑ تحفةالکرامة، ص 149-152
  20. ↑ تحفةالکرامة، ص 165-168
  21. ↑ تحفةالکرامة، ص 179-184.
  22. ↑ تحفةالکرامة، ص 187-196
  23. ↑ تحفةالکرامة، ص 199-214
  24. ↑ تحفةالکرامة، ص 217-226
  25. ↑ تحفةالکرامة، ص 229-234
  26. ↑ تحفةالکرامة، ص 235-243
  27. ↑ تحفةالکرامة، ص 245-250
  28. ↑ تحفةالکرامة، ص 253-264
  29. ↑ تحفةالکرامة، ص 293-300

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام.


*اعیان الشیعه: محسن امین (م. 1371 ق.)، به کوشش حسن امین، بیروت، دار التعارف، 1403 ق؛

*الذریعة الی تصانیف الشیعه: آقا بزرگ تهرانی (م. 1348 ش.)، بیروت، دار الاضواء، 1403 ق؛

*روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات: محمدباقر خوانساری (م. 1313 ق.)، تهران، اسماعیلیان، 1392 ق؛

*ریحانة الادب: محمدعلی مدرس تبریزی (م. 1333 ق.)، تهران، خیام، 1369 ش؛

*الفوائد الرجالیه: محمدمهدی بحر العلوم (م. 1212 ق.)، به کوشش محمدصادق و حسین، تهران، مکتبة الصادق، 1363 ش؛

*الکنی و الالقاب: شیخ عباس قمی (م. 1359 ق.)، تهران، مکتبة الصدر، 1397 ق؛

*مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار: محمدعلی حبیب‌آبادی (م. 1396 ق.)، اصفهان، نفائس مخطوطات، 1337 ق.

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=تحفةالکرام_(کتاب)&oldid=51664»